Þjóðólfur - 28.08.1896, Page 2

162
orðið háskalegt fyíir eiaiagu tvíbura-
ríkjanna. Háa vildi ekki veita sjálfstæðis-
þörf Norðmanna neina ívilnun.
Að eiau leytiau var þetta ekki skakkt
hugsað af dönsku stjórninni; háskóli get-
ur svo auðveldlega orðið að þeim stofni,
sem frumungir gróðurangar vaxandi frelsis-
anda geta vafið sig um og þróast upp við.
En aptur að öðru leyti var framkoma
dönsku stjórnarinnar næsta óbyggileg. Því
einmitt stífain og hin sífeldu afsvör eggj-
uðu Norðmenn; því lengur sem þeir urðu
að berjast fyrir háskóla sínum og því
harðari sem streitan varð, því fremur varð
háskólinn þeim að hinu mikla söfnunar-
merki, sem allir þjóðmeðvitandi Norðmenn
fylktust í kringum þéttara og þéttara.
Og þegar þjóð er að stríða og keppa
áfram til þjóðlegrar sjálftilfinningar, þá er
ekkert betra en að hafa slikt merki.
Það kom fyrir optar en einu sinni,
að háskólamálið lá niðri svo sem tvö ár
í senn og virtist vera gleymt. Ea það
var jafnan fitjað upp á ný og þá ailtaf
með vaxandi krapti; þjóðarandinn efldist
gegnum þessa streitu og þjóðaróskin varð
að þjóðarvilja. Loksins þegar ekki var
lengur undanfæri lét danska stjórnin und-
an. Háskólinn var stofnaður hálfu öðru
hundraði ára eptir að krafaa um hann
var upp borin.
Slysfarirnar í Þykkvabænum
21. marz 1895.
„Þakklæti fyrir góðgjörð gjalt
gnði og mömmm líka“.
Það var hú hugsnn, er gengur gegnum ofan-
rituð orð hins andríkasta sálmaskálds sinnar tíðar,
sem knúði oss til að snúa oss til yðar, háttvirti
ritstjóri, með þeirri bón, að birta eptirfarandi lín-
ur frá oss í blaði yðar, því að oss fýsir mjög, að
þær geti komið fyrir almennings Bjðnir, bæði til
eptirbreytni, ef líkt kynni að koma fyrir síðar, og
einkum þeim til verðugs heiðurs, sem björguðu oss
úr dauðans greipum með sérstökum kjarki, kunn-
áttu og þoli. Jafnvei þðtt vera kunni eins marg-
ar skoðanir eins og mennirnir eru margir, um það,
hvað sé góðverk og hvað sé hið gagnstæða, þá
vonum vér samt, að öllum fjöldanum skiljist það,
að vér eigum hér fyrir góðverk að þakka, þvi að
eigi virðist erfitt að sundurgreina, hvort verkið
hafi átt rét sína að rekja til hins góða vilja eða
hins gagnstæða.
Það var hinn 21. dag marzm. 1895, sem það
slys vildi til hér við Þykkvabæjarsand, að skipi
hvolfdi þar í brimrótinu við landið, með 10 manns
innan borðs. Gísli formaður Bjarnason frá Hákoti
var í landi með skipshöfn sina, sömuleiðis bænd-
urnir: Ólafur frá Hábæ og Benedikt frá Unhól.
Heppnaðist Gísla með aðstoð nefndra manna að
bjarga þar átta mönnum úr brimgarðinum, sem
var hið mesta þrekvirki. Gestur bóndi frá Nýjabæ,
er var einn af þeim, sem bjargað var, dó fám
dögum síðar. Tveir drukknuðu: Árni Árnason,
unglingspiltur frá Yesturholtum og bóndinn Vil-
hjálmur Vilhjálmsson frá Húnakoti. Lét hann
eptir örsnauða ekkju með níu börnum, öllum á
ómaga-aldri. Er það fágætt, að jafnsnauð hjón
framfleyti slíkri fjölskyldu án sveitarstyrks, enda
var Vilhjálmur heit. sérlega atorkusamur og hið
mesta þrekmenni. — Tvö önnur skip úr Þykkvabæ
með 19 mönnum innan borðs voru að hrekjast í
hafrótinu fyrir utan landsjóinn, meðan á björgun
hinna stóð; varð þeim hvergi náð í land, því komið
var hið mesta hafrót með ölium söndum, austur
og vestur þar. Urðu því þessi skip bæði að
hrekjast frá landi undir nótt í myrkviðris-snjóhríð.
Þess geta víst allir getið nærri, hve hörmuleg
stund þetta var, eigi að eins fyrir þá, sem frá
landi urðu að leggja seglalausir og öllum lend-
ingarstöðum ókunnir, heldur og fyrir þá, er upp á
það urðu að sjá úr landi, án þess að geta nokkra
hjálp veitt. — Svo hamingjulega vildi nú til, að
skipin urðu eygð frá Loptsstöðum, er þau voru
komin þar á móts við, síðast um kveldið. Hugðu
menn þar, að skipin væru úr Vestmannaeyjum, þar
engurn gat komið til hugar, að menn hefðu róið út
frá Landeyja- eða Þykkvabæjarsandi þann dag.
Þórður alþingism. frá Hala, sem var þá formaður
á Loptsstöðum, gekkst nú hið bráðasta fyrir því,
að skipunum væri gerð vísbending úr landi, með
að kinda bál á Loptsstaðahól alla nóttina, svo þau
gætu haldizt við þar fram undan, enda þótt eigi
væri hægt að ná þeim í land það kvöld, sökum
brims og myrkurs. Morguninn eptir fóru formenn-
irnir: Jón Gíslason, Gísli faðir hans, Jón Erlends-
son, Þorsteinn Gddsson o. fl. með hraustustu háseta
sína á tveimur skipum til þess að reyna að ná
skipshöfnunum, er úti lágu. Póru þeir með allt
það lýsi, er til var á Loptsstöðum, til þess að setja
í sjóinn, sem þá var albrima, eins og daginn áður.
