Þjóðólfur - 24.08.1895, Side 1

Arg. (fiOSarkir) kostar 4 kr
Erlendis 5 kr.— Borgist
fyrir 15. júli.
Uppsögn, bnndin yið á,ram6t,
óglld nema komi tilútgefanda
fyrir 1. oktöber.
ÞJÓÐÓLFUR.
XLYII. árg.
Reykjfiyík, laugardaginn 24. ágúst 1895.
Nr. 42.
Rannsóknin í Skúla-málinu.
Eins og fyr var drepið á hér í blaðinu
valdi neðri deild alþingis 5 manna nefnd
til að rannsaka aðgerðir landstjórnarinnar
í Skúla-málinu, og hlutu kosningu í hana:
Einar Jónsson, Guðjón Guðlaugsson, Sig-
hvatur Árnason, Sigurður Gunnarsson og
Þórður Thoroddsen. Sigurður próf. Gunn-
arsson var kjörinn formaður nefndarinnar,
en Einar próf. Jónsson skrifari og fram-
sögumaður. Nefndarálitið er allítarlegt
með 11 fylgiskjölum. Er svo að sjá, sem
nefndin hafl leyst hinn umfangsmikla starfa
sinn mjög samvizkusamlega af hendi. Er
hvívetna byggt á skjölum þeim, er nefnd-
in fékk í hendur, og saga málsins rakin
eptir þeim. Kemur þar í ljós, eins og vita
mátti, að það hefur í fyrstu verið lands-
höfðingi einn, er var „pottur og panna“ í
rannsókninni og frávikningunni, án þess
hinn þáverandi setti amtmaður Kristján
Jónsson yfirdómari, sem næsti yfirboðari
Skúla Thoroddsen, ætti þar hlut að máli,
enda ritaði amtmaður honum 20. april
1892, að haida áfram rannsókninni í Skurðs-
málinu og að sér þyki rétt, að hann geri
það, en rétt á eptir, 10. maí s. á., ritar
landshöfðingi ráðgjafanum bréf og ieggur
til, að hafin verði málssókn gegn Skúla
Thoroddsen og honum vikið frá embætti
um stundarsakir. Frá málsupptökunum er
þannig skýrt i upphafi nefndarálitsins:
„Rannsókn sú, er hafin var gegn fyrverandi
sýslnmanni Skrtla Thoroddsen, er rannsókn um
meðferð hans á sakamáli gegn manni, sem grunað-
nr var um morð, Sigurði Jóhannssyni. Þá er landB-
höfðingi ritar ráðgjafa fyrst um þetta mál 10. maí
1892, er það meðferð Sk. Th. á þessu máli 0g
ekkert annað, er hann flnnur að embættis-
færslu hans og byggir á tillögur sínar um, að víkja
honum frá embætti um stundarsakir, og aetja ann-
an í hans stað, eða láta setudómara rannsaka málið,
eða mann með konunglegu erindisbréfi, án þess
honum væri vikið frá.
Þess skal getið, að meðferð Sk. Th. á nefndn
sakamáli hafði eigí verið kærð af neinum, enda
segir og landsh. í bréfi til vor 22. f. m. til svars
upp á fyrirspurn vora. „hver verið hefði hin fyrsta
orsök til þees, að það þótti nauðaynlcgt að rann-
saka meðferð Sk. Th. á sakamálinu gegn Signrði
Jóhannssyni": „Orsökin til þess að hafin var rann-
sókn um meðferð fyrrum sýslumanns Skúla Thor-
oddsens á sakamálsrannsókn hans gegn Sigurði
Jóhannssyni, var ekki kæra frá Sigurði þessum né
öðrum mönnum, heldur sjálf meðferð téðs embættiB-
manns á rannsókn þessari, sem mér var kunn af
prófseptirriti, er amtmaðurinn yfir Buður- og vestur-
amtinu hafði látið mér í té“.
jg; Það er nú auðvitað ekkert á móti því, að lands-
höfðinginn komi því til vegar, að slík rannsókn
sé hafin gegn embættismanni, þó að enginn hafi
kært hann, ef landsh. sér, að full ástæða er Bamt
sem áður til þess. En þegar svo stendur á, að
enginn af hlutaðeigendum kærir, og landsh. verð-
ur málið kunnugt að eins af þvi, að hann sér eptir-
rit af prófum sýslumanns í málinu, er viðkomandi
amtmaður sýndi honum, þá kemur það nokkuð
kynlega fyrir, að hann skyldi eigi tala um það við
amtmann, sem var hinn næsti yfirboðari Sk. Th.,
hvað gera skyldi.
Að vísu segir landsh. í bréfi til ráðgjafans 10.
