Þjóðólfur - 21.05.1897, Síða 2

98
um skal land byggja". Það er nú sann-
arlega kominn tími að leiða mál þetta til
lykta á löglegan hátt.
Það er mín skoðun, að búnaðarmálinu
yerði auðveldast beint á braut hagsældar
og menningar á þann hátt, að þingið hlut-
ist til um, að 1—2 sýslufélög hafi fyrir-
myndarbú, er veiti nokkrum námsmönnum
tilsögn í búnaðarháttum. Þar sé aðalá-
herzlan lögð á hagsýni og verklega kennslu,
en bóklega kennslan takmarkist við það,
að gefa nemendunum ljóst yfirlit yfir, hvers-
vegua hin ýmsu störf, sem á búunum
eru framkvæmd, eru unnin svo og svo.
Kennslutíminn ætti að vera minnst 2—3 ár.
Með tilliti til staðhátta vorra, mælir
margt með því, að engin áherzla sé lögð
á, að búin séu ákaflega stór. Vert er að
gefa því gaum, að hverfandi þýðingu hef-
ur það, að búin séu fremur opinber eign,
en einstakra manna, hjá því, að þau séu
öðrum til fyrirmyudar, en það liggur í
augum uppi, að því búi hlýtur að farnast
betur, þar sem bústjórinn gerir ef til vill
meiri hluta árskaups síns jafnótt að veltu-
fé í búinu, en hinu, er fer á mis við þann
styrk. Þessu atriði til skýringar leyfi eg
mér að færa hér til kafla úr ræðu alþm.
séra Sig. Stefánssonar (Alþt. 1887 B, 1279.
dálk): „Eg ætla að segja, að þó að vér
að eins hefðum stutta reynslu fyrir oss,
þá væri það búið að sýna sig, að þessi
opinberi búskapur fer ekki sem bezt úr
hendi. Þar vantar alla „privat-interesse“.
Þess vegna álít eg heppilegra, að einstakir
menn taki þátt bæði í ábata skólanna og
skaða".
Eg hef þá látið í ljósi skoðun mína á
máli þessu, og sérstaklega haftfyrir augum,
hvernig mál þetta horfir nú við fyrir þjóð-
inni, að fjöldinn af þeim, sem búnað stunda,
hljóta að láta sér nægja verklega þekk-
ingu í þeirri grein. Engu að síður tel eg
ekki máli þessu vel skipað, fyr en vér
höfum stofnað búnaðarskóla, er keunir bún-
aðinn á vísindalegan hátt, og hefur efna-
rannsóknarstofu, en það ætla eg mér við-
flýnni mönnum að flytja á dagskrá þjóð-
arinnar.
Eg læt þá máli mínu lokið að sinni,
í því trausti, að allir þeir, sem trúa á
framför búnaðarins, og þeir efast eg ekki
um að margir séu, taki nú höndum saman
að beina honum í rétt horf.
Urn baðanir.
Það er nú orðið augljóst, að árangur-
inn af tillögum sýslunefnda og amtsráða
og yfirvalda fyrirskipunum í kláðamálinu,
er allt annað en glæsilegur. Það vantar
víst mikið á, að nokkur sýsla í vesturamt-
inu eða norðuramtinu, hafi viðhaft baðan-
ir eptir því sem fyrirskipað var, og þeir
hreppar munu enda fáir, þar sem reglu-
legar baðanir hafa framfarið á öllum bæj-
nm. Mér er ekki kunnugt um, hvort
nægilegur undirbúningur hefur alstaðar
verið af yfirvaldanna hálfu, til þess að
baðanirnar gætu gengið greiðlega fyrir
sig, en það veit eg, að nógur var hann
hér í Strandasýslu, og má vel vera, að
svo hafi verið annarstaðar, þó eg efist
um það. En hvað sem því nú líður, verð-
ur það ekki varið, að landsmenn hafa
víða sýnt af sér mótþróa, ódugnað og nirf-
ilskap í máli, sem almenning varðar miklu.
Þessu er nú þannig varið, og menn sitja
uppi með kláðann eptir sem áður. En
margir munu á einu máli um það, að ekki
dugi að hætta við svo búið, og þá er ekki
um annað að tala eu böð, eitt eða fleiri.
