Þjóðólfur - 03.05.1898, Blaðsíða 1

ÞJOÐOLFUR.
50. árg.
Reykjavík, þriðjudaginn 3. maí 1898.
Nr. 21
Frjálsa kirkjan o. fl.
Eptir séra Jóhannes L. L. Jóhannsson.
II.
Séra Arnljótur talar í 8. nr. „Kbl.“ 6.
•árg. um það, að mönnum þyki ófrelsi í rík-
iskirkjunni og kvartar undan því, en vonar
að það batni við aðskilnaðinn. Þetta er að
mestu Ieyti stór misskilningur á málinu. Það
er alls eigi vöntun á frelsi, sem mest amar
oss fríkirkjumönnunum eða hugsana-svig-
rúm, er oss mest vanhagar um, heldur
þykir oss það að, að allt er gert fyr-
ir menn af öðrum í þjóðkirkjunni, svo að
fólkið venst á að hugsa ekkert og gera ekk-
ert sjálft, en tekur við öllu þegjandi. En
það er alkunnugt, að hverjum rrjanni er það
skaðlegt að láta aðra gera það, sem hann
getur gert sjálfur. Söfnuðum hjá oss er
fengin í hendur prestur og kirkja með öll-
um reglum til að fara eptir, og prestum eru
fengnir í hendur söfnuðir og lögákveðnar
tekjur. Það er þessi hjálp ríkisins, sem oss
er veitt af náð, en er engin þægð í, já, vilj-
um helzt losna við, því að slík stuðning dá-
svæfir andlega lífið. í ríkiskirkjunni erumvér
neyddir til að líða í söfnuðunum dauða með-
limi og verðum stundum að sitja með þá
menn, sem eru hreinir úlfar í hjörðinni, af
því eigi er unnt að losna við þá. Eg hef
til dæmis heyrt getið um, að á einum stað
vildi presturinn og sumir sóknarmenn kaupa
organ í kirkjuna, en þá risu menn í sókn-
arnefndinni, sem einnig voru helztu efnamenn-
irnir, upp á móti og hótuðu að segja sig úr
kirkjufélaginu væri slíku máli hreyft og svo
dó það. í fríkirkjunni eru embættismenn
safnaðanna mestu framfaramennirnir, en í
ríkiskirkjunni vill annað verða ofan á. Skyldu-
tilfinningin er engin hjá mönnum í kirkju
vorri, og ef nokkuð skal gera, þá er sjálf-
sagt að heimta það af stjórninni. Ef prest-
urinn vill innleiða einhverja góða nýjung,
verður hann optast að berjast einn, af því
að engir vilja berjast með honum fyrir mál-
efninu, því áhuginn er lítill og enginn finn-
ur, að fyrir sínu eigin máli sé strítt. Niður-
urstaðan vill þá verða, að presturinn, sem
áður hafði brennheitan framfarahug, smákóln-
ar °g gefst upp að lokum, því hann fær
hvergi bergmál, þótt hann hrópi af afli.
Mér dettur víst eigi í hug að hálda, að
þótt vér fáum frfkirkju á íslnadi þá verði
kirkjulíf vort eins fjörugt eins og hjá löndum
vorum í Ameríku, þvf þeir lifa í allt öðru
þjóðlífi og undir allt öðrum kringumstæðum
en vér, en fyr er nú gi)t en valið sé. Sumt
af því, sem séra friðrik ritar um ossíslenzku
prestana í »Aldamótununi« er aúðsjáanlega
talað af miklum ókunnugleika á því, hvernig
nú orðið til hagar hér heima. Hjartakuldinn,
sem hann talar um hjá íslenzkum menta-
mönnum, er alls eigi svo mikill sem haun
heldur. Eg hef til dæmis þekkt embættis-
menn, sem höfðu heitan áhuga á því að út-
breiða menntun og glæða andlegt líf í sveit
sinni, en fólkið hafði lítinn smekk fyrir þVí,
er þeir fluttu, því það vantaði að vera hrif-
ið fyrir þeim andans málefnum, er þeir fluttu.
Bergmálið vantaði og svo þreyttust menn-
irnir á að tala við sjálfa sig.
Þetta mun vera allt öðruvísi í Ameríku,
þar venjast landar vorir fjörugu þjóðlífi og
umskapast andlega af félagslífi því, sem þeir
eru í og svo umskapast prestarnir með þeim.
Iðulegir fyrirlestrar, gleði-samkomur og fund-
ir glæða eigi lítið sálarlífið. Mér getur nefni-
lega eigi komið sú heimska til hugar, að
vér sem eigum hér heima, nálægt hálfu öðru
hundraði andlegrar stéttar manna eigum
enga í þeim hóp, er jafnist að hæfileikum
til áhuga og framkvæmda á við hina fáu
íslenzku presta vestan hafs. Trúrækni og
samvizkusemi í embætti sínu eiga einnig
fjölda margir prestar hér heima, engu síður
en bræður þeirra í Vesturheimi. Þó mikil
andleg deyfð sé hér á landi og þeir séu til
sem óttast fyrir, að hún muni haldast við að
nokkru leyti í fríkirkjunni, þá eru samt stór
líkindi til, að svefnmókið fari nokkuð af
mönnum við svo stórkostlega breytingu og
víst væri þá undir eins mikið unnið.
