Þjóðólfur - 21.12.1894, Page 1

Árg. (00 arliir) kostar 4 kr.
Erlendis 5 kr.— Borgist
fyrir 15. Júli.
Uppsögn, bundin við áramöt,
ógild nema komitilútgefanda
fyrir 1. oktöber.
ÞJÓÐÖLFUR.
XLYI. árg. Reykjavík, fiístudaginn 21. desemker 1894. Nr. 59.
Bókmenntafélagið.
Eg las það í einhverju blaði í sumar,
að einhver bðkaverzlun í Höfn hefði tekið
að sér útgáfu „íslenzks fornbréfasafns11,
og varð mér hálf-hverft, er eg las þetta.
Pað er nefnilega ekki í fyrsta sinni, að
Bókmenntafélagið sýnir þolleysi og mér
liggur við að segja stefnuleysi i því að
hætta við hálfgert verk eða varla það.
Eg veit nú að visu ekki, hvort þetta er
satt, en ef svo er, er það mjög óheppilegt,
að mínu áliti. Það er meir en hvimleitt
fyrir félagsmenn, að fá þannig að eins
parta af samstæðum ritum, þótt það sé að
vísu hótinu skárra, að útgáfan hættir ekki
alveg. Eg fyrir mitt leyti álít „íslenzkt
fornbréfasafn“ eitt af allra-merkustu rit-
um, sem út hafa komið á síðari árum. Og
eg er viss um það, að margir, sem eru í
Bókmenntafélaginu, sakna þar vinar í stað.
Bókmenntafélagið er hið eina vísindafélag,
sem starfar opinberlega, og það er stofnað í
þeim tilgangi, að varðveita íslenzka tungu,
og efla þekkingu á sögu landsins, sérstak-
lega með útgáfu fornrita, og velsömdum
vísindalegum ritgerðum. í þessa réttu
átt hefur útgáfa fornbréfasafnsins stefnt.
Og mér er spurn: Á nú að snúa við apt-
ur? Nei, eg treysti því að svo verði ekki.
Eg treysti hinum nýja forseta Reykjavíkur-
deildarinnar, að hann í samráðum við for-
seta Hafuardeildarinnar haldi félaginu í
rét.tu horli, eg treysti honum, af því að
mér er kunnugt um, að liann ann íslenzkri
tungu og íslenzkri sögu. Annars hefur
félagið opt brugðizt tilgangi sínum, eink-
um á síðari árum, t. d. álít eg óþarft fyrir
félagið að gefa út síðari útgáfurnar af
kvæðabókum Jónasar og Bjarna, ekki af
því, að eg álíti þær ekki hvora í sinni
röð sóma íslenzkum bókmenntum, heldur
Wtt, að engin hætta hefði verið á því, að
Þær hefðu ekki gengið út — og það jafnvel
betur — þótt þær hvor um sig hefðu verið
gefnar út af einstökum mönnum. At' þess-
ari sömu ástæðu álít eg ekki rétt fyrir
félagið að gefa út biblíuljóð V. Briem. Það
er miklu meiri þörf fyrir félagið að gefa
út hinar elztu rímur okkar og önnur mið-
aldaljóð, sem að vísu kunna að hafa verið
gefin út af útlendum fræðimönnum, en eru
sökum dýrleika í mjög fárra manna hönd-
um hér á landi. En það er óhætt um það,
að raargur er sá upp til sveita á íslandi,
er einlæglega ann íslenzkri sögu og bók-
menntum, og þá hina sömu svíður það
sáran, að hafa ekki tök á hjálparmeðulum
til að auka þekkingu sína í þessari grein.
Eg er einn af þeim, sem af hjarta ann
öllum fornum fræðum, elska „hið gamla
og góða“, og það er föst sannfæring mín,
að ef vér rækjum ekki þann bókmennta-
lega arf, sem vér höfum fengið frá for-
feðrunum, og hlynnum ekki að útbreiðslu
hans meðal þjóðarinnar, þá er viðreisnar-
vonin á veikum grundvelli byggð. Bók-
menntafélagið ætti sem minnst að fást við
útgáfu nýsamdra rita, nema þá vísinda-
legs efnis, sem styðja að þekkingu á sögu
og bókmenntum þjóðarinnar, t. d. eins og
Landfræðissaga Þorv. Thoroddsens, marg-
ar ritgerðir í Safni til sögu íslands, og
nokkrar ritgerðir í Tímaritinu. „Skírni“
ætti félagið alveg að hætta að gefa út,
og jafnvel „Fréttir frá íslandi“. Því hef-
ur verið hreyft í „Þjóðólfi", að engin eptir-
sjá væri í „Ritsjá útl. bóka, sem snerta
ísland eða ísl. bókmenntir“, en ekki er eg
á því máli; séu þær vel samdar, eins og
þær voru hjá dr. Valtý, eru þær bæði til
gagns og gamans1.
