Þjóðólfur - 21.06.1895, Page 1

Árg, (CO arliir) koBtar 4 kr
Krlendis 5 kr,— Borgist
fyrir 15. júli.
Dppaögn, bundin viö Aramöt,
Agild nema komi tilútgefanda
fyrir 1. oktðber.
Þ J 0 Ð 0 L F U R.
XLYII. árg.
Lríimir Tliouisen: Ljóðmœli. Nýtt safn.
Kmh. (Gyldendal) 1895.
Allflestir yrkja svo Ijóð og hlýða svo
ljóðum hér íi landi, að þeir þekkja að litlu
eða engu þau lög, sem skáldlist er byggð
á; en það er þó víst, að hvort sem vér
hrífumst af sterkri skáldlegri hugsun í
fögru formi, eða oss Jeiðist að heyra marg-
slitnar hversdagshugsanir skrúfaðar upp í
illa sniðinn stýl, ræður iögmál, sem hægt
er að gera nákvæma grein fyrir, eins og
hægt er að liða sundur lög náttúru og
náms í öðrum greinum. — Hver maður
verður að nema allt, sem numið verður í
visindum skáldskaparins, ef hann á að geta
notið að fullu gáfna sinna, til þess að yrkja
eða meta Ijóð, en auðvitað er, að engiu
þjóð og naumast neinn maður getur heitið
fullnuma i þessum vísindum.
Skáldmenntun manns eða þjóðar getur
skarað svo langt fram úr annara menning
í þessari grein, að námið yfirbugi náttúru-
greindina, eða með öðrum orðum: skáld eða
lesari geta ort betur, metið Ijóð betur en
margfalt gáfaðri menn þeim. Það er hægt
að smíða vel úr nýsilfri og smíða illa úr
rauðagulli — og þó er ef til vill meira
vert að gæta málmsins í hverjum grip, sem
er, en myndarinnar einnar. — Afljóðagerð
Gríms Thomsens er fleiri hluta að verða
vísari um áhrif menntunar á meðfæddar
gáfur til skáldskapar en af kvæðasöfnum
annara islenzkra skálda, — og sé það mik-
ils vert, sem flestir játa, að gerð sé grein
^ gildi þess, sem ort er í hverju landi og
á hverjum tíma sem er, mætti það vel
kallast ómaksins vert að brjóta yrki þessa
höfundar til mergjar.
Dagblaðsgrein getur auðvitað ekki nægt
til annars en þess að benda á einstök at-
riði af mörgu og miklu, sem skýra þarf og
líta á frá ýmsum hliðum, þegar um annað
eins efni er að ræða. Eg hef ekki föng
á öðru hér en að segja aðalálit mitt í ör-
fáum orðum.
Ágæti og einkennileikur Gr. Th. meðal
íslenzkra skálda á rót sína að rekja til
þess, að hann hefur frá fyrstu vitað, að
skáldlistin er vísindi eins og aðrar listir —
og að hann hefur með þolinmæði og elju
iðkað þessa list um langa æfi til þess aÉ
ffeta ort. Þar sem flestir aðrir yrkja til
Reybjavík, föstudaglnn 21. jnní 1895.
þess að láta eptir hvötum hjarta síns, knýr
hann öll öfl höfuðs síns og hjartans með
í þjónustu þess vilja, er vill yrkja, láta eptir
sig ljóð svo þróttmikil og haglega gerð sem
unnt er. Fleira en eitt ber til þess, að hér er
betri jarðvegur fyrir þess kyns kveðskap
en víðast annarsstaðar. Það fyrsta og
helzta er, að hér á landi er ekki almennt
ort af jafnmikilli list og víðast hvar ann-
arsstaðar um siðaðan heim. Þetta mundi
vera með öllu skaðlaust að láta sér skilj-
ast. — Þjóð vor hefur að vísu frá alda
öðli alið feiknafjölda af ljóðasmiðum, ef til
vill fleiri að tiltölu en nokkur önnur þjóð,
og það má vel sjá af bókmenntum íslend-
inga og þjóðlífi, að náttúrufar þeirra er í
bezta lagi fallið til skáldskapar, en eitt er
að hugsa skáldlega, annað er að búa hugs-
unina listarinnar búningi. Oss hefur ekki
farið fram í vísindum í neinum samjöfn-
uði við aðrar þjóðir, og eru til þess or-
sakir, sem ekki verður farið út í hér; —
en af því standa nú einnig aðrir oss miklu
framar í ölium listum, bæði skáldskap og
öðru, svo að nú má heita, að meðalskáld
slikra þjóða sem Dana yrki af meiri list
en afbragðsskáld íslenzk.
