Þjóðólfur - 11.12.1896, Qupperneq 2

230
arskrár og erindsrek&r o. s. frv. til ensku
stjórnarinnar munu eigi koma að neinu
haldi. Ef vér reynum ekki að hjálpa oss
sjálfir með þeim efnum, sem vér eigum,
þá gera aðrir það ekki.
Það hefur enn verið stungið upp á því,
að iandssjóður veitti svo aðgengilegt lán
til þilskipakaupa með veði í skipunum
sjálfum og lágri rentu, að menn gætu al-
mennt eignast þilskip og stundað þann
atvinnuveg betur en verið hefur. Það er
aiveg rétt, að þetta er mikið spor í átt-
ina og getur orðið til mikilia bóta. En
með því verður engin skjót, gagnger breyt-
ing á ástandi manna hér í sjávarsveitun-
um.
En hver ráð eru þá betri til að koma
snöggum umskiptum á þetta eymdarástand?
munu margir spyrja. Jú, uppástunga vor
er þessi. Vér erum ekkert smeikir við
að láta hana uppi:
Landssjóður á að lcaapa svo fljótt sem
unnt er 4—6 gufubáta fyrst um sinn, er
bœði séu hafðir til flskveiða á djúpmiðum
Faxaflóa og annarstaðar fyrir Suðurlandi,
enn fremur til attra flutninga um flóann,
og eftir því sem verkast vill til milliferða,
bœði til Austfjarða annarsvegar og Vest-
fjarða hinsvegar.
Af því að uppástunga þessi þarfnast
frekari skýringar við, skulum vér geta
þess, að vér höfum hugsað oss kaupverð
hvers báts eigi mikið yfir 20—30,000 kr.
að jafnaði, að þeir séu mismunandi að stærð
og ekki að eins hafðir til fiskveiða, held-
ur jafnframt til að draga róðrarbáta á
djúpmið, þangað sem menn annars ekki
geta róið, og inn aptur, að einn þeirra að
minnsta kosti héldi uppi stöðugum flutn-
ingsferðum fólks og farangurs um flóann,
þar á meðal auðvitað til og frá Reykja-
vik, að einn báturinn skryppi stöku sinn-
um aukaferðir til Austfjarða með fólk t. d.
þá er þar væri góður afli, að sami bátur
eða annar færi aukaferðir stöku sinnum til
Vestfjarða, þá er þar væri eitthvað um að
vera o. s. frv.
Nú er hér við að athuga, að mörgum
mundi þykja Suðurlandi gert of hátt undir
höfði með þessu fyrirkomulagi, en þá verða
níenn vel að gæta þess, að hafi menn trú
á því, að þetta gæti orðið til mikillar
blessunar fyrir þann landsfjórðung og Faxa-
flóasveitirnar, þá yrði það ómetanlegur
hagnaður íyrir allt iandið í heild sinni.
Hvert land rær að því öllum árum, að efla
höfuðstað sinn, og telur það lífsskilyrði.
Ef Reykjavik og nærsveitir hennar, sem
nú eru mest aðþrengdar, ná vexti og við-
gangi, þá tekur allt landið miklum
stakkaskiptum. Hér er svo mikill ónum-
inn auður í sjónum úti fyrir þessum lands-
hluta, að vér eigum skilið að veslast upp,
ef vér freistum ekki að ná honum upp.
Vér vonum að þetta atriði sé svo Ijóst,
að það þurfi ekki frekari útiistunar við.
Að vísu erum vér mjög hlynntir tíðum
strandferðum kringum allt landið, en svo
bezt koma þær að góðum notum, að eitt-
hvað sé til að flytja, að einhver framleiðsla
sé í landinu. Vér viljum skjóta því til
allra skynbærra manna, hvort þeim pen-
ingum, sem landssjóður hefur varið og mun
verja til „Vestu“-ferðanna, til þess að láta
hana ganga tóma inn á margar smáhafnir
með 500 kr. kostnaði á dag, o. s. frv. —
hvort þeim peningum mundi ekki betur
varið til að eignast nokkrar litlar gufu-
fleytur til að sækja björg og blessun upp
úr sjónum, til þess að íá eitthvað til að
flytja á milli? Vér ætlum, að sú fiskveiða-
útgerð landssjóðs yrði arðsamari en eim-
skipaútgerðin mun reynast.
