Þjóðólfur - 22.04.1898, Blaðsíða 2

líka, sem honum þyki ávirðingar mínar flestar
snúi í betri áttina og færir til nokkur dæmi,
þar sem eg lofi menn eingóngu en þegi um
hvers manns syndasúpu. En vita mátti hann,
að eg ætlaði mér aldrei að berja í bresti
minna gömlu sveitunga; var mér og aldrei
sú list lagin, enda þekkti eg fáa ódrengi í
Breiðafirði. Og nú í ellinni er mér enn ógeðJ
feldara en áður fyr á æfinni að dæma menn
eða meta .eptir „dagdómum“. Þeir eru enn
ærið grunnir og hlutdrægir. Hver er sá al-
þýðumaður, sem óviðkomandi mann (c: þann
sem hann ekki elskar) þekkir rétt, þótt sam-
býlismaður hans sé? Hver alþýðumaður er
svo viti borinn, að hann kunni að segja, hvað
öðrum manni er sjálýrátt eða (meir og minna)
ósjálfrátt? Hví reiðumst vér ekki œttinni eða
„blóðinu", eða uppeldinu, heldur vöðum að
saklausum mönnum (eða hálfsekum) opt með
líkri ósaqngirni og úlfurinn að lambinu?
Sálar-eðlis- og siðafræði vor flestra er enn
á heimskunnar og hráans heiðna stígi. Og
þótt eg sjálfur þykist skemmra kominn en
skyldi í hinni nýju mannfræði, er mín sann-
færing sú, að hið lakara (brestir og lestir)
séu flestum mönnum miklu ósjálfráðara en
kostirnir. Þessvegna er gott uppeldi svo
þýðingar- og vandamikið verkefni; í æskunni
má stórmikið laga og bæta, má stórum undir-
búa jarðveginn svo og drjúgum pknta En
svo á æskumaðurinn sjálfur að taka við.
Verði svo hinn vel uppaldi tómt „humbúg" eða
ódrengur, þá er síður um gott að velja, og
þarf þar þó enn valinn gerðardóm, áður en
sekt hins sama yrði frá öllum hliðum rétt og
rökum studd.
Eg ætlaði mér aldrei að lýsa mínum
kæru Breiðfirðingum, sem fullum fyrirmynd-
um, og heldur vildi eg einkum taka fram,
það sem gerði þá tilkomumikla í mínum
ungu augum. Nú veit eg, að ýmsir góðir
og mikilsháttar menn eru enn uppi í Breiða-
firði, enda lika í Eyjahreppi, en hvort þeir
yfirleitt taki það fram hinni fyrri kynslóð,
sem nú þykja framfarir orðnar meiri, efast
eg um.
Láti nú „frændi rninn", eða einhver
annar skynsamur og góður drengur, Þjóðólf
heyra, hverjir beztir „bændur oggóðirmenn"
nú eru uppi í Breiðafirði; mætti og sá um
leið laga, ef til vill, eitthvað af því sem eg
hef of-eða vanmælt.
Matth. yochumsson
(,Vasakver handa kvennmönnum“.
i±
beztan þátt í að bæta'- yfirsetukvenna-kennsluna.
:*Barnfóstran« er einkar hentug sér í lagi fyrir
ungar mæður, sem reynslan ekki er búin að
kenna að annast ungbarn; það er vandlært svo
vel sé.
Og að síðustu er nú þetta „ Vasakver" hans.
Efni þess snertir einungis hið kvennlega eðli kvenna.
Tilgangur hans með ritling þessum er, eins og
getið er um í formálanum, »að fræða kvennmenn
um .... líffæri þeirra . . . . og skýra fyrir þeim
starf þessara llffæra .... sem eg veit, að þær eru
mjög ófróðar um, og sem þær eiga ekki kost
á að lesa neitt um á voru máli, en sem hefur
mikla þýðingu fyrir heilsu þeirra .... geri eg
mér vonir um, að þecta kver sé eigi óþarft og að
hver sá kvennmaður, sem les það með athygli
hafi gagn af því að vita sjálf og skilja hversvegna
hún eigi ekki að láta það dragast að leita sér
hjálpar í tíma o. s. frv. Höf. segist sjafnvel hafa
heyrt suma kasta þvf fram, að það væri siðspill-
andi fyrir kvennmanninn« (?) að fræða hana um
slíkt, en þetta leyfi eg mér aðkalla tepruskap« Dætir
hann við.
Ekki get eg hugsað mér, að kverið hafi sið-
spillandi áhrif á nokkurn skynsamlega hugsandi
kvennmann, en hinu get eg búizt við, að það
gangi nokkuð nærri tilfinningum kvenna, og það
máske fremur vegna þess, að um þetta efni, eins
og doktorinn segir, hefir svo að segja ekkert ver-
ið áður ritað á voru máli.
