Þjóðólfur - 06.09.1895, Blaðsíða 1

Árg. (60 arkir) koetar 4 kt
Erlentiis 5 kr.— Borgist
fyrir 15. J41Í.
ÞJÓÐÓLPUR.
Uppsögn, bundin yið áramót,
Agiid nema komi tilútgefanda
fyrir 1. oktAber.
XLYII. árg. KeykjaTÍk, föstudaglnn 6. september 1895. Nr. 44.
Alþingi 1895.
Ekki munu dómar íslenzku þjóðarinnar
um þetta Dýafstaðna alþingi á einn veg
falla, sem varla þarf heldur að vænta.
Það var of mislitt og sundurleitt til þess,
að það gæti afkastað neinu verulegu á
grundvelli almenns þjóðvilja í landinu. Þó
munu ýmsir telja aðgerðir þess í samgöngu-
málinu stórt stig í framfaraáttina, og get-
ur vel verið, að svo sé. En að svo stöddu
verður það ekki talið með stórvægilegum
umbótum, lieldur að eins tilraun til um-
bóta, því að vér höfum enga reynslu á að
byggja í því efni, hversu landssjóður er
heppilegur leigjandi gufuskips eða ekki.
Vér rennum þar alveg blint í sjóinn. En
reynslan er mikilsverð og hana verðnr opt
að kaupa dýrum dómum. Og það verður
einhvern tíma að gerast. Þingið á því
alls enga vanþökk skilið fyrir aðgerðir
smar í þessu máli, einkum þá er úrslitin
urðu þau, að ekki skyldi í meira ráðizt
en að leigja eimskip (til tveggja ára), en
því að eins kaupa skip, að ekkert fengist
leigt með aðgengilegum kjörum. Að vísu
gera menn ráð fyrir, að kostnaðurinn við
að Ieigja skipið verði engu minni í reynd-
inni, heldur en þótt það væri keypt, en
áhættan, ef illa tekst, verður þó allajafna
raiklu minni við leiguskipið, er landssjóð-
ur getur losnað við, þá er samningstíminn
er liðinn, þar sem hann annars sæti uppi
með skipið, ef hann ætti það, og mjög
hæpið, að hann gæti losnað við það, nema
með stórkostlegu fjártjóni. Það er einnig
ávallt hægt að kaupa, ef allt gengur vel.
— Auk þessa stórvægilega nýmælis veitti
þingið mikinn styrk til gufubátaferða, t. d.
í Sunnlendingafjórðungi og á Faxaflóa
7,500 kr., í Vestflrðingafjórðungi og á
Húnaflóa 10,000 kr., í Norðlendingafjórð-
ungi 10,000 kr. og í Austfirðingafjórðungi
6,000 kr., að svo miklu leyti sem hlutað-
eigandi sýslufélög og bæjarfélög vilja veita
að minnsta kosti J/4 á móti 8/4 úr lands-
sjóði. Þótt varla megi búast við, að
allur þessi styrkur verði hvívetna notaður
á fjárhagstímabilinu, þá liggur samt mjög
mikil hvöt til verulegra framkvæmda og
umbóta í þessum undirtektum þingsins.
Kröfur þjóðarinnar um auknar samgöngu-
bætur, einkum á sjó, voru orðnar svo há-
værar, að þingið hlaut eitthvað að gera
til að sinna þeim, og það hefur einnig
sýnt fullan vilja á því, svo að það gæti
komið í ljós, hvort kröfur þessar væru á
sannarlegri, knýjandi þörf byggðar eða
ekki. Að þessu leyti hefur því þingið gert
skyldu sína, enda er það aðal-afrek þess.
Þá er samgöngumálunum er sleppt,
getur þingið ekki talizt mjög afkastamikið.
Það eru harla fá frumvörp afgreidd frá
því, sem markverð geta talizt, að undan-
skildum nokkrum uppvakningum frá fyrri
þingum, t. d. lagaskólamálinu, afnámi
hæstaréttar, prestskosningalögunum, eptir-
launalögunum, kjörgengi kvenna o. s. frv.
Stjórnarfrumvarpið um varnir gegn út-
breiðslu næmra sjúkdóma er mjög þarft
nýmæli, en ný þingmannafrumvörp, er
samþykkt voru, geta engin talizt þýðingar-
mikil. Þau eru flest mjög smávægileg.