maí 1892: „Eptir að rannsðknardómarinn hafði
sent amtinu eptirrit af prófunum, áleit það, að
málið i ýmsum atriðum væri ekki nægilega upplýst
og fyrirskipaði þá ný próf, sem eigi eru enn til
lykta leidd, en jafnframt gerði amtið mér kunnugt
hið meðtekna prófseptirrit, sumpart til þess að leiða
í Ijós hina miður heppilegu meðferð málsins i heild
sinni af hálfu hlutaðeigandi rannsóknardómara,
sumpart til þess að leiða í ljós aðferð hans gagn-
vart fanganum11. Og benda þessi orð til, að þeir
hafi talað um prófin nákvæmlega og amtmaður
verið að finna að meðferð Sk. Th. á málinu og að-
ferð hans við fangann. Og fyrir augum ókunnugs
manns koma orðin svo fyrir í bréfi landshöfðingja,
eins og tiigangur amtmanns hafi verið að kæra
sýslumann; en bæði hefur landsh. neitað því, að
hann hafi verið kærður, og svo hefur maður sá, er
þá gegndi amtmannsstörfum, Kristján Jónsson yfir-
dómari, skýrt svo frá í bréfi, er hann ritaði oss
3. ág. þ. á. út af fyrirspurn vorri um það, á hvern
hátt og í hvaða tilgangi hann hefði sýnt lands-
höfðingja prófseptirritið: „Þegar eg fékk eptirrit
þetta, sýndi eg landshöfðingjanum það, af því að
málið var orðið hér allhljóðbært, og talaði þá við
hann um málið fram og aptur. En skömmu síðar
bað landshöfðingi mig að lána sér prófin og það
gerði eg, án þess að grennslast neitt eptir því, eða
eg hefði neina hugmynd um það, í hvaða tilgangi
hann lánaði þau. Prófin afhenti eg honum „brevi
manu“ eptir munnlogri beiðui hans“, og síðar í
bréfinu segir hann: „Það var alls ekki tilgangur
minn að kæra Skúla Thoroddsen fyrir landshöfð-
ingja, með því að afhenda honum prófin, enda held
eg, að landshöfðingi hafi ekki skilið það á þá leið“.
í fyrnefndu bréfi landshöfðingja 10. maí
1892 bendir hann á Lárus Bjarnason sett-
an málfærslumann, er sé vei fallinn til
að rannsaka málið og sömuleiðis fús á að
taka að sér jænnan starfa, og féllst ráðgjaf-
inn á það 2. júní s. á., og þá fær L. B.
konunglegt umboð til að takast á hendur
rannsóknina, en þar er ekki minnst á
annað en „Skurðs-málið“. Um þetta atriði
fer nefndin svofelldum orðum:
„Yið þessa ráðstöfun ráðgjafans höfum vér það
að athuga, að oss þykir hinn konunglegi erinds-
reki mjög óheppilega valinn, en um það verður að
kenna landshöfðingja, en miklu siður ráðgjafanum,
því að landshöfðingi telur manninn í brjefinu 10.
maí 1892 „að sinni ætlan vel fallinn til og sömu-
leiðis fúsan á, að taka að sér greindan starfa“.
Viðvíkjandi þessu viljnm vér taka það fram,
að oss kemur það undarlega fyrir, að landshöfð-
ingi skyldi alls ekkert tala um þá|fyrirætlan sína,
er fram kemur í bréfinu 10. maí,g við” hlntaðeig-
andi amtmann, áður en hann framkvæmdi hana,
en sér í lagi furðar oss það, að hann skyldi eigi
tala við hann um mann þann, er taka skyldi að
sér rannsókn þá, er honum þótti óhjákvæmileg,
heldur fara í kyiþey til nefnds málaflutningsmanns
og semja fyrir fram við hann um að taka rann-
sóknina að sér. Því næst viijum vér geta þess,
að oss virðist það engum efa bundið, að rjettast
hefði verið, að velja til rannsóknarinnar gætinn,
glöggan og reyndan lögfræðing, helzt einhvern
valinkunnan sýslumann, svo framarlega sem ekkert
annað hefði verið haft fyrir augum en það, að fá
sannleikann leiddan í ljós, eins og auðvitað átti að
vera. Þess vegna verðum vér að álíta það mjög
óhyggilega ráðið, að velja til starfsins ungan mann,
alveg óreyndan og þar á ofan embættislausan mann,
sem gat jafnvel gert sér von um að komast að
embætti hinB sakborna sýslumanns, ef hann missti
það fyrir fullt og allt, og gat því haft talsverða
freistingu til þess, að gera málstað hans sem verst-
an. Það kom einnig fram í rannsókn hans og öll-
um málarekstrinum á eptir, að hann hefði eigi þá
stillingu og lægni til að bera, er slíkt starf krafði,
og síðast í dómi hans, þar sem hann dæmir Skúla
sýslumann frá embætti, en sem hæstiréttur fellir
hér um bil að öllu leyti úr gildi“.
Þá er rannsókn hins konunglega erinds-
reka var lokið, ritar iandshöfðingi ráð-
gjafanum 26. júlí s. á. og leggur til að
höfða dómsmál á hendur Skúla Thoroddsen
fyrir brot á 127. gr. hegningarlaganna, og
að þar af ieiðandi beri að víkja honum
frá embætti, þar til málinu sé ráðið til
lykta með dómi, og minnist þar einnig á,
að ástæða geti verið til að rannsaka em-
bættisfærslu Sk. Th. einnig í öðrum grein-
um. í bréfi 15. ágúst s. á. ritar ráðgjafi
landshöfðingja aptur og kveður svo á, að
setja skuli Sk. Th. frá embætti um stund-
arsakir og höfða mál gegn honum, og þá
eru þessir mörgu hegningarlagaparagrafar
fyrst nefndir, sem orðnir eru svo kunnir.
En nefndin hefur ekki getað fengið upp-
lýsingar frá landshöfðingja um, hvernig
þessir „paragrafar“ eru komnir inn í ráð-
gjafabréfið. í bréfi þessu er ekkert ákveðið
um, að Lárus Bjarnason sé lengur sjálf-