Þjóðólfur - 19.11.1897, Blaðsíða 1

Árg. (60 arklr) koetar 4kr.
KrlendjB 5 kr. — Borgist
fyrir 15. jöli.
Uppgögn, bnndin vií áraœét,
ógild nema komi til ótgelanda
fyrir 1. oktðber.
ÞJÓÐÓLFUR.
XLIX. árg.
S.ey&jarík, töstudaginn 19. nóvember 1897.
Jonas Hallgrímsson
1807—1897.
Hinn 16. þ. m. voru liðnir réttir níu
tugir ára frá því, að einn af endurfæð-
endum íslenzka málsins og hefjendum nýs
tímabils í bókmenntum vorum á ofanverðrí
þessari öld fyrst sá dagsins ljós nndir
bröttum hraundranga norður í Öxnadal,
skáldið Jónas Hallgrímsson. Æfiskeið hans
var stutt og lífskjör þessa andlega ríka
gáfumanns báru einkenni auðnar og nekt-
ar, báru á eér dapran biæ, líkt og bera
hraunið og bröttu drangarnir kring um
æskustöðvar lians. í þunglyndi og volæði
dó hann úr fótmeini einmana í Kaup-
mannahöfn árið 1845, enda bera kvæði
hans frá síðustu árunum, eem hann lifði,
vott um dimma harma og djúpa hryggð
yfir einverunni og vinaleysinu. En þó að
Jónasi entist ekki aidur til að ljúka af
aðallífsstaríi sínu, að semja nákvæma ís-
landslýsingu, sem hann hafði safnað til á
ferðum sínum um allt land á árunum
1837—42, þá hefur hann samt skrifað
nafn sitt andans og frelsisins gulJna letri
á söguspjald þjóðar vorrar með hinum
þjóðernisríka og formþýða skáldskap sín-
um.
Þuð sem fyrst hrífur hug vorn, er vér
lesum skáldskap Jónasar, er hið ytra, fagra
form, lipurðin í ijóðum lians og það, hve
málið er eilíurskært. hreint og vandað.
Engura af hinum ungu, áköfu og fram-
takssömu útgefendum „Fjölnis" tókst að
vekja þjóðina og tilfinning hennar fyrir
þjóðerni sínu, sjálfstæði, og hreinu og
fögru raáli, eins vel og Jónasi, ein-
mitt af því að hann var skáid. Ást
hans til fornaldarinnar, tilfinning hans
fyrir feðranna dáð, manndóm og hreysti,
hinum fornu þjóðerniseinkennum íslend-
inga, vsr rík og heit, og kemur bezt fram
i kvæðinu „ísland“, sem Fjölnir hóf göngu
sína mcð árið 1835. Jónas hvetur í því
kvæði íslands „unglinga-fjöld og fullorðnu
syni“ til framkvæmda, til að hrista af sér
doðann og drungann, bendir þeim á forn-
aldarinnar frægð, hagsældir, frelsi og
menning, svo að hjá þeim vakni andinn
forni og þeir finni i sér forna kraptinn.
Hann vildi eins og yngja upp aptur hinn
forna skáldskap, því að „gleymd voru
lýðnum landsins fornu kvæði“, og hann
yrkir einnig mörg af kvæðum sínum í
fornum stíl og undir fornyrðalagi. Með
náttúruskáldskap sínum glæddi Jónas ást
þjóðarinnar á landinu sjálfu, tilfinning
hennar fyrir hinni einkennilegu og til-
komumiklu náttúrufegurð þess, og enginn
gat það betur en Jónas, sem bæði var
náttúrufræðingur og skáld. Með „Huldu-
ljóðum", „Sólsetursljóðum“ og hinum þýðu
vor- og dalvísum sínum hefur hann snortið
þá strengi mannlegrar tilfinningar, sem
blíðastir eru og viðkvæmastir, og það er
því engin furða, þó að ljóð Jónasar séu
hjartfólgin þjóð vorri, því að þau eru eins
og óðsöngur hennar eigin sálar.