Eg veit það að vísu, að tvö eða fleiri
góð böð með hæfilegu millibili eru nauð-
synleg til útrýmingar á kláðanum, og mun
því mörgum sýnaat liggja næst, að fyrir-
skipa tvö böð á næsta hausti. Álíta þeir
hinir sömu mikil líkindi til, að kláðan-
um verði útrýmt með þeim, og styrkja
þá skoðun sína með því, að telja megi
víst, að baðanirnar gangi í næsta skipti
greiðlega fyrir sig, vegna byrjunar þeirrar,
sem gerð var á næstliðnu hausti. En þó
það væri alveg víst, að tvö böð, framkvæmd
með ýtrustu nákvæmni, væru fullnægjandi
til útrýmingar á kláðanum, þá er eg viss
um, að tvö böð næsta haust ganga víða í
svo miklum ólestri, að þau ná ekki þeim
tilgangi. Baðanirnar, sem fyrirskipaðar
voru síðasta haust, gefa allt annað en
góðar bendiugar um það, og þar sem fjöldi
hreppa hefur ekki minnstu vitund hreyft
við þeim, er ekki mikið um undirbúning
eða byrjun að tala. Mótþróinn og kostn-
aðargrýlan, sem var ríkjandi í huga flestra
bæuda í fjölda mörgum sveitum á næst-
liðnu hausti mun naumast verða rokin
burtu á komandi hausti. Og meðan ekki
er hægt að fá menn í heilum sveitum,
sem treystandi er til að sjá um að böðin
séu trúlega af hendi leyst, er engin vou
til, að þau komi að verulegu gagni, sem
kláðaiækningaböð. Eg bið menn að gera
sér það Ijóst, hversu áriðandi og vanda-
samt það er, að blanda baðefni, sem opt
eru af ýmsu tagi og illa valin, svo að
þau verði hæfilega sterk, og á hinn bóg-
inn, hversu vankunnátta, kæruleysi og ó-
geð manna á böðunum veldur því, að þau
á mörgum stöðum verða ónýt. Væri það
hart fyrir einstöku sveitir, sem tvíböðuðu
fé sitt rækilega, að sveitirnar við hliðina
gerðu það með hangandi hendi og litlum
árangri, og ef til vill alls ekki. Eg geng
út f'rá því, að ástæða verði til að baða
fé tveimur böðum haustið 1898, þó fyrír-
skipuð verði tvö böð í haust, og einhverju
nafni komið á þau, og þegar menn sæju,
að kláðiun væri óupprættur allt fyrir það,
ímynda eg mér, að við þantig löguð böð,
kæmi tregða í margan, sem nú er fús að
baða einu baði, og það enda haust eptir haust.
Af þeim ástæðum, sem eg hef hér
talið, álít eg mjög óheppilegt að fyrirskipa
tvö böð nú þegar, en aptur á móti áiít eg
sjálfsagt að fyrirskipa eitt bað í haust.
Mér sýndist heppilegt að hafa undirbún-
inginn þannig, að mönuum væri gert að
skyldu að skoða allt fé sitt vandlega að
afloknum réttum, og annaðhvort að skera
strax eða farga til skurðar því sem kláða-
sjúkt fyndist, eða taka það til lækninga;
síðan þegar baðað væri skyldu baðstjórar
skoða hverja kind, áður en hún væri lát-
in ofan í baðkerið, og það sem kláðasjúkt
kynni þá að finnast skyldu þeir sjá um að
yrði skorið undanbragðalaust. Og ástæða
virðist til að taka það fram, að þau böð
yrðu ekki álitin gildaudi, sem ekki væru
framkvæmd undir umsjón skipaðra bað-
stjóra. Eg vil hvorki spara lög né em-
bættisvald til þess að þaunig lagað eitt
bað yrði framkvæmt. Það er engin ástæða
til að hlífa mönnum við einu baði, því
það er sannað, að sá kostnaður fæst end-
urgoldinn í betri þrifum og fóðursparnaði,
og þegar almenningur sannfærðist um það,
mundi miklu hægra að koma við tveimur
böðum heldur en nú til útrýmingar á kláð-
anum. Og áður en þau eru fyrirskipuð,
þarf að fást trygging fyrir því, að
menn hafi aflað sér kunnáttu til að fram-
kvæma böðin og sannanir fyrir því, hversu
kláðasvæðið er stórt, ef ekki álízt nauð-
synlegt að baða fé á öliu landinu. Eg
hef þá skoðun, að eitt bað með þeim uud-
irbúningi, sem eg hef talað um, mundi
koma að töluverðu gagui; auk þess, sem
það væri þrifabað, muudi það koma í vog
fýrir meiri vöxt og útbreiðslu kláðans, og
ef fjárskoðanir þær, sem eg hef taiað um
á undan baðiuu hefðu þann árangur, að
engin kláðakiud eða kind, sem finnanlegur
kláði væri í yrði böðuð, eða réttara sagt
látin lifa, yrði það hin sterkasta tryggiug
fyrir því, að baðið kæmi að miklum notum
til eyðingar kláðanum.