Þjóðólfur - 28.01.1898, Page 1

Þ JOÐOLFUR.
Nýir kaupendur
að 50. árgangi
Þjóðólfs
1898
gefi sig fram sem fyrst.
Með því að Þjóðólfur er nú töluvert
meira en þriðjungi stærri en fyr og þó með
sama verði, þá er hann nú eptir stærð
eitthvert ódýrasta blað landsins.
Þjóðólfur flytur nú mjög skemmtilegar
neðanmálssögur optast nær í hverju blaði,
ýmsan innlendan og útlendan fróðleik, ná-
kvæmar fréttir og yfir höfuð miklu fjölbreyti-
legra efni en íyr, sakir stærðarinnar.
Eptir því, hversu Þjóðólfur var vinsæll
í gamla gerfinu, ætti hann að verða það
miklu fremur í hinu nýja.
Þér ungu, uppvaxandi menn, sem eigið
að verða rjómi þjóðarinnar, reynið, hversu
yður geðjast að Þjóðólfi, og skrifið í hann
um málefni, sem yður er annt um. En eng-
in þægð er honum í fólki, sem kaupir hann
að nafninu en borgar ekki.l Hann vill
hafa hrein og glögg viðskipti, en veitir þó
öllum góðum mönnum gjaldfrest með á-
nægju.
Kaupið því Þjóðólf á þessu
hálfrar aldar afmæli hans.
Reykjavíkurbær
fyr og síðar.
I.
Aldamót — Þungamið landsins — Kaupmanna-
stéttín — Markaður í landinu.
Hin hraðfara sól aldarinnar er að síga
til viðar í hinar v'ongrænu öldur tímans, og
eins og hver framgjörn mannssál á hverjum
áramótum lítur yfir liðna æfi og hyggst að
láta meira til sín taka á ókomnu framtíðar-
árunum, eins má Reykjavíkurbær á hverjum
aldarnotum horfa yfir hið liðna líf og hugsa
sem framgjarn unglingur um, hve skammt
hann er kominn á leið að fullnaðartakmark-
inu, hve margt það enn er, sem hann á ekki
aðeins að þrá heldur einnig að ná á fram-
tíðar ókomnum öldum. -— Hélukaldan haust-
morgun, er hin lága, gullrauða sól brauzt fram
hr þokuslæðunni og stráði logageislum úr
eldauga sínu út yfir grænan völlinn,
minntist eg þess, hve sól bæjarlífsin^ og
menntaandans væri enn lág á lopti hjá okk-
ur og yllítil, hve langt væri til sumarsins og
hins ilmandi vorgróða bæjarfclagsins. —
En hvað eru samt ekki framfarirnar orðnar
á þessari öld í Reykjavíknrbæ! Fyrst það,
að nú finna menn það ljóst, hvar þunganuð
andlegra og verklegra strauma í landinu á
að vera, — menntastofnanirnar, allar æztu
skrifstofurnar, bankinn, sem hefur hleypt svo
miklu fjöri í allt viðskiptalíf manna, söfnin
og verksmiðjurnar, þegar þær koma.
Hver er elzta stétt Reykjavíkurbæjar?
Það er kaupmannastéttin, því að á fyrri hluta
þessarar aldar voru bæjarmenn, að því er
Espólín segir, nær allir „kramarar". en em-
bættismennirnir: stiptamtmaður, landlæknir,
biskup og prestur, bjuggu lengi fram eptir'
öldinni fyrir utan bæinn. En hvað kemur
til, að þessi elzta stétt bæjarins hefur svo
lítið látið til sín taka, til að lypta og hefja
Reykjavíkurbæ fram á braut framfaranna?
.Ekkert annað en það, að hún hefur ekki
verið íslenzk lengst af, heldur útlend, oghef-
ur ekki haft neinn hug eða vilja áaðstyrkja
og efla þennan bæ eða framfarir þessa lands.
En á síðari árum hefur sézt vísir hinna
komandi nýju aldar hjá þessari stétt sem
öðrum. Innlendir kaupmenn hafa risið upp.
íslenzkir í anda, er hafa opnað fólgnar auðs-
uppsprettur fyrir landsmönnum og yngt upp
gamla atvinnuvegi með þilskipaútveginum,
og nýja öldin á að færa oss nýja, öfluga
innlenda kaupmannastétt, er þykir sómi að
efla framfarafyrirtæki í landinu, eins og á
sér stað í öðrum löndum.