Eg vouaðist eptir víkivaka-kvæðum frá
félaginu í sumar; hvernig stendur á því,
að þau koma ekki? Félagsmenn eru orðnir
langeygðir eptir þeim.
Að endingu óska eg þess, að félagið
annaðhvort haldi áfram að gefa út forn-
bréfasafnið, eða þá kaupi það af dönsku
bókaverzluninni til útbýtingar meðal fé-
lagsmanna. a-\-b.
Um lífsábyrgð.
Um allan hinn menntaða heim fer það
mjög í vöxt, að þjóðfélögin eða einstakir
menn koma á fót stofnunum, er gefa ein-
i) í „Djóðólfi" var ritsjánum sérstaklega fundið
það tjl foráttu, að þær værn óhæfilega langar, í
jafnstuttu riti, sem „Tímaritið" or, enda getum vér
frætt hinn heiðraða greinarhöfund á því, að hin
núverandi stjórn bókmenntafélagsins hefur nýlega
ákveðið, að hin árlega ritsjá í „Tímaritinu" skuli
ekki lengri vera en ein örk, og það teljum vér
einkar-heppilega breytingu. Ritstj.
staklingnum kost á, að gera velmegun sína
og ástæður, sem óháðasta eyðileggingu
þeirri, er altaf vofir yfir lífi og eignum
manna.
Af öllum slikum stofnunum er lífsá-
byrgðin ef til vill hin þýðingarmesta, þvi
stærsta, en um leið fallvaltasta innstæðan
eða „kapitalið“ er þó vinnukrapturinn eða
lífið sjálft. Það eru flestir, að minnsta
kosti hér á landi, er ekki hafa annað handa
sér og fjölskyldu sinni að lifa á, en vinnu
sína, og þegar þeir svo falla frá, stendur
kona og börn, gamlir foreldrar og aðrir,
er þeir hafa annazt, uppi allslausir, og
verða handbendni sveitafélaganna, eða
vandamanna sinna, vilji þeir hjálpa þeim
og séu nokkurs umkomnir.
Það má því með sanni segja, að það
sé skylda allra, að gera sitt ýtrasta til,
að sjá efnahag sinna borgið, þó þeir falli
frá, og það eru líka flestir, er láta sér
annt um það, en það er margur, er ekki
gætir að því, að hægasti og óhultasti veg-
urinn til þess, er að tryggja líf sitt, svo
erfingjarnir við lát manns fái útborgað
fé, er þeir geti haft sér til framfærslu.
Það er margur, sem segist heldur vilja
leggja það, sem hann geti sparað saman
í sjóð, og láta það standa þar á vöxtum,
en að brúkaþað til þess, aðtryggjalífsitt, en
hann gætir ekki að því, að það hvað mik-
ið hann sparar saman á þann hátt, er háð
því, hvað lengi hann lifir til þess að leggja
inn þessa árlegu upphæð, þar sem lífsá-
byrgðin er upphæð, er hann strax tryggir
sínum útborgaða,1 þó hann félli frá svo að
segja samstundis. Þar að auki draga menn
miklu fremur saman það fé, er þeir vita
að þeir eiga að borga, en sem annars opt
mundi verða þeirra eyðslufé, er hvergi sæi
stað.
Það eru flestir, er ekki finnst þeir
þurfa að tryggja líf sitt meðan þeir eru
ungir og fyrir engum hafa að sjá, en með-
an maður er ungur, eru iðgjöldin lægri og
maður hefur í rauninni lagt upp fé til
þess tíma, er hann á erfiðara með að
missa það.
Það er margur, er i alla staði viður-
kennir þýðingu lífsábyrgðarinuar bæði fyr-
ir einstaklinginn og félagsheildina, en sem
þykir þetta svo ísjárvert að binda sig æfi-