Annað meginatriði, sem opnað hefur Gr.
Th. leið til skáldfrægðar hér, sem mundi
hafa verið honum lokuð annarsstaðar, er
ónumin auðlegð forn-íslenzkunnar og óþrot-
legar gullnámur yrkisefna í sögunum. Það
er sjaldséð, að nokkurt skáld geti svo
keppinautafátt sem Gr. Th. grafið gull úr
ijársjóðum liðinnar menningar og gert að
eign sinni. Og allra tungna skáld geta
að sönnu valið sér efni úr sögum vorum,
en enginn nema íslendingurinn finnur hljóð-
grunn hjá sinni eigin þjóð, sem tekur svo
vel undir, ef gripið er í hina gömlu strengi.
Auk þess sem höf. hefur verið einkar
vel settur að tíma og stað, hefur hann
haft margar ágætar gáfur til þess að geta
numið mikið í skóla listarinnar, þótt hann
að vísu einnig hafi brostið ýmsa hæfileika,
sem eru næsta algengir meðal hinna skáld-
auðugu íslendinga. Hann hefur verið svo
heppinn að hljóta bæði last og lof, síðan
fyrst var tekið eptir honum, þó hvort-
tveggja hafi verið mjög um of — og það
hefur án efa styrkt hann vel, að lofgerðar-
straumarnir, sem optast renna væmnir og
Nr. 30.
óblandaðir yfir skáld vor, hafa verið hon-
um kryddaðir með nokkrum sannleik.
Mönnum hefur einkum orðið starsýnt
á það, að höf. á ekki eyra til að greina
milli réttra og rangra stuðla. Menn hafa
meira að segja viljað byggja á þessu þann
barnaskap, að Gr. Th. væri ekki sýnt um
form skáldskapar yfir höfuð, og eru slíkir
glappaskotsdómar að sönnu eðlilegir meðal
þeirra, sem hyggja að formsins lögum sé
hlýtt til hlítar, sé einungis ekki brotið á
móti hinum allra fyrstu stafrofsreglum í
því efni. Mér hefur alltaf virzt þetta næsta
lítilvægt atriði, þar sem ræða er um slíkt
listaskáld sem Gr. Th., sem er meiri form-
snillingur í réttum skilningi þessa orðs en
nokkur lifandi íslendingur. Mér hefur,
mætti eg svo segja, fundizt þessi galli vera
Ijóðum hans til prýði sumstaðar, svo vel
á hann við hið málmhreina, öfluga mál-
skrúð: „Hjarta mitt er eins og harpa“.
Maður venzt þessum stuðlum vel, eins og
maður venzt stórskornu andliti, sem mikið
býr í — þó það sé ekki smáfrítt.
Höf. hefur lært að verða hagorður, því
fer honum fram en ekki aptur, svo lengi
sem hann lifir. Það er fágætt í söfnum
hans að finna frumhugsaðar hugsanir, sem
heil kvæði sé byggð yfir, og er það eðli-
legt, þegar þess er gætt, að höf. skilur og
veit betur en flestir aðrir, að hann vantar
skapandi skáldseðli, sem margir höfðu á
undan honum og sem hann kann manna
bezt að meta. Hví skyldi hann ekki steypa
upp úr gömlu brotasilfri, snara, víkja við,
jafnvel þýða — og því skyldi hann ekki
binda sagnanna óbundnu ljóð eptir beztu
tízku „af megiuþrótt“ ? Hann er svo fylgi-
spakur annara hugsunum, að hann gleym-
ir því stundum, að eitthvað verður þó að
segja nýtt eða betur til þess að ekki verði
heimildarlaust að ríma upp söguna. Þetta
hefur honum gleymzt í „Sigríði Erlings-
dóttur“, sem yfir höfuð er ein ómynd af
sögunni; sama er að segja um fjölda er-
inda í „Hemingsflokki Áslákssonar“, sem
þó er stórum betur kveðinn.
„Ásareiðin“ er eitt hið fullkomnasta
kvæði í safninu og vel fallið til þess að
sýna, hve vel má takast að yrkja af mennt-
un og smekkvísi fyrir íslendinga á þess-
um dögum. Þó eru mörg vansmíði á þessu