Þjóðólfur - 25.06.1897, Blaðsíða 2

122
um gangverðið, sem verðlagsskráin er sam-
in eptir.
* * *
Kvartanir þær, sem teknar eru að
koma úr ýmsum áttum, áhrærandi undir-
búning verðlagsskránna og hina röngu og
ójöfnu undirstöðu, sem þær eru byggðar á,
aýna ljóslega, að brýn nauðsyn er á gagn-
gerðri breytingu á þessu gamla íýrirkomu-
lagi. Ætti þingið nú i sumar að taka mál
þetta til rækilegrar íhugunar í sambandi
við frumvarp það, er nú kemur apturreka
frá stjórninni. Það er eigi svo lítið í það
varið, að mælikvarðinn fyrir gjöldum
manna sé svo sanngjarn og samkvæmur
hinu rétta, sem framast er unnt, svo að
hvorki sé hallað á neinn gjaldþega né
gjaidþegn. Hin skýra og gagnorða grein,
er hér birtist, felur í sér mjög skynsam-
Iegar bendingar, er þingmenn ættu að taka
til athugunar nú í sumar. Eitstj.
Fjárhagur Grikklands.
Þótt flestar Norðurálfuþjóðir séu í geysi-
miklum skuldum, þá hafa þær þó nokk-
urnvegin getað staðið í skilum við lánar-
drottna sína, nema Grikkir. Spánn hefur
eytt ógrynni fjár til að bæla niður upp-
reisnina á Kúba, og er mesta furða, að
Iandið er ekki þegar orðið gjaldþrota. En
nú er sagt, að Spánn muni ekki lengur
standast þennan feikimíkia kostnað, og
verði því að leggja árar í bát gagnvart
uppreisnarmönnum þar yestra. Þá er fjár-
hagur Ítalíu ekki sérlega glæsilegur, eink-
um síðan ófarirnar í Abessiníu, og um
Tyrki vita menn, að þeir hafa jafnan ver-
ið á heljarþröminni af fjárþröng. En þó
eru Grikkir verst farnir allra Suður-Ev-
rópuþjóða, og ijúka allir upp sama munni,
að þeir geti ekki borgað einn einasta eyri
í herkostnaðarskaðabætur tii Tyrkja, eða
með öðrum orðum, að þeir „fari alveg á
sveitina" eptir þetta, verði handbendi ann-
ara Evrópuþjóða og sannkaliaðnr vand-
ræðagripur, er hvergi hafi lánstraust.
Fjárkröggur Grikkja eiga rót sína að
rekja tii frelsisstríðsins, þá er þeir börð-
ust fyrir sjálfsforræði sínu gagnvart Tyrkj-
um. Tvö elztu lán þeirra að upphæð alls
2,800,000 pd. sterl. (50,400,000 kr.) voru
lekin 1824 og 1825, en vextir af því fé
voru ekki greiddir lengur en 2 ár og síð-
an eigi söguna meir. Árið 1883 gekk Eng-
land, Frakkland og Rússlaud í ábyrgð
fyrir láni til Grikkja að upphæð 2,344,000
pd. sterl. (42,192,000 kr.) þannig að hvert
þessara ríkja ábyrgðist þriðjung lánsins,
en forlög þess hafa orðið hin sömu. Grikk-
ir hafa enga vexti getað af því greitt.
Um 1880 tókst Grikkjum að gera þann
samning við hina gömlu lánardrottna sína,
að þeir færðu skuldirnar niður með þvi
að taka ný skuldabréf, er hljóðuðu upp á
minni upphæð, eu hin gömlu. En þetta
hjálpaði ekki. 1881 var tekið nýtt lán að
upphæð 120 miljónir franka, en þá varð
Grikkland að gefa tryggingu fyrir vaxta-
greiðslu og afborgun lánsins í tekjunum
af tóbakseinkasölu, sölu krúnueignanna og
ágóðanum af hinum helztu tollhöfnum. Með
þessu var lögð undirstaðan til þess, er
smátt og smátt en óhjákvæmilega hlýtur
að verða sérhverju ríki að fótakefli, er
það lætur sér úr greipum ganga tekjurn-
ar af óbeinum sköttum sínum. 1884 var
tekið til láns um 100 miljónir franka gegn
tryggingu í tolltekjum af þeim höfnum,
er eigi voru áður veðsettar, og 1887 var
tekið hið svo nefnda „einokunar!án“ að
upphæð 135 miljónir franka, og 1889 enn-
fremur 125 miljónir. Lánum þessum skyldi
sumpart verja til að leggja járnbrautir og
gera hafnarkvíar, sumpart til að borga
gömul lán, er hærri vexti átti að greiða
af en hinum nýju, en meiri hluti þessara
lána varð að eyðslufé í höndum stjórnar-
innar.
