Þjóðólfur - 04.10.1895, Blaðsíða 2

192
veggir og móbrúut þak. — Allvíða eru
tjarnir og vötn meðfram brautinni, en al-
staðar er skógivaxið alveg fram að bökk-
unum, verður því iilt um útsjón. Ki. 7
á mánudagsmorgun var komið til Stokk-
hólms. Var ekki laust við, að fólk væri
nokkuð ierkað og þreytt eptir ferðina,
enginn hafði getað sofnað sakir þrengsla,
var kvennfólkið farið að hvítna í kinnum,
þó rjótt væri að náttúrufari. Urðu víst
flestir fegnir að kotnast út úr lestinni,
enda höfðum við að eins einu sinni farið
út úr vögnunum á leiðinni, var það í Nás-
sjö, um kveidið kl. 10. Þar var staðið
við hálfa klukkustund. Hef eg ekki séð
harðari aðgang í soltnu fé, sem kemst í
heygarð í harðindum, en þar var. Það lá
við, að menn berðust í bróðerni, um að
ná í brauðbita, kaffibolla, mjólkursopa o.
s. frv., og margur einn var með bollann
hálfdrukkinn í hendinni, þegar gufupípan
hvein til brottlögu; en ekki dugir áð segja:
„Eigum við að setja, eigum við að láta
upp?“; ef maður vill vera með, verður
maður að hlýða pípunni tafarlaust; það er
líka satt bezt að segja, að pípunni er hlýtt
miklu betur en nokkru „kommando“ orði.
Hún er búin að kenna mörgum að hlýða,
sem ekki kunni það, áður en hann komst
í kynni við hana.
Fundurinn byrjaði kl. 8x/2 á þriðju-
dagsmorgun í Östermalmskirkju. Var fyrst
sunginn sálmur og síðan flutti Billing bisk-
up í Stokkhólmi langa ræðu, um kristi-
lega auðmýkt, sem kennurum og lærisvein-
um bæri að stunda öllu öðru fremur. Þótt
kirkjan væri ein hin stærsta í bænum, þá
komust þeir ekki nærri allir inn, sem f und-
inn sóttu, enda voru þeir eitthvað yfir
6500: Danir 1500, Norðmenn 1200, Finn-
ar 300, hitt Svíar.
Þá er guðsþjónustunni var lokið, tóku
fundarmenn til starfa í 3—5 herbergjum
daglega. Voru rædd 42 málefni alls og
alls, sem öll snertu að einhverju leyti
skóla eða uppeldismálið. Er það mín trú,
að íslendingar hefðu haft gott af því, að
vera þar sem flestir. Það er litið með
öðrum augum á skólamálin hjá frændþjóð-
unum, en heima hjá okkur.
Umræður voru fjörugar og skemmti-
legar, en alllítill skoðanamunur, og var
því fundur þessi mjög friðsamur; þó kom-
ust þeir nokkuð í hár saman höfuðfröm-
uðir skólaiðnaðarins á Norðurlöndum, þeir
Axel Mikkelsen danskur og Otto Salomon
frá Nás; fluttu þeir sinn fyrirlesturinn
hvor; talaði Mikkelsen fyr, en hinn á ept-
ir. Hafði Salomon gert harðar árásir á
Mikkelsen og rifið fyrirlestur hans mjög
niður; hafa margir Danir sagt mér, að
Mikkelsen hafi farið hina mestu hrakför
fyrir Sqlomon, enda gat Mikkelsen ekki
svarað, með því umræður fóru ekki fram
um þetta mál.
Sýning á kennsluáhöldum og bókum í
ýmsum námsgreinum stóð í sambandi við
fundinn; ennfremur voru og sýndir ýmsir
munir, sem unnir hafa verið í skólunum;
eins og kunnugt er, hefur allmikil stuud
verið lögð á það á seinni árum á Norður-
löndum, að koma á verklegri kennslu í
sambandi við hina bóklegu tilsögn, og er
árangurinn auðsjáanlega góður orðinn. Voru
margir munir mjög vel gerðir, sem 12 og
13 ára gömul börn höfðu unnið að.
(Niðurl. næst).
Nokkrar athugasemdir um verzlunina,
(Svar til Þórólfs frá, Víg-lundi).
IV.
