Þjóðólfur - 18.01.1895, Blaðsíða 2

10
Ræða R. B. Anderson’s prófessors.
[Haldin vi5 komu „Víking8“, hins norska drekaskips
til Milwaukee 1 júlí 1893J.
Matth. Jochumsson þýddi.
Vinir og landsmenn mínir! Það er
snjallræði að byggja víkingaskip þetta og
gera út og senda vestur um ver, oss til
fróðleiks og fagnaðarauka á þessari afmæl-
ishátíð hins fræga Columbuss. Tel eg það
sæmd fyrir mig, að mér er boðið að taka
hógværa hlutdeild í þeim hugheilu fagn-
aðaróskum, sem höfuðstaður Wisconsin-
ríkis býður þessurn víkingum hinnar 19.
aldar.
Það má og kalla bezt fallið, að þess-
ar fegins-viðtökur fari fram í skjóli og
skugga minnismerkis Leifs Eiríkssonar.
Vér erum hér samankomnir til að fagna
ferðalokum yfir Atlantshafið með sigri og
sæmd, í nákvæmri eptirmynd af fornu vík-
ingaskipi, er grafið var nýlega úr jörðu
á Noregsströndu, en ferðina hefur gert
hinn hugprúðijkapteinn Magnús Andrésson
(Anderson) og hans vösku hásetar, sum-
part til þess að sýna menningarstig og far-
mennskulist manna á víkingatímanum, en
sumpart og einkum til að víðfrægja Ame-
ríkufund hins norska fornmanns Leifs Ei-
ríkssonar árið 1000 eða 500 árum á undan
Columbusi. Kapt. Anderson og félagar
hans vildu sýna og sanna, að sigling til
Vínlands hins góða á slíku skipi, er full-
komlega gerleg, enda hefur þeim tilraunin
tekizt í alla staði ágætlega' vel.
Með yðar furðulegu hugprýði og ham-
ingjuför, hafið þér nú kæri kapteinn And-
erson, unnið allsherjar frægðarálit, Leifi
Eiríkssyni og öðrum norskum landfunda-
mönnum, en einnig og jafnframt áunnið
handa sjálfum yður sæti í sögunni, meðal
hinna vöskustu drengja yðrar stéttar og
kynsmanna. Þetta nýstárlega skip, sem
þarna ruggar sér á höfn vorri, leiðir oss
lifandi fyrir sjónir Orm hinn langa, þann
er Ólafur konungur Tryggvason lét Þor-
berg gera, hinn nafnkunna smið, sem flest-
ir kannast við af sögunum. Kjölur Orms
hins langa var 140 fet; var til hans mjög
vandað alit efni; voru þóptur hans 34 og
stafnar báðir alrendir skíru gulli. Ormur-
inn langi gaf Longfellow efni í eitt hið
fegursta kvæði, „Bygging skipsins“, sem
liggur eptir þetta andríka skáld.
Allur mannjafnaður er óvinsæll, segir
Shakspeare, enda ætla eg ekki og vil held-
ur ekki með nokkru einu orði rýra stór-
frægð þá, er hinn mikli, ódauðlegi Christ-
opher Columbus á með réttu. En einung-
is vil eg benda á það, að þetta víkings-
skip fór alla leið frá Skotlandi til Nýfundna-
lands á 22 dögum, og var það eins fljót
ferð, eins og nokkur seglskip sigldu fyrir
40 árum síðan. Víkingaskipin norrænu
þola fyllilega samanburð við skip annara
þjóða, sem notuð hafa verið á síðustu öld-
um, til umsiglingar jarðarhnattarins, enda
voru að öllu vel löguð til siglinga á stór-
höfum. Þau voru í sannleika fullt eins
dugandi hafskip, eins og hinar ólögulegu
galeiður (caravels) Columbuss. Fornsög-
urnar segja oss, að liinir gömlu Norðmenn
kunnu fullkomlega að meta gildi farmanna-
listarinnar. Þeir kunnu að telja gang sólar
og tungls og miða tíma við gang stjarna;
og hér í nálægð þessa mikla minnismerkis,
í hjáveru þessara ungu víkinga, á vel við
að segja, að það voru hinir fornu norrænu
víkingar, sem kenndu heiminum að sigla
yfir úthöfin. Einn hinn ágætasti sagna-
meistari er á mínu máli, þá er eg segi,
að aðrar þjóðir Evrópu kunnu ekki meir
í formennsku, en að sigla með ströndum
fram. Norðmenn, og fremstur allra Leifur
Eiríksson, kenndu mönnum hafsiglingar.
Þeir kenndu að fara mætti langt úr land-
sýn, og að því leyti megum vér að minnsta
kosti segja, að Norðmenn hafi rutt veginn
fyrir hinum mikla Columbusi.
