Þjóðólfur - 16.10.1896, Blaðsíða 2

194
Betra er autt rúm en illa skipað.
Eg hef af „Þjóðólfi“ séð, að fréttir þær,
er yður, herra rítstjóri, hafa borizt héðan
úr hreppi um jarðskjálftana og skaða þann,
er af þeim hefur hlotizt, eru nokkuð óljós-
ar og varla hálfsögð saga, auk heldur meira.
Furðar mig stórum á því, að enginn hinna
heldri manna sveitarinnar skuli hafa ritað
greinilegar fréttir um þenna voða-atburð,
sem öllum hlýtur að verða mjög svo minnis-
stæður.
Bæði af þessum orsökum og eins af
hinu, að nokkrir sveitungar mínir hafa
óskað eptir að einhver brigði ljósi yfir að-
gerðir hinna stjórnandi manna hér í þess-
um hörmulegu ástæðum, vil eg hér með
biðja yður að ljá eptirfylgjandi línum rúm
í blaði yðar.
Eg þarf varla að lýsa jarðskjálftunum,
hvernig þeir voru hér um slóðir, því að
þeir voru hér líkastir því sem í hinum
sveitunum, þar sem mest ósköpin gengu á,
einkum jarðskjálftinn nóttina milli hins
5. og 6. þ. m. Allir voru í fasta svefni
og vöknuðu við vondan draum, sem nærri
má geta. Menn hrundu gluggunum upp
og fólkið fór hálfnakið og sumt næstum
alnakið út um þá, sumt með brjóstmylk-
ingana í fanginu; ýmsir meiddust á hönd-
um eða fótum af glerabrotum eða öðru,
sem allt þeyttist eins og jeljadrífa innan
um húsin. Létu menn helzt fyrirberast
í heygörðunum það sem eptir var nætur.
í þessum jarðskjálfta féllu mörg þau hús,
er lítið eða ekki högguðust í hinum fyrri
jarðskjálftum, og allir bæir hér í hreppi
skemmdust meira og minna. Mun flestum
finnast það mikið kraftaverk að allir héldu
lífi og enginn stór-slasaðist, því að sum-
staðar féllu baðstofurnar rétt í því að
fólkið komst út. Á Einum bæ í Marteins-
tungusókn komst fólkið nauðulega út í
fyrsta jarðskjálftauum. Þar var konan ein
heima með vinnukonu og 2 börn, annað á
fyrsta ári en hitt á öðru. Konan brauzt
út um glugga, en rétt í því að þær voru
komnar út með börnin, féll mestöll baðstof-
an. Líkt þessu var sumstaðar í jarðskj álft-
unum nóttina milli 5. og 6. þ. m. Eg var hér
inni í baðstofu með konu mina og nýfætt
barn okkar, og vöknuðum við af fasta
svefni við þennan ófagnað. Þorði eg hvorki
að vera inni né fara með konuna og barn-
ið út í næturkulið og myrkrið. Höfðum
við haldizt við hér inni í hinum fyrri jarð-
skjálftum, en nú voru bæjarhús mín farin
að bila, og fyrír því réð eg það af um
morguninn að fara út með konuna og
barnið, hafandi þá ekkert skýli, j og þar á
ofau áttum við annað barn til á öðru ári,
sem var, þegar jarðskjálftinn kom, hjá
tengdaforeldrum mínum í öðrum bæ, og
bar mér einnig að sjá um það. Hið unga
barn okkar lét eg skíra um morguninn hér
úti á túninu og bjóst við, að líf þess yrði
eigi verndað.
Yíða lá við eldsvoða sökum þess, að
eldiviðurinn hrundi fram yfir hlóðir í eld-
húsunum, og sumstaðar var kviknað í,
þegar menn fengu ráðrúm til að drepa
eldinn. Fjósin hrundu yfir kýrnar og
þeim varð nauðulega bjargað út. Á mörg-
um þeim bæjum, þar sem húsin hrundu
þó eigi algerlega, brotnaði flest sem brotn-
að gat af húsmunum, t. d. stundaklukkur,
lampar, leirtau, pottar og önnur ílát, og
fólkið gat með naumindum neytt matvæla
sinna, enginn þorði í húsin að koma og
allt fór fram undir beruin himni. — Þegar
eptir fyrsta jarðskjálftann varð vatn í flest-
um brunnum og uppsprettum skolgrátt að
lit, sumar uppsprettur þornuðu, en aðrar
uxu um helming eða meira.