En margar góðar bendingar gefur kverið, bæði
fyrir kvennmenn, að þvl er snertir varfærni með
heilsu sína undir vissum kringumstæðum, og til
að skilja, að hverju leyti sá lasleiki, sem þær finna
til, er eðlilegur, og batavænlegur aptur innan skamms,
eða óeðlilegur, svo leita þarf læknisaðstoðar.
Viðvíkjandi varúð þeirri, er kvennmönnum
er nauðsynlegt að gæta heilsunnar vegna á ákveðn-
um tímabilum, svo sem að forðast vosbúð, kulda,
kyrsetur o. fl. mætti taka það fram, að þar sem
vinnukonur eða aðrir kvennmenn í þjónsstöðu eiga
hlut að máli, verða þær að eiga húsmóðurina að
sér til liðsinnis.
Karlmenn þeir, er kunna að hnýsast í þetta
»Vasakver« okkar kvennfólksins, ættu að láta sér
það að góðri kenningu verða þannig: að létta af
kvennmönnum óþægilegum störfum svo opt
sem þeir gætu.
Þeir eiginmenn kunna að vera til, og það
máske ekki svo fáir, sem hefðu gott af, að kverið
hvíslaði þessum orðum að þeim, að vera konum
sínum ávallt góðir, en sérstaklega pœgilegir og nœr-
gœtnir, þegar þær eru lasnar og það án allrar eig-
itigirni.
I heilsu-fræðislegu tilliti er sjálfsagt minni þörf
á samskonar „Vasakveri handa karlmönnum" en
að öðru leyti mundi mega segja því hið sama til
formælis, sem þessu »vasakveri handa kvenn-
mönnum.»
Eg hefi aðeins viljað með fám orðum minn-
ast á kver þetta og það, er það getur til góðs
leitt.
En fyrir því vil eg ekki ráð gera, að
neinn hneykslist á kverinu, enda væri það vottur
um skort á menning og siðferðis-þroska.
Reykjavík, í apríl 1898.
Pórunti A. Björnsdóttir.
(ljósmóðir).
Enn hefir landlæknirinn, hr. dr. J. Jónassen
sýnt vott sinnar óþreytandi elju og viðleitni
á þvi að auka þekkingu alþýðu í heilbrigðislegu
tilliti. Þetta „vasakver" hans, sem nú er nýút-
komið, á kostnað hr. Sig. Kristjánssonar (verð 50
aurar) er víst 8. bókin frá hans hendi, er að sjúk-
leika varnaði, heilsu varðveizlu og lækningum
ýtur. Það er hverjum manni gott og skemmtilegt
að þekkja líkamsbygging sína og má það mikið
læra af 'tEðli og heilbr. maunl. líkamat.. Hjálp í
viðlögumt hefur víst opt, og mörgum að liði kom-
ið, þar sem erfiðast er að ná til læknis. » Varúð-
arreglur gegn sullaveikinnh hafa víst átt mikinn
og góðan þátt í því að útrýma tilefni hennar.
„Lœkningabókiti' er og mikilsverð, sérstaklega
vegna þess, hve nákvæmar sjúkdómslýsingarnar
eru í henni; rneð glöggri eptirtekt má af þeim
optast sjá, hvort sjúkdómurinn er hættulegur eða
ekki, 'sení flestum er mest umhugað. Fœðinga-
frasðis-kennslubókin endurbætt, (þýdd) og viðauk-
inn við hana hafa, ásamt lofsverðum áhuga hans
sem kennara í þeirri fræði, átt mestan og
Dáin er 10. þ. m. (á páskadaginnj frú Kirstín
Sylvia (dóttir Lárusar Sveinbjörnsson háyfirdómara)
kona Magnúsar Jónssonar sýslumanns í Vest-
manneyjum-af afleiðingum bamsburðar, um 27
ára að aldri, gáfuð kona og vel að sér ger. Verð-
ur lík hennar flutt hingað til greptrunar.
Skipstrand. Hinn 15. þ. m. strandaði
enn ein frakknesk fiskiskúta „Tsabelle" á Stokks-
eyri. Hafði laskazt áður austur við Meðalland
og gat með naumindum haldizt á floti sakirleka,
þangað tíl skipshöfninni, er dregið hafði upp
neyðarfána, var bjargað fram undan Stokkseyri.
Skipið verður selt við opinbert uppboð 25. þ. m.