En vera má, að sumum þyki, að eg
beri helzti mikið lof á hina fornu víkinga.
Þér munuð margir lesið hafa um hinar
tíðu öldur norrænna víkinga, sem skullu
á ströndum Englands og annara landa,
með óþrotlegu ofstopaæði, um þær hinar
harðsnúnu sveitir, runnar af freðnum lend-
um norðurheimsins, sem féllu eins og engi-
sprettur yfir suður- og vestur lönd Evrópu,
hristu veldi Bómverja til grunna og um-
skópu löndin, að þær hafi eingöngu verið
herskáir, blóðþyrstir, hundheiðuir hervík-
ingar. Eg svara, að sannleiki sögunnar
mæli þar mjög í móti. Að vísu lýsa Engel-
saxar og franskir annálamenn Norðmönn-
um, einsog djöflum og villimönnum, trúar-
og lagalausum ófreskjum, án allra mann-
legra tilfinninga, kalla þá eiturflugur og
bitvarga, óða úlfa óseðjandi af blóðþorsta,
sísólgna í manndráp og spellvirki; eu þá
megum vér muna eptir, að þar tala sigr-
aðir menn um sigrendur sína, enda bera
þeir þráfalldlega í mót vituisburði sjálfra
sín, og lofa þessa varga og eiturflugur,
eigi einungis fyrir hreysti og atgervi, held-
ur og fastheldni við orð og eiða.
Ef þér læsuð rit hins fróða norska
sagnafræðings Sars og fornsögur Norður-
landa, munduð þér fá miklu betra álit á
víkiagunum. Þá munduð þér sjá, að það
var eigi eintóm græðgi í herfangið, sem
dró Norðmenn í víkingu, heldur betri
hvatir. Þeir lögðust í víking meðfram til
þess að afla sér frægðar og frama. Slík-
ar ferðir þóttu vera skóli fyrir unga menn,
er stórættaðir voru, þar sem þeir skyldu
læra að vinna afreksverk og ná menn-
ingarþroska með því að sjá siðu annara
þjóða. Víkingar voru optlega kaupmenn
og fardrengir, og þegar þeir komu heim
og höfðu fengið fé og frama, settust þeir
um kyrt og þjuggu búum sínum sem
friðsamir og löghlýðnir borgarar, að öllu
líkir nágrönnum sínum, utan einungis því,
að þeir voru betur siðaðir og bjuggu rík-
mannlegar en þeir; en fyrir hinu finnst
hvergi sönnun, að siðir víkiuga hafi verri
orðið eða að vaxið hafi ójafnaður þeirra
við hernaðinn. Hiuir eugilsaxnesku og
frönsku rithöfundar segja, að þeir hafi
verið menn furðulega tregir til að bindast
sáttum eða sammálum, enda hafa þeir líka
verið manna trauðastir til að rjúfa sátt-
mála þá, er þeir einu sinni höfðu gert.
Sín á milli sýndu þeir æ hinn fastasta
félagsskap og létu gjarnau lífið í sölurnar
hver fyrir annan. í allri þeirra hegðan
og æði kom fram stjórnsemi, einnig og
trúmennska, enda var sigursældin þessum
kostum að þakka. Þegar Hrólfur vann
Normandí, var einhver manna hans spurð-
ur að, hver væri höfðingi þeirra, svaraði
hann: „Vér höfum engan höfðingja, vér
erum allir jafniugjar“. Þeir voru her-
menn, sem kosið höfðu fyrirliða, og sá
fyrirliði mátti treysta fylgi þeirra. Þegar
í raun kom, stóð hver þeirra kyr í sínu
rúmi. Þessi stjórnsemi, er menn fúslega
hlýddu og samþýddu þrekinu, hún sannar,
að þeir höfðu siðgæðiskrapta, sem engir
„barbarar“ eiga. Slíkur frelsisins vísir var
það, sem var gróðursettur í Norðmandíi,
enda urðu það Norðmenn, sem fyrst hófu
bókagerð á Frakklandi. Slíkur var sá
frelsisvísir, sem síðar spratt upp og bar
ávöxt í frelsisskrá Englands (Magna Charta),
og sem loksins bar sinn fulla blóma í
vorri amerísku stjórnarskrá (Declaration
of Independence), og þannig fór það, að
hið litla atvik, að Hrólfur og menn hans
fengu eignarráð yfir hinum hálf-eyddu
Signubökkum, hefur orðið einhver hinn
mikilhæfasti atburður allrar miðaldar- og
nútíma sögunnar. (Niðurl. næst).
Itosmlivalanesi 8. janúar: Um kvöld-
ið 28. f. m., var hér mesta ofsaveður af
suðvestri, sem gerði talsverðar skemmdir