Það er alsiða í öðrum löndum að reisa
látnum ágætismönnum og þjóðskáldum
eitthvert heiðurs- eða minningarmark í
viðurkenningar skyni fyrir starf þeirra í
þarfir þjóðarinnar. Reykjavík á sem höfuð-
bær landsins að verða miðbik allrar menn-
ingar vorrar og andlegs lífs, og það er
sómi alls landsins, að prýði hennar og
vegur sé sem mestur. Á Austurvelli í
miðjum bænum stendur líkneski hins
heimsfræga kynlanda vors, listasmiðsins
Alberts Thorvaldsen, og það ætti eigi illa
við og væri bæjarprýði, að standmyndir
hinna beztu manna vorra og listaskálda
yrðu reistar á ferhyrningsreitunum í kring-
um þennan mikla meistara.
Að 10 árum Jiðnum er 100 ára fæð-
ingardagur Jónasar Hallgrímssonar, og
ætti þá vel við, að þjóðin sýndi honum
einhvern sæmdarvott. Vil eg í því efni
beina máli mínu til stúdentafélagsins liér
og í Kaupmannahöfn, og skora á þau að
gangast fyrir frjálsum samskotum um
land allt á næstu árum, í þeim tilgangi,
að skáldinu Jónasi Hallgrímssyni verði
reist eitthvert alþjóðlegi minningarmark,
er yrði aflijúpað á vœntanlegri 100 ára
minningarhátíð skáldsins 16. nbv. 1907.
Vilhj. Jönsson.
Nr. 54.
Dreginn á línuna.
Eptir Hrólf höggvanda.
Mörg og stór eru vandræði þessa lands,
og þeirra á meðal verkamannaeklan.
Hvar sem farið er um sveitir landsins,
er viðkvæðið þetta sama: „Hér er ómögu-
legt að framkvæma neitt, því vinnukrapt-
inn vantar, og þann litla vinnukrapt, sem
fæst, verður að kaupa svo dýru verði, að
ekki reisir rönd við.
Til sveita er þessi saga gömul, margra
ára gömul, til sjávarins, — að minnsta
kosti hér við Faxaflóa, — lítur út fyrir,
að hún eigi framtíð fyrir höndum, því
hingað leita ekki frá nábúalöndum vorum
verkamenn og bjóða þjónustu sína, þó
hér sé vsxandi eptirspurn eptir vinnulýð,
heldur verðum vér að reyna að sjá oss
farborða, með þann vinnuafla, sem vér
höfum, og svo togast landbúnaðurinn og
sjávarútvegurinn á um þá menn, sem til
eru í landinu.
Þegar þessi sorglegi leikur, þar sem
þeir sem eiga að styðja hver annan, eru
neyddir til af lögmálí nauðsynarinnar, að
grafa fótfestuna hver undan hins fótum,
stígur hér á Iand sending mögnuð af
Kanada-stjórn, og leggst á það, sem hún
sér fyrst í fjörunni, og það er — maður.
— Undir þessum kringumstæðum er öll
ástæða til að halda, ~^að það sé ekki til
fagnaðar að flýta sér, fycir flytjendur hins
vesturheimska gleðiboðskapar að hefja hér
sálnaflakk, þegar alstaðar vantar menn
við orf og færi, og þess mætti með réttu
vænta af þjóðinni, að hún risi upp sem
einn maður, og léti í ljósi maklegan við-
bjóð og fyrirlitningu fyrir hverjum þeim
Islendingi, málaliðsmanni erlendrar stjórn-
ar, sem hér kemur 1 þeim erindagerðum,
að reyna að draga burt af landinu þá
fáu menn, þá fáu krapta, sem hér er á
að skipa, og sem oss öllum ríður á að
nota vel og skynsamlega, ef vér óskum
að eiga aðra framtíð fyrir höndum, sem
þjóð, en að liggja fyrir dyrum hinna ríku,
þar sem hundar koma og sleikja sár vor.
Hver sá maður, sem á einn eða ann-
an hátt situr, eða er í undirbúningi með
að setjast í brauð sinnar þjóðar, ætti að
skammast sín fyrir að láta sjá sig drykk-