Hér í hrepp hafa í jarðskjálftum þess-
um fallið til grunna eða því sem næst
þessir bæir: Brekkur, Árbæjarhjáleiga,
Bjálmholt, Marteinstunga, Hallstún, Gata,
Nefsholt (2 bæir), Skammbeinsstaðir, Kví-
jarholt, öíslaholt, Ketilsstaðir, Hagi (2 bæir),
Lækur, Hreiður. Allir aðrir bæir hafa
ýmist hrunið að nokkru leyti eða skemmzt
meira og minna, svo að eigi er í þeim
verandi sumum hverjum; sumstaðar hefur
baðstofan ein hangið eptir. Flestöll fjós
hafa hrunið og meiri hluti af útihúsum.
Á nokkrum þessum bágstöddu bæjum eru
einyrkjar, sumir mjög fátækir með korn-
ung börn, og engum þessum mönnum hef-
ur sýslumaður eða sveitarstjórn veitt neina
þá hjálp, er hjálp geti heitið. Vissulega er
hin drengilega hjálpsemi Reykvíkinga og
annara mjög svo þakklætisverð, en því
miður höfum vér Holtahreppsmenn næst-
um algerlega farið á mis við hana, þ ví að
allir þeir verkamenn, er komið hafa aust-
ur hingað, hafa eptir fyrirlagi sýslumanns
farið upp á Land eða austur á Raugár-
völlu, ekki sízt á ríkisbæina, þar til nú að
komið er undir vetur hefur sýslumaður
ráðstafað hingað í hreppinn nokkrum af
þessum mönnum örfáa daga á sum efna-
betri heimilin, þar sem mannskapur var
þó nokkur fyrir og bærilegar ástæður.
Meira að segja: Eptir að byrjað var hér
á byggingum, seudu Þykkbæingar nokkra
menn til að vinna eitthvað til hjálpar á
hinum bágstöddustu bæjum í hinum forna
Holtamannaareppi, en fulltrúi sveitarianar
hér vísaði þeim þegar í annan hrepp, sem
að visu var bágstaddur, en hafði þó fengið
marga menn áður. Sveitarnefnd, hrepp-
stjóri, sýslunefndarmaður og oddviti, sem
allt er hér einn maður, vissi lítt hvað
gerðist í hreppnum, eða lét sig það litlu
skipta; sést það bezt af því, að hrepps-
nefndin hafði eigi hið minnsta eptirlit með
að nýfædd börn, sængurkonur og annað
lasburða fólk hefði tjöld, skýli eður annan
umbúnað til að forða lífi sínu, þegar allir
urðu að liggja úti.
Hér eru nú margir bæir í rústum enn
að heita má, og sumstaðar situr konan
með börnin grátandi úti í haustkuldanum,
en bóndinn sveitist einn við moldarrúst-
irnar, sem ólíklegt er að hann komi upp
húsum úr, áður en eitthvað af börnunum
hefur látið lífið.
Það verður eigi með sanni sagt, að
hér í hreppi sé enginn stjórn, en dæmin
eru deginum ljósari, að það eru börn sem
stjórna, eígi börn að vexti né aldri, held-
ur börn að vilja og þekkingu, og mega
aðrir en eg dæma um, hvort betra sé
„autt rúm en þannig skipað“.
Þjóðólfshaga 29. sept. 1896.
Jón O. Sigurðarson..
Yerð gullsins.
(Úr „Kringfljaa", eptir Chance í „Bngl. Magaz“).
Eins og flestum mun kunnugt, þá er
í öllum löndum, og ef til vill hvað mest í
Bandaríkjunum, almeun kvörtun yfir því,
að gullið hafi á seinni árum hækkað svo
mjög í verði, að nú þuifi miklu meira en
áður, hvort heldur af vöru eða vinnu, til
að jafnvega einu pundi af gulli. Það er
með öðrum orðum, að allir aðrir hlutir
séu orðnir ódýrir í samanburði við gull.
Eða þá að gullið sé orðið dýrt. Og með
því að gullið táknar reiðupeninga og mikið
til þá fjárstofna, sem eru á veltu, þá er
sagt, að peningarnir séu orðuir dýrir. Menn
verða þeirra vegna að leggja meira á sig.
Bóndinn verður að framleiða moira til þess
að ná í þá. Og þetta segja menn sé orsök-
in til hinnar bágu tíðar.
Yið það að silfrið er í flestum rikjum
úr gildi numið sem jafuhliöa peningamálm-
ur gullinu, og af þvi að gullið þar af leið-
andi verður eiusamalt að nægja því hlut-
verki og þeirri eptirspuru, sem áður var
jafnskipt með málmum þessum, þá segja
menn, að gullið sé hækkað í verði úr því
sem áður var. Og nú, segja menn enn-