Þegar svo fréttaþráðurinn margþráði
loks verður lagður, fá kaupmenn hér jafn-
fljótt og nákvæmt skeyti um markaði og
vöruverð, sem aðrir úti í heimi, og þá ætti
svo mikið líf og fjör að færast í alla verzl-
un og viðskipti, að kaupmannastéttin ætti að
sjá sér fært, að reisa sérsamkunduhús.'henni
samboðið og bænum til vegs og eflingar. —
Það væri ef til vill heldur ekki óhugsandi,
að vér með tímanum gætum náð Fsvo
miklu af öllu því ógrynni af fiski, semjsær-
inn við strcndur landsins hefur ætlað okkur
sjálfum, en ekki útlendum ræningjum, að
nokkurskonar fiskmarkaður gæti myndazt í
landinu sjálfu, ef meðferð ogverkun á fiskin-
um yrði vönduð betur en hjá óðrum þjóðum.
Og hvar yrði þá sá markaður? Ekki ólík-
legt, að hann yrði á hinu framtíðarvænlega
undirþorpi höfuðstaðarins, á hinu fisksæla Sel-
tjarnarnesi, þar sem tápmiklir útvegsbændur
eru nú óðum að fjölga þilskipum sínum og
með tímanum munu kunna að meta að verð-
leikum yfirburði gufuaflsins bæði á sjó og
landi.
Um verklegar æfingar í
stýrimannafræði.
í 2. tölublaði ísafoldar þ. á. er grein um
þilskipaútgerðina, og er þess þar 'getið, að
einn eða fleiri af útgerðarmönnum hafi álas-
að skipstjcrum fyrir'vanhirðingu og sóðaskap
á skipum. En ekki er þar bent á neitt ráð
til að bæta úr þessu. Spursmálið er: Af
hverjum eiga menn að læra þrifnað og hirð-
ingu, fyrst enginn er til, sem getur kennt
það?
Hingað til hafa skipstjóraefni eigi átt
kost á, að fá æfingu í því né öðru, er að
praktiskri sjómennsku lýtur undir tilsögn og
leiðbeiningu neins, sem trygging væri fyrir
að fær væri um, að kenna slíkt, og ef þess
er gætt, er það mesta furða, að skipin skuli
ekki vera ver hirt en þau eru, og bendir það
á, að íslendingar eru efni í góða sjó-
menn og mundu verða það, ef þeir fengju þá
þekkingu og æfingu, sem þörf er á.
Eins og kunnugt er, fá þeir, sem ganga
á stýrimannaskólann eigi þá verklegu þekk-
ingu, sem útheimtist um borð á skipi. Að
veita slíka þekkingu liggur fyrir utan verk-
svið stýrimannaskólans, enda væri eigi unnt
að koma því þar við. Ætlunarverk hans er
að eins að veita þeim, er á hann ganga bók-
lega þekkingu, sem þörf er á; en það erekki
nóg. Hin verklega þekking er engu minna
áríðandi, en sú bóklega, en eins og nú er
og verið hefur, er þess eigi kostur, að fá
verklega fræðslu og æfingu nema hjá hin-
um og þessum, sem engin trygging og opt
litlar líkur eru til, að geti veittþátilsögn í þeim
efnum, sem þörf er á. Vér þurfum að fá
verklega menntaða skipstjóra og stýrimenn;
því meir sem slcipin fjölga, því meir ríður á,
að völ sé á góðum yfirmönnum og vel upp-
fræddum eigi síður í verklegum, en bókleg-
um efnum. Leiðin til þess, er sú ein, að
veita skipstjóraefnum kost á verklegri fræðslú,
jafnhliða þeirri bóklegu fræðslu, er þeir njóta.
Til þess er einaráðið, að haldið sé úti skipi
til æfinga fyrir skipstjóraefni eða verkleg
kennsla sett á stofn fyrir þá á landi, eða
helzt hvorttveggja.
Alþingi ætti að leggja fram fé til að
kosta þessa kennslu, útgerðarmenn ættu að
gangast fyrir því, að sjómannastéttin í heild
sinni sendi alþingi áskorun um, að sinna þessu
bráðnauðsynlcga velferðarmáli hennar. Öll-
um sem tækju próf við stýrimannaskólann
eptir að þessi kennsla væri komin á stofn,
ætti svo að vera gert að skyldu, að sækja
hána um ákveðinn tíma, hvort sem hún færi
fram á skipi, eða á skóla á landi, áður en
þeir gætu verið stýrimenn eða skipstjórar.
Ymislegt gætu útgerðarmenn gert til
þess, að bæta úr verklegri vankunnáttu skip-
stjóraefna sinna, þótt eigi fengist strax fé það,
sem æskilegt er, til að koma hinni um-
ræddu kennslu á stofn. A hverju hausti er
reiða, blokkum og öðrum áhöldum á hverju
skipi meira og minna ábótavant; og kæmi
það sér að góðu, ef allt þetta væri í standi,
eins og seglin, þegar leggja ætti út á vetrum.
50. árg.
Reykjavík, föstudaginn 28. janúar 1898.
Nr. 5.