Loksins tók Grikkland 1890 enn eitt
lán að upphæð 72 miljónir ríkismarka til
að Ieggja hina helztu járnbraut landsins
frá Pireus til Larissa. Lán þetta var
tryggt gegn veði í tekjum brautarinnar.
Á tímabilinu frá 1880—1894 gat Grikk-
land nokkurnvegin staðið í skilum við lán-
ardrottna sína, auðvitað optast að eins með
því að taka ný lán. En síðan hefur land-
ið sokkið dýpra og dýpra niður í fjár-
hagslega eymd. Ríkisskuldirnar með á-
föllnum vöxtum voru orðnar um 660 mil-
jónir króna eða um 300 kr. á hvert manns-
barn í landinu. Nú voru engin tök á því
að fá lán lengur, ómögulegt að greiða
nokkra vexti, og því síður nokkra afborg-
un af eldri lánum. Landið var með öðr-
um orðum gjaldþrota. Þá greip stjórnin
til þess úrræðis, er var þægilegri fyrir
hana en lánardrottnana, og var í því fólg-
ið, að hún lét samþykkja lög, er heimil-
uðu henni að greiða fyrst um sinn að eins
30°/0 vöxtum utanríkislána! Eins og
geta má nærri urðu lánardrottnarnir óðir
og uppvægir, og nokkrir þeirra í París,
Lundúnum og Berlín bundust samtökum
og skoruðu á sendiherra Englands, Frakk-
lands og Þýzkalands, að skerast í leikinn
og kúga Grikkland til að íullnægja skuld-
bindingum þess gagnvart lánveitendunum.
En stjórnin í Aþenu fór undan í flæmingi,
og tók það berlega fram aptur og aptur,
að hún gæti ekki borgað nema 30°/0, og
Iét jafnvel í veðri vaka, að hún mundi
jafnvel þoka vöxtunum enn lengra niður.
Þannig voru horfurnar, þá er ófriður-
inn hófst milli Grikkja og Tyrkja í síðastl.
aprílmánuði. Grikkland var í óbotnandi
skuldum, er tekjur landsins hrukku ekki
nándanærri til að greiða vexti af, ekki
einu sinni þessa 30°/0, því að allar tekj-
urnar eða því sem næst gengu til útgjalda
við Iand8tjórnina. Hins vegar var mesti
sægur af fokreiðum lánardrottnum, er eigi
gátu látið heipt sína í ljósi gegn hinum
svikula skuldunaut öðr uvísi en með því að
þrýsta gangverði grískra ríkisskuldabréfa
niður í 20°/0, og eru eigi dæmi til þess í
sögu kaupmannasamkunda um allan heim,
að ríkisskuldabréf séu í svo óheyrilega
lágu verði.
Það verður að takast til greina, sem
allmikil afsökun, þá er litið er á hin frá-
munalegu fjárhagavandræði Grikklands,
að gríska stjórnin hefur í hæsta lagi feng-
ið í hendur 8/4 hluta þeirra upphæða, sem
lánin eru stíluð upp á. Fyrir skuldabréf
að upphæð 1000 pd. sterl. (18,000 kr.)
hefur Grikkland að eins fengið 750 pd.
(13,500 kr.). Mismunurinn hefur gengið í
vasa lánveitendanna sem einskonar fyrir-
framborgun upp í væntanlegan vaxtamissi
eða vaxtalækkun.
Svo er sagt, að ófriðurinn við Tyrki
hafi kostað Grikkland daglega 6—700,000
franka, og má því geta nærri, hvernig á-
standið er nú. Þau verða ekki mikils
virði grísku ríkisskuidabréfln úr þessu, og
sjálfsagt miklu verri eign en baðhúss-hluta-
bréfin hér í Reykjavík, er þó munu hafa
drjúgum fallið í verði undir stjórn Björns
nokkurs Jónssonar. Þessar blessuðu stjórn-
ir hverju nafni sem nefnast, kunna ekki
allar lagið á því, að ávaxta annara manna
fé. Grikkjastjórn er þar ekki ein á bandi.
Dáinn hér í bænum 22. þ. m. eptir
þunga legu Jón stúdent Bunölfsson (son-
ur Runólfs dbrm. Jónssonar í Holti á Síðu)
á 23. aldursári (f. 16. jan. 1875). Hann
var útskrifaður úr skóla 1894, sigldi þá
til háskólans og tók að lesa lögfræði, kom
hingað til iands í fyrra vor og dvaldi hjá
föður sínum næstl. vetur, en ætlaði nú að
sigla aptur. Hann var efnispiltur, stilltur
og ráðsettur.