Það er bæði ný og gömul vísa „að það
sé kaupmönnum að kenna, að landsmenn
séu í kaupstaðarskuldum“. Sannast sagt,
er beggja skuldin. Vitanlega biðja marg-
ir kaupmanninn um lán; kaupmaðurinn
hefur líka opt boðið lán. Hann hefur séð
sem er, að það var gróðabragð (eg vil
ekki segja hrekkjabragð), að hafa fleiri og
færri háða sér með skuldabandinu ár ept-
ir ár, ef til vill allan þeirra aldur, þó
„prósenturnar11 að eins haíi tapazt afhöf-
uðstól skuldarinnar. En að lána öreiga
eða óreglumönnum á sama hátt og sumir
kaupmenn hafa gert, getur varla álitizt
annað en stórflónska, þar á ofan láta
hinn skilvísa borga tjónið af skuldaþrjót-
unum og hröppunum. Er það frelsi og
því samhliða réttlæti? Bankalán er ólíkt
búðarláni. Bankinn lánar eptir föstum regl-
um og gegn nægri tryggingu þegar í byrjun.
Búðarlánið þar á móti opt á huldu og ó-
vissu og reglulaust. Betur mundi hafa
farið, ef kaupmaður hefði fylgt föstum
reglum, eins og bankar við sín lán. Það
verður víst bágt að reka, að margir hafl
orðið skuldugir fyrir það, að þeir hafa orð-
ið að fá eina og aðra vörutegund dýrari
hjá kaupmanninum, en hún hefði verið á
öðrum nærliggjandi stað og einmitt hjá
kaupmanni. Því verður aldrei „gleymt“
er menn ekki hafa vitað. En þess eru
víst dæmi, að skiptavinir hafa fyrst feng-
ið að vita hið sanna verð eptir áramót í
reikningum sínum. Og niðurstaðan þá hef-
ur verið þveröfug við það, sem sagt hefur
verið í kauptíð, skuld í staðinn fyrir inni-
eign og innieign í staðin fyrir skuld. Það
er óþægilegt í „ös“, að segja sérhverjum
frá verði á hverjum hlut, sem merktur er
með bókstöfum í stað zifírutölu og þegar
hinar óæðri undirtyllur búðarinnar geta
ekki ráðið fram úr þeim bandrúnum eða
dvergadylgjum tilsagnarlaust, getur þess
háttar meinloka hjálpað til þess, að skuld-
arupphæðin verði „ráðgáta". Qjaldþolið
verður líka „ráðgáta“ á þeim stöðum, þar
sem elikert verð, eða þá óvíst verð er á
innlendu vörunni eða innlögðu vörunni allt
til áramóta og svo, þegar menn verða að
bíða eptir lofuðum uppbótum á annað eða
þriðja ár!! Hr. Þórólfur segir „að kring-
um kaupstaði sé optast meiri atvinnu að
fá en annarsstaðar“. Hann er Iíklega ó-
kunnugur til sveita og jafnvel í ýmsum
verzlunarstöðum landsins og þeim sumum
ekki svo fjærri honum. Eg hef víða dval
ið til sveita og við sjávarstrendur og hvergi
séð annað eins atvinnuleysi og einmitt við
verzlunarstaðina, ekki einungis dögunum
saman, heldur vikum og mánuðum saman,
nema þegar eitthvað hefur orðið átt við
sjó eða róið. Hálfíullar og alfullar búðir
af atvinnuleysingjum og stórir „hópar“ úti
á götunum. Þar á móti munu sárfáir
ganga atvinnulausir, svo dögum skipti í
sveitinni, sem annars hafa hug á að vinna,
jafnvel ekki við sjóinn, þar sem jarðarnot
eru. Eg hafði ekki sagt „að mikið vol-
æði sé í kringum kaupstaði, vegna þess,
að kaupmenn selji nábúum sínum vöruna
dýrari en öðrum“, svo það var óþarfi fyr-
ir hr. Þórólf að neita því. En eg ætla
nú að segja það, að nábúar sumra kaup-
manna verða opt að kaupa vörur eða nauð-
synjar sínar dýrari af þeim, en aðrir fjær-
búandi. Þetta verður á þann hátt og þar,
sem útlend vara er óðar „sett upp“ og
hákauptíð er lokið (með byrjun sláttar eða
fyr og seinna í júlímánuði); og á þessum
slægsmunum, sem „koma eins og skratt-
inn úr sauðarleggnum“, vara sig fáir, þá er
aðalkaupeyrir nábúa kaupmannsins, fisk-
urinn, ekki tilbúinn á mörgum stöðum og
svo verða þeir opt að hafa það, sem kall-
að er „úrkastið“ vegna hins sama og get-
ur þetta allt saman hjálpað til skuldanna
allmikið. Það er alls ekki rétt ályktað
hjá hr. Þórólfi, „að orsök til volæðis kring-
um kaupstaði sé sú, að þeir, sem búa
nærri búðinni, séu óvarkárari með að biðja
um lán og spili lakar úr efnum sínum,
en þeir sem fjær búa“. Óvarkárni og van-
spilun gengur upp og niður til sveita og
sjávar, nær og fjær verzlunarstöðum. Kaup-
menn eru líka misvarkárir.