Nú munu sumir vilja andæfa því, að
landssjóður hefði þessa fiskveiðaútgerðgufu-
bátanna á hendi. En því verður ekki
öðruvísi fyrir komið fyrst um sinn. Þá er
einstaklingarnir hafa ekki krapt til neinna
verulegra framkvæmda, þá verður Iandið
allt, heildin, að taka í taumana. Það
hjálpar ekki að bíða eptir einstaklingun-
um, sem vantar afl þeirra hluta, sem gera
skal. Það er heldur ekki ætlun vor, að
iandssjóður hefði þessa útgerð á hendi nema
fyrst um sinn. Tilgangurinn með þessu
er ekki sá, að þetta verði féþúfa fyrir
landssjóð frekar en svo, að hann yrði skað-
laus. Eu ]betta gæti verið og meira að
segja hlyti að verða féþúfa fyrir almenn-
ing, er fengi svo mikla og góða atvinnu
við þetta, t. d. prósentur af öllum aflan-
o. s. frv. Þá er fram liðu stuudir, og ein-
staklingarnir væru orðnir hugbetri og þrótt-
meiri, þá ætti landssjóður að láta af hendi
gufubáta þessa smátt og smátt til lands-
manna með mjög vægu verði, og gæti þá
svo farið að lokum, að öll gufubátaeign og
útgerð landssjóðs væri komin í hendur ein-
stakra ísl. manna eða félaga, og þá væri
þetta komið í það horf, eins og ætti að
vera. Þá ykist auður og velmegun í land-
inu. Það er deginum ljósara. Þá værl
hlutverki þjóðarheildarinnar að þessu leyti
lokið. Þá væru menn komnir upp á lagið
að sækja gullið af sjávarbotni.
Fyrst í stað yrðu auðvitað útlendir
menn sem vélameistarar á bátum þessum,
en íslendingum mundi fljótt lærast það
verk, og þá gætu hinir farið. Einn fiski-
stjóra eða yfirumsjónarmann yfir útgerð
þessa yrði landssjóður að skipa með bú-
stað í Reykjavík og föstum launum, t. d.
eins og farstjórinn nú hefur, en það em-
bætti (farstjóraembættið) mætti líklega að
skaðlausu leggja niður um sinn, að minnsta
kosti þangað til reynsla væri fengin fyrir
því, að fiskveiðaútgerðin væri enn meiri
fásinna en eimskipsútgerðin. Þá mætti
taka farstjórann upp aptur.
Vér gerum ráð fyrir, að allur þorri
lesenda vorra sé gæddur svo mikilli greind
og svo góðum skilningi á máli því, sem
hér er um að ræða, að vér þurfum ekki
að þessu sinni að rekja það út í æsar,
hversu mikill vísir þetta fyrirkomulag gæti
orðið til að rétta oss úr verstu vandræða-
hlykkjunum og hversu miklu það gæti á-
orkað til að vinna skjóta og góða bót á
eymdarástandi og atvinnuleysi fólks hér
við Faxaflóa. Að minusta kosti sjáum vér
ekkert betra ráð, er jafnframt gæti orðið
landinu í heild sinni til stórkostlegra fram-
fara. Vér segjum „gæti orðið“, af því að
vér viljum ekki taka ofdjúpt íárinni. En
það mundi alveg óhætt að segja í þess stað
„hlyti að verða“.
Það getur vel verið, að einhverjir trú-
lausir fjármálagoggar, sem alstaðar sjá
ljón á veginum, þá er um einhverjar nýj-
ungar er að ræða, rísi öndverðir gegn
þessari uppástungu vorri. En eigi mun
það raska skoðun vorri á þessu máli hið
minnsta og munum vér síðar við tækifæri
gera frekari grein fyrir ýmsum atriðum í
þessari uppástungu, sem hér er að eins
lauslega drepið á, enda höfum vér vakið
máls á þessu að eins til athugunar og um-
hugsunar fyrir næsta þing.
Vesturfara-agcnt blásinn niður. í
fyrra kveld ætlaði Wilh. Paulson Kanada-
stjórnaragent að halda fyrirlestur í Good-
templarahúsinu hér í bænum. Bjóst hann
auðsjáanlega við, að hann fengi betri við-
tökur en Baldvin og Sigurður forðum, og
gat þess í fyrstu, að Baldvin hefði „borið
sig skakkt að“ með hinu fyrsta ávarpi til
áheyrendanua o. s. frv. En hr. W. P. fékk
ei að síður sömu útreiðina, því að þá er
ávarpsorðunum var hér um bil lokið, gall
við ákafur pípnablástur úr áheyrendaflokki,
og fór svo í hvert sinn, er agentinn ætl-
aði að taka til máls, að eigi fékk hann
sagt nema nokkrar setningar, og komst að