Gufubáturinn »Oddur« frá Eyrarbakka flutti
strandmennina af „Isabelle" hingað 19. þ. m.. Með
honum komu einnig snöggva ferð: P. Nielsen
verzlunarstj. séra Olafur Helgason, Jón Pálsson
organleikari, og Gissur Bjarnason söðlasmiður óg
fóru þeir landveg austur í gær, með því
að veður breyttist svo, að þeir komust ekki sjó-
veg aptur með bátnum nógu fljótt.
Aflalaust eða því sem næst er enn hér við
Faxaflóa á opnum bátum og búast menn ekki
við að úr því rætist á þessari vertíð. En góður
afli er nú kominn, í Höfnum, Grindavlk og Her
dísarvík og eins austanfjalls (Þorlákshöfn, Stokks-
eyri og Eyrarbakka). Er þar komið hæst á 10.
hundrað til hlutar, en miklu meira af ýsu, en
þorski til jafnaðar.
Veikindi allmikil hafa gengið meðal ver-
manna í Þorlákshöfn. Rétt fyrir páskana andað-
ist þar Sæmundur bóndi Gíslason frá Núpum í
Ölfusi. Hann hafði fengið bólu á nefið, en rifið
ofan af henni óvart með slorugum sjóvetlingi, og
blés allt andlit hans upp á svipstundu svo hroða-
lega, að læknir, er sóttur var, gat við ekkert ráðið
og var maðurinn dauður innan 2 daga (af blóð-
eitran) eptir afarmiklar þjáningar.
Látinn erfinnska skáldið Karl August Tavast-
stjerna, er snjallastur þótti hinna yngri skálda
Finnlands og hefur ritaðmargar skáldsögur, erþykja
mjög góðar. Hann lézt viku síðar en Topelius.
— Einnig er dáinn Lagerkrantz aðmlráll sænsk-
ur, er hér kom á þjóðhátíðinni 1874. Hann þótti
ágætismaður og var hafður í miklum rnetum.
Reykjavík 22. apríl.
Sumarið gekk í garð í gær með blásandi þey
á landsunnan og 8° hita C. Enginn viðbúnaður
var hafður til að fagna sumarkomunni með nein-
um almennum skemmtunum eða gleðskap. Sam-
sæti stúdenta, er átti að vera síðasta vetrardag
fórst og fyrir sakir daufra undirtekta. Þótt sumr-
inu væri í þetta skipti lítill sómi sýndur, opinber-
lega, munu allir óska, að það verði blítt og bless-
unarríkt happasumar fyrir land og lýð. — Einn
alþýðumaður hefur heilsað sumrinu með eptirfar-
andi stöku:
Snælands þjóð,
unaðs óð
yrk, sem vet’rinn hrelldi,
foldar ból,
sumarsól
sveipar geislafeldi.
Guðamál
sjónheil sál
sér um Ijóssins veldi
lífs í rúnum letrað kærleikseldi.
CP. N.)
Kaupför allmörg hafa komið þessa dagana
frá útlöndum með allskonaj- vörur til ýmsra verzl-
ana hér (Bryde, Christensens, Eyþórs, Fischers
og Thomsens)1 og hafa flest þeirra verið fljót í
ferðum.
Hr. Bönnelykke, skipstjóri á „Ragnheiði“
(skipi W. Christensens verzlunar), er nú liggur hér
á höfninni, hefur nú farið 100 sinnum fram og
aptur milli útlanda og Reykjavíkur (þ. e. 50 ferð-
ir hvora leið). Til minningar um þetta var hon-
um haldið dálítið samsæti r9. þ. m. af starfsmönn-
um Christensens verzlunar og öðrum kunningjum
hans.
Einn hásetanna á þilskipinu „Sturla", Jóm
Jónsson að nafni, fleygði sér útbyrðis og drulckn-
aði 12 þ. m., þá er skipið var á siglingu hér í
flóanum. Það var um kl. 9 að kveldi dags, um
það leyti, sem hann ásamt fleirum skipverjum
var kvaddur til að halda vörð á skipinu. Var
óðar reynt að ná honum, en tókst ekki, því að
myrkur var á og hvassviðri.
Eigi þóttust menn vita, að maðurínn væri
geðveikur, en sagður drykkfelldur.
Hverful hamingja. Fyrir rúmum 50
árum, hinn 28. d. janúarm. 1848, fannst
fyrsta gullstykkið í Kaliforníu, og þá hóíst öldung-
is ný farsótt, gullsóttin. Æfintýra-menn úr öllum
löndum heimsins, streymdu þá hópum saman til
nýja gulllandsins, er um það leyti var mjög strjál-
byggt. Nýjar borgir þutu upp hver á fætur ann-
ari, skógarnir voni brenndir og jörðunni umtum-
að. Fyrir 1848 voru hér um bil xo,ooo manns í allri