Þjóðólfur - 16.07.1895, Síða 1

Árg. (60 arkir) kostar 4 kr
Erlendis 5 kr,— Borgist
fyrir 15. Jtili.
Oppsögn, bnndin við ftramftt,
ftgild nema komi tilfttgefanda
fyrir 1. oktftber.
ÞJÓÐÓLFUE.
XLYII. árg. Reykjayík, þrlðjudaginn 16. jálí 1895. Nr. 35.
Stjórnarskrármáliö.
„ísafold" hefur gert tilraun til að hrekja
það, sem stóð í „Þjóðólfi“ síðast undir sömu
fyrirsögn og að ofan, um þingsályktunar-
tillöguna góðu. „ísafoldar“-greinin heitir
„Algerð uppgjöf“ (59. tbl.). — Nú er það
ekki lengur „aðalkjarninn", sem flaggað
er með. Nú er spurningin að eins, hvort
uppgjöfin sé algerð. Svo langt erum vér
þó komnir áleiðis.
Vér sögðum, að tiliaga þessi væri al-
gerð uppgjöf á öllum stjórnarbótarkröfum
endurskoðunarflokksins á þingi. — Þetta
ætlum vér oss að standa við og skulum
vér rekja gagnsannanir „ísafoldar“ í stuttu
máli.
„ísafoId“ ber fram sem fyrstu gagn-
sönnun, að tillagan byrjar á yfirlýsing um,
„að þingið haldi fast við sjálfstjórnarkröf-
ur íslands“. Svarið til þessa liggur beint
við. Væri það svo, að hinir 3 liðir álykt-
unarinnar, sem koma á eptir þessari yfir-
lýsing, gerðu tilboð um að aðhyllast nýja
stjórnarskipun, sem ekki fæli í sér megin-
kröfu fyrri þinga, væri uppgjöfin jafn alger
fyrir því, þótt „inngangsyfirlýsingin“ gengi
í gagnstæða átt. Hið fyrirhugaða stjórnar-
frumvarp yrði ekki sniðið eptir henni,
heldur eptir hinni sundurliðuðu ályktun
sjálfri. Þrætan veltur því hér á réttum
skilningi hinna þriggja liða og engu öðru.
Breyting efri deildar á yfirlýsingunni sýnir
einmitt, að menn hafa fundið til mótsagn-
arinnar — þótt ekki hafi tekizt að bæta úr
henni. Það sannar ekkert í þessu efni,
að tillagan verði þannig að álítast „meira
en í meðallagi kynleg“. Vér höfum ekki
neitað því, að hún sé kynleg, heldur ein-
mitt gefið í skyn, að menn muni komast
fyllilega að raun um það, áður en lýkur,
hve ómöguleg og óframbærileg hún er í
aN« staði bæði að formi og efni.
Næstu gagnsönnun vill „ísafold“ láta
liggja í játning vorri um það, að 1. liður
fer fram á rétta framkvæmd gildandi
stjórnarskrár (setur íslandsráðgjafa utan
ríkisráðs), sem einnig áður hefur verið farið
fram á með áskorun til stjórnarinnar.
Hugsunargangur „ísaf.“ hér og þýðing
þessa atriðis í „uppgjafar“-spurningunni
skilst bezt á því, að þótt þetta þing skor-
aði á stjórnina að láta íslandsráðgjafa jafn-
an sitja í ríkisráði Dana, væri löghlýðin
stjórn jafnskyld eptir sem áður að láta
ráðgjafann sitja fyrir utan það, meðan
stjórnarskrá 1874 stendur óbreytt. — Kröf-
ur um réttarbót geta verið gefnar upp,
þótt kröfum um löglega framkvæmd rétt-
ar, sem maður hefur, sé haldið — Það eina,
sem þingið í þessu efni getur gefið upp,
er sú aðferð, sem það fylgdi á undanfarandi
þingum, til þess að fá aðskilnaði íslands-
ráðgjafa og ríkisráðs framgengt, og það
mundi þingið „gefa upp“ með áskorun í
ályktunarformi í stað frumvarps.