Lögin um hagfræðisskýrslur og um nýja
frímerkjagerð eru einna helzt þeirra. Hvort
nokkurt tillit verður tekið til hinna mörgu
þingsályktana, er samþykktar voru, er
harla hæpið, enda voru þær eigi þýðingar-
miklar sumar hverjar. Þó má geta þess,
að þingsályktunin um steinhússbyggingu
fyrir æðri menntastofnanir og söfn lands-
ins í minningu 50 ára afmælis alþingis
er ekki svo þýðingarlítil, sem sumir kunna
að ætla, þótt ekki sje ákveðið, hvenær
reisa skuli þá byggingu. í þessari álykt-
un er fólgin bein yfirlýsing frá þinginu
sjálfu, að hana þurfi að reisa, og hún eigi
að verða minnisvarði löggjafarþings ís-
lendinga, sá minnisvarði, er því sé sam-
boðuastur, enda í fullu samræmi við þarfir
vorar og kröfur á yfirstandandi tíð.
í atvinnumálum sýndi þingið þá helztu
rögg af sér, að hækka styrkinn til bún-
aðarfélaganna úr 12,000 kr. upp í 32,000
kr. og veita ábyrgðarfélagi fyrir fiskiskip
við Faxaflóa 5000 kr. styrk. Ennfremur
gerði það landssjóðslán til þilskipakaupa
aðgengilegri, og veitti á fjáraukalögum
2500 kr. handa norskum dýralækni til að
ranhsaka bráðafárið og leggja ráð við því,
einnig veitti það kand. Bjarna Sæmunds-
syni 800 kr. styrk til flskiveiðarannsókna
og Magnúsi Þórarinssyni á Halldórsstöðum
1200 kr. til að setja á stofn tóvinnuvélar
á Húsavík. ísgeymslufélögum var enn-
fremur heimilað Ián úr Iandssjóði, allt að
30,000 kr., þó ekki meira eu 8000 kr. í
hvern stað.
I menntamálum bólaði ekki á neinni
nýrri framfarastefnu hjá þinginu, því að
ekkí getur það talizt, stórvægilegt, þótt
það veitti aukinn sty*k til Flensborgar-
skólans, barnaskóla og sveitakennara, eða
hækkaði dálítið styrkinn til Bókmenntafé-
lagsins og Þjóðvinafélagsins. Það er ann-
ars undarlegt, hversu fráleitt þingið er að
vilja styðja og styrkja bókmenntirnar í
landinu. Allt, sem þar að lýtur, er jafn-
an látið hanga á horriminni. Það er ekki
einu sinni litið við því að veita neinn
styrk til bókmenntalegra fyrirtækja, til að
gefa út dýrmæt rit t. d. í sögu landsins,
eins og t. d. lögþingisbækurnar. Nálega
öll undirstöðu- og heimildarrit vor í sögu
og bókmenntum landsins frá síðari öldum
liggja enn óprentuð, og munu þess varla
dæmi í nokkru öðru landi, að ekkert sé
gert til þess að koma ritum þessum fyrir
almenningssjónir. En svo veitir þingið ár-
legan styrk út í bláinn til að „safna“ til
íslandssögu, og þykist með þvi hafa þvegið
hendur sínar. Þess ber vel að gæta, að
sé bókmenntum vorum enginn sómi sýnd-
ur, þá dvínar og deyr allur vísindalegur
áhugi í landinu og þjóðin missir smám-
saman alla virðingu og ræktarsemi við
hinn helga arf forfeðra sinna, sem fólginn
er í lífssögu þjóðarinnar á liðnum öldum.
Hugsunarhátturinn breytist og snýst að
hégómaskap og tildri einu, án nokkurrar
þekkingar, og er þá illa farið. Þingið
verður því eptirleiðis að taka verulega
stefnubreytingu að þessu leyti, að því er
bókmenntir vorar snertir, ef vel á að fara.
Þá er að minnast á stjörnarskrármálid,
það mál, sem olli þeirri sundrung og þeim
flokkadrætti á þessu þingi, að sjaldan hef-
ur frekar verið. Hverjar ástæður hafl ver-
ið til þess, að allmargir þingmenn tóku
sig saman þegar í þingbyrjun að hleypa
fleyg inn í málið — tillögunni góðu, —
það er hulið, en að það hafi verið sprottið
af einhverjum öðrum hvötum, en einlægri
velvild til málsins munu ýmsir fulltrúa
um. Þess er jafnvel getið til, að annað
mál, sem vita mátti, að kæmi á dagskrá