Heppnaðist Jóni Gíslasyni með þessu björgunar-
meðali og fyrir framúrskarandi kjark og dugnað
aðjkomast út til skipanna, ná úr þeim öllum mönn-
unum og komast með þá í land. Sýnir þetta ljós-
lega, hve mjög lýsið fær lamað afl brims og boða
í höndum kjarkmikilla þrekmanna. Eptir fáar
stundir brast á norðan gaddhríð, sem stóð mörg
dægur yfir. Hefðu því að líkindum allir þessir 19
menn farið i sjóinn, ef þeim hefði eigi verið bjarg-
að þennan morgun, og eptir látið 9 ekkjur, 25 mun-
aðarlaus börn og mörg örvasa foreldri.
Jafnframt því að geta þess, að hinn góðkunni
merkismaður Guðmundur ísleifsson á Háeyri hafði
haft til reiðu bæði skip og menn, lýsi og olíu á
Stokkseyri og útfrá hjá sér, til þess að leitast við
að bjarga þeim þar, ef þeir hefðu eigi náðst frá
Loptsstöðum, skal hins og getið, að merkishjónin
Jón bóndi á Loptsstöðura og Kristín kona hans,
sem fjölmörgum eru kunn fyrir framúrskarandi
gestrisni og velvilja, buðu öllum hinum sjóhröktu
mönnum heim til sín, þegar í land kom, til þess
að veita þeim þann beina og þá hressingu, er þeir
þörfnuðust.
Vér hinir sjóhröktu menn og vandamenn okkar
vottum nú heitustu hjartans þakkir vorar öllum
þessum ágætismönnum, sem björguðu oss úr lífs-
háskanum og stofnuðu lífi sínu í mikla hættu vor
vegna, sömuleiðis þeim, er veittu oss kærleiksrik-
ar viðtökur, þegar vér komum í land. Svo biðjum
vér af heitu hjarta hinn kærleiksríka föður á himn-
um að endurgjalda þeim öllum kærleiksverkið,
annaðhvort hér i lífi, eða í sínum kærleikshimni,
allt eptir því, er hans alvísa ráði þykir bezt haga.
Kristján Pálsson, Helgi Oíslason,
formaóur. formaður.
Til Þjóöólfs.
Heill og sæll, Þjóðólfur minn I — Margt
er það þarft og fróðlegt, sem þú segir, og
bezt, að „þú segir svo fallega frá því“,
eins og t. d. í vetur, er þú komst með
skólaröðina. Það er mjög tilhlýðilegt, að
þjóðin fái þannig að líta yfir og virða fyr-
ir sjer hina tilvonandi frumherja komaudi
kynslóðar; þó fjöldinn geti auðvitað ekki
sjeð nema, ef til vill, af hverju bergi þeir
eru brotnir;— en það áiít jeg þá heidur
ekki svo lítils vert. — Já, þú gjörðir nú
þetta vel, að koma með nafnalista þennan,
en mér datt í hug, að nafni þinn, sem eg
ætlaði að þú værir heitinn eptir (sbr. Ár-
mann á alþingi), hefði varla orða bundizt
yfir þessum fjölda, sem nú gengur skóla-
vegiun. Við gömlu mennirnir ætium ekki,
að það verði lengi hátt í aski hjá þjóð-
inni með því lagi, að láta mikinn hluta
af uppvaxandi sonum hennar eyða æfiár-
um sínum til vísindanáms. Mér sýnist það
ver8 komin viðsjárverð landfarsótt á stað,
ekki ólík þeirri, sem kölluð hefur verið
vesturfararsýki. — Hvað meinar þjóðin með
því, að hrúga á latínuskólabekkina þessum
fjölda, sem Iítil eða engin von er til, að
framar leggi lið til framleiðslunnar úr
skauti hinnar auðugu náttúru landsins. —
En á búnaðarskólunum eru kennslubekk-
irnir meira og minna auðir?— 120+40,
skrifa og segi alls eitt hundrað og sextíu
menn að stunda nám til embætta, og þó
ótalinn presta- og læknaskóli — einungis á
lærða skólanum og háskólanum — en lík-
lega ekki langt yfir 40 sveinar alls á bún-
aðarskólanum. — Það geta þó allir séð,
að eru ramöfug hlutföll við þörfina, sem
fyrir liggur, ef menn anuars trúa því, að
betra sé líka að vita dálítið og kunna til
verka fyrir bóndann, og það er þó almeun-
ingur smátt og smátt að sannfærast um.
Skortur á skynberandi mönnum í jarða-
bótum er að verða tilfinnanlegur; mér er
kunnugt um, að búnaðarfélög, sem hafa
þess konar framkvæmdir með höndum, eru
í hreinustu vandræðum með að fá menn
til þess að standa fyrir þeim. Ea þar á móti
virðist enginn möguiegleiki til, að allur
þessi latínulærði fjöldi fái stöðu sem slíkir
í þjóðfélagi voru, og kemur þá að því,
sem eg sagði, að það ætti skylt við Aine-
ríkufarir, enda sé eg ekki betri aðstöðu
þeirra manna, sem að lokum sjá ekki ann-
ars úrkosti, heldur en að eyða dögum sínum
á ýmsa vegu í Kaupmannahöfu, helduren
hinna, sem dvelja með löndum sínum í
Ameríku. Það eru einmitt horfui á, að