Þriðja röksemd „ísafoldar“ snýst um
hinn „búsétta innlenda mann“, — og vill
blaðið fá menn til að skilja, að þessi hluti
tillögunnar (2. liður) haldi við meginkröfu
fyrri þinga um innlenda rádgjafastjórn
með ábyrgð fyrir alþingi. Þetta byggir
blaðið að mestu leyti á röngum skilningi,
er það leggur í ræðu landshöföingja í efri
deild 11. þ. m. Samkvæmt útdrætti úr
ræðu þessari, sem blaðið sjálft flytur, svar-
aði laudshöfðinginn þannig fyrirspurn (frá
séra Sig. Stefánssyni), að hann liti svo
sjálfur á, „að sá er ábyrgðina ber og
skrifar undir með konungi, verði að vera
við hlið hans“. — Þessi orð leggur „ísaf.“
svo út, að landshöfðingi „sé hræddur um
að stjórnin geti ekki aðhyllzt svo mikla
breyting frá því sem nú á sér stað“. Hins
vill „ísaf.“ ekki geta til, að landshöfðingi
hafi meint, að það sé stjórnskipulega óhjá-
kvcemilegt, að æzti stjórnandi (í löggjöf og
umboðsvaldi) sé við hlið konungs, og því
stprnskipulega ómögulegt að hann sé inn-
lendur og búsettur hér. — Vér skulum
ekki hér fara út í það, hvort blaðið flyt-
ur réttan útdrátt af ræðu landshöfðingja,
né heldur, hvernig ræðan verði að skiijast
í heiid sinni, en vér skulum taka það upp
aptur með skírskotun til alvarlegrar íhug-
unar allra þeirra, sem um þetta mál fjalla
— að „hér búsettur innlendur maður, er
raæti á alþingi“, sem talað er um í 2. lið
tillögunnar, getur ekki verið ráðgjafi, getur
ekki haft æztu stjórn (löggjöf og umboðs-
vald) yfir íslandi, einmitt af þvi, að „sá
sem ábyrgðina ber og skrifar undir með
konungi verður að vera við hlið konungs
— eða landsstjóra.
Það lítur svo út, sem „ísafold" rang-
skilji orð landshöfðingja viljandi. Hitt er
blaðinu ósjálfrátt, að það blandar saman
löggjafar- og framkvæmdarvaldi ráðgjaf-
ans, og ráðaneyti og æztu stjórn innan-
lands — öllu í eina þvælu — en á þessum
hugsanavíxlum „ísaf.“ er staðhæfingin um
„aðalkjarnann" í 2. lið tillögunnar að nokkrn
leyti byggð. — Vér álítum það ógagnlegt
og allt of óskemmtilegt, að rekja til rótar
hugleiðingar frá eigin brjósti „ísafoldar"
um „Nellemann á alþingi". Það liggur
fyrir utan þetta mál. Hitt er eitt nóg,
að allir hljóta að sjá, að kæmist þessi fá-
dæmaályktun, eins og hún er, gegnum þing-
ið, og gæti stjórnin tekið hana alvarlega,
mundi sá einn kostur nauðugur, að skilja
hinn „innlenda búsetta, æzta stjórnanda"
tillögunnar sem „æzta umboðsmann fram-
kvæmdarvaldsins (ekki löggjafarvaldsins)
hér á landi“.
„ísafold" lætur það, sem vér sögðum
um réttarfarsreglur tillögunnar, að því er
snertir ábyrgð hins fyrirhugaða „stjórn-
anda“ standa og falla með spurningunni
um, hvort þessi stjórnandi beri að skoðast
sem ráðgjafi eða ekki. — þar þurfum vér
því ekki annars en vísa til þess sem sagt
er hér á undan.“ — „ísaf.“ biður um skýr-
ing á orðum tillögunnar, að því er snertir
ákvæðisvaldið um, hvenær tilefni sé, og
hvenær ástæða þyki til að höfða ábyrgðar-
mál. — Vér sögðum, að orðalagið benti til
þess, að þetta ákvæðisvald ætti að vera
hjá stjórninni, eins og nú er um sams-
konar ábyrgð (landshöfðingja ábyrgðina).
— Sú regla að gera sem minnsta breyt-
ing á hinum fyrra rétti, þá er þýdd eru
ný ákyæði, mundi þegar gefa stjórninni við
samning hins fyrirhugaða frumvarps, rétt
til að leggja orð tillögunnar svo út. En
aðal-áherzlan liggur á því, að sjálf ábyrgð
slíks valdsmanns innanlands er næst því
að vera þýðingarlaus sem stjórnarbótar-
ákvæði.
Vinsamlegri bending ísafoldar til vor
um „að kenna landshöfðingja sem fyrst
að skilja þingsályktunina rétt“, skulum vér
vísa aptur með því heilræði til ísaf., að
draga sem lengst í annað sinn að þýða