Til að koma breytingu á þjóðlífið og
vekja sannan áhuga og félags-anda einnig í
öðrum málum ímynda eg mér, að ekkert
meðal mundi reynast eins vel og enginn
skóli verða því líkur sem fríkirkjan. Þar
háfa menn ávallt umhugsunarefni, sem er
nýtt og aptur nýtt. Þar er mál, sem flestir
láta sig miklu varða og alla snertir undir
eins og þeir eiga sjálfir að fara að fást við
þau. Það má nærri geta, að fundir um trúar-
og kirkjumálefni, sem menn stöðugt eru knúðir
til að halda, geta ávallt haft og þurfa eigi
yfir langa leið til að komast á, muni verða
sóttir með miklu meiri áhuga, en hinir fáu
almennu fundir, sem vér nú höfum. í því efni
er naumast um annað tala en þingmálafund-
ina, sem standa stund úr degi annaðhvort ár.
Engir kosningarfundir eru jafnvel sóttir og
með slíku kappi sem prestakosningarfundir;
þar er gott dæmi þess, hve mönnum, ef á
þarf að halda, getur orðið annt um sín kirkju-
legu málefni. Þótt slíkir fundir séu nú of
sjaldgæfir til þess að verulegir ávextir sjáist
af þeim í þjóðlífinu, þá munu þeir samt sum-
staðar hafa kennt fólki að sækja aðra kjör-
fundi betur.
Það er stórmenntandi að vera á mann-
fundum, en engir fundir mennta fólkið í slík-
um mæli, sem hinir kirkjulegu og venja það
svo við samvinnu. ÖH þjóðin þroskast and-
lega við þetta, og kirkjan mun sjálf fyrst og
fremst hafa hag af því, en svo auðvitað rík-
ið einnig. Eg gæti því vel ímyndað mér,
að enda mótstöðumenn kirkjunnar, sem al-
veg eins og vinum kirkjunnar er annt um
jarðneska velferð þjóðarinnar, mundu með
fúsum vilja sjá á bak miklu af kirkjufénu í
hendur fríkirkjunnar til að gera skilnaðinn
aðgengilegri, því þegar þeir íhuga þau gæði
og félags-dyggðir, sem von er í að fá með
honum í landinu, hljóta þeir að vilja einnig
vinna nokkuð til. Versti þröskuldurinn fyrir
öllum framfaramálum vorum er, að menn
kunna illa að vinna saman og verða sjald-
an svo heitir fyrir nokkru máli, að þeir vilji
allt í sölurnar fyrir það leggja. Þetta mundi
hin frjálsa safnaðarstjórn kenna mönnum og
þannig skapast hjá einstaklingunum föst sann-
færing. Mönnum verða þau mál svo ótrú-
lega hjartkær, sem þeir verða sjálfir einir að
berjast fyrir, og að svo sé er einkum þarf-
legt í kirkjumálum. Hjartakuldi menntuðu
mannanna mundi þá hverfa, því þá fengist
bergmál í hjörtum alþýðunnar. Sú fríkirkja,
sem slíka ávexti ber, auk þess að glæða krist-
indómslífið, er sannarlega eptirsóknarverð fyr-
ir þjóðina, og hvernig sem á allt er litið get
eg eigi séð, að vinir kirkjunnar tapi neinu
við að missa ríkiskirkjuna; miklu fremur má
álíta, að hér sé heldur allt að vinna við frí-
kirkjuna, því öllu góðu, sem til er nú í rík-
iskirkjunni, ætti hún að geta haldið.
Raddir úr sveitinni.
i.
úr Borgarfirði skrifar merkur og á-
hugamikill framfaramaður Þjóðólfi á þessa
leið 20. f. m.
„Eg hefði helzt óskað, að endurskoðun-
arfrumvarpinu frá 1885 hefði verið haldið á-
fram, þangað til að stjórnin hefði mætt þing-
inu á miðri leið, sem vonandi hefði orðið
fyr eður síðar, ef þjóð og þing hefði haldið
því fast fram. En fyrir breytingar á því máli
frá 1889, er það orðið sundrað í höndum
þingsins. Eg álít það þó eitt af þýðingar-
mestu málum, sem þingið hefur til meðferð-
ar, að ná einhverju af þeim réttindum inn i
landið aptur, sem forfeðurnir glötuðu fyrir
sundurlyndi og slægð Hákonar gamla.
Valtýs-frumvarpið hefur talsvert verið
rætt hér, sem víðar; er svo að heyra, að
mönnum geðjist það ekki, álíta að stjórnin
verði ekki innlendari fyrir það, og það sem
í boði sé muni hafa lítinn krapt til að breyta
skoðunum stjórnarinnar okkur í hag, fram
yfir það sem nú er.
Mörgum óar, þegar þeir líta yfir útgjöld-
in í tjárlögunum, og þykir furðugegna, hvað
þingið er örlátt á fé þessarar fátæku þjóðar.
Sýnist mörgum, að útgjaldaliðirnir mættu vera
færri, og sumar fjárveitingar líkastar því, sem
á voru máli er kallað að »kasta út í blá-
inn«. 1200 kr. fjárveitinguna handa Jóni Ól-
afssyni »til ritstarfac, hef jeg engan heyrt
minnast á, nema með megnustu óánægju, og
telja flestir hana hneyksli næst. Og hvað á hann
svo að rita? Sjálfsagt eitthvað annað merk-