Þjóðólfur - 19.08.1898, Blaðsíða 1

ÞJOÐOLFUR.
50. árg.
Reykjavík, föstudaginn 19. ágúst 1898.
Nr. 39.
Pólitiskur áhugi
virðist nú vera harla lítill í landinu, því að
hvergi bólar á neinum hreyfingum, er beri
vott uffl nokkurt verulegt lífsmark hjá þjóð-
inni í pólitiskum málum. Menn láta sér
lynda, að nöldra hver í sínu horni yfir að-
gerðum þingsins og allri sundrungunni. En
lengra kemst það ekki. Á slíkum deyfðar-
og dáðleysis tímúm er vítt verksvið fyrir alla
svæfendur, en ekkert verksvið fyrir vekjendur.
Það kemur ávallt betur og betur í ljós,
að til þess að halda einhverjum ofurlitlum
pólitiskum áhaga vakandi í landinu, þyrfti
að heyja þing á hverju ári og kosningar
fara fram ekki sjaldiiar en 3. hvert ár og
væri þá þingsetutími hvers þingmanns 3
sumur í röð. Þyki mönnum þessi breyting
athugaverð, sakir aukins kostnaðar, er hún
hefði í för með sér, munu þó allir kannast
við, að 6 ára kjörtímabii er óhæfilega langt.
Það má alls ekki vera lengra en 4 ár, óger
þó oflangt, en sú breyting á núverandi á-
standi væri þó betri en ekki, þótt þingið
yrði haldið annaðhvort ár, eins og nú. Þá
gilti kosning að eins til tveggja þinga, og
væri það nægur tími til að sýna og sanna, hvern-
ig hver einstakur þingmaður reyndist. Þá þyrftu
kjördæmin ekki að sitja uppi með óhæfa
þingmenn lengur en 2 þing eða 4 ára tíma-
bil, þar scm þau nú veroa að draslast með
þá 6 ára tíma á 3 þingum, og er það all-
mikill munur. Jafnvel þótt hin breytingin
væri í sjálfu sér miklu æskilegri (þing á
hverju ári og nýjar kosningar 3. hvert eða jafn-
vel 2. hvert ár), þá mundi þó þessi breyting
um stytting kjörtímabilsins og stytting þing-
setutímans stuðla mikið til þess að glæða
pólitiskan áhuga í landinu og hvetja þing-
menn til að standa vel í stöðu sinni. Tíðar
kosningar til þings eru hvervetna taldar hið
öruggasta og bezta meðal til að efla pólitisk-
an þroska og sjálfstæði þjóðanna. Kapp
það, sem opt er beitt við slíkar kosningar,
getur að vísu stundum gengið í öfuga átt,
en fólkið verður aldrei til lengdar leitt afvega,
og því skemur sem það þarf að súpa seyðið
af glópsku sinni, því betra. Og hvernig
sem allt veltist, þá er miklu skárra að verða
var við einhverjar lífshreyfingar hjá þjóðinni,
þótt þær séu eigi að öllu leyti sem æski-
legastar i svipinn, heldur en að sjá ekkert
lífsmark, engan fjörkipp í þjóðinni, hvernig
sem stjakað er við henni.
Að því er skoðanir manna í stjórnar-
skrármálinu sérstaklega snertir, þá verður að
vísu ekki dæmt um þær eptir undirtektum
þeim, er Þingvallafundarboðið hefur fengið
að þessu sinni, því að það geta verið ýmsar
ástæður til þess, að því hefur ekki verið
sinnt nú. Að draga út af því nokkra álykt-
un um fylgi þjóðarinnar við sundrungarstefn-
urnar — Valtýskuna eða miðlunina — væri
algerlega rangt, enda mun það síðar sjást, ef
Þingvallafundur verður haldinn að sumri fyrir
þing, hvort þær stefnur hafa svo ákaflega
mikinn byr hjá þjóðinni, eins og formælend-
ur þeirra hafa látið í veðri vaka. En hitt er
annað mál, að þjóðinni er það til lítillar
sæmdar, hvernig hún hefur vikizt við Þing-
vallafundi í þetta sinn, þótt hún sjálfsagt
þykist þar hafa einhverjar afsakanir, er gild-
ar geti talizt. En þar á meðal verður þó
aldreitalið: áhugaleysi, skeytingarleysi, hugs-
unarleysi og alvöruleysi. Hvernig sem þessu
er varið, þá erum vér samt sannfærðir um,
að aldrei verður íslenzka þjóðin svo langt
leidd, að einstökum flautaþyrlum og hringl-
andapostulum takist að draga hana sofandi
á hánnu fyrir ætternisstapa. Svo mikill
þróttur, svo mikil staðfesta og svo mikil
heilbrigð skynsemi er til hjá þjóðinni, að
þesskonar „spekúlationir" geta aldrei heppnazt.
Hnignun Spánar.
11.
(Síðari kafli).
Apturhaldsflokkurinn og frjálslyndi flokk-
urinn hafa hingað til setið að völdum til
skiptis, en stjórn beggja hefur verið jafn
léleg. Kosningarnar eru að eins til málamynda
og sýna alls ekki hinn sanna þjóðvilja —
ef um þjóðvilja væri þar að tala. — Sú
stjórn, er að völdum situr getur fyrirfram
ákveðið, svo engu skakki, hve mikinn meiri
hluta hún vill hafa við kosningarnar, og
hversu mörg atkvæði hinir flokkarnir skuli fá.
Það er mjög almennt, að hinir réttu kjós-
endur sitja heima, en aðrir, sem taka sér
nöfn þeirra eru reknir eins og fénaður á
kjörstaðinn, og þar kjósa þeir auðvitað stjórn-
arsinna. Ef hinn rétti kjósandi kemur og
heimtar að greiða atkvæði getur hann búizt
við að verða kærður og settur í varðhald
fyrir ósvífna tilraun til að greiða tvisvar at-
kvæði. Á kjörskránum er talinn fjöldi > lát-
inna kjósenda, og verða ávallt nógir til að
taka sér nöfn þeirra og greiða stjórninni at-
kvæði, þótt undarlegt megi virðast, að slíkt
skuli geta haldizt uppi átölulaust. Það er
því engin furða, þótt stjórnin beri jafnan sig-
ur úr býtum við kosningar, þá er hinir
dauðu styðja hana svo drengilega.
Mælskumenn eru fleiri á Spáni en í
nokkru öðru landi Norðurálfunnar, en það er
varla nokkur ein einasta frumleg hugsun í
hinum smellnu og málskrúðsmiklu ræðum
þeirra. Einna kunnastur þessara mælsku-
manna er Emilio Castelar. Hann hefur skrif-
að þykk bindi, svo að segja um alla
skapaða hluti millum himins og jarðar, bæði
í sögu, skáldskap, guðfræði, listum ogvísind-
um, en efnið samsvarar ekki ávallt hinum
glæsilega búningí. Castelar er hið bezta
sýnishorn allra pólitiskra mælskumanna, er
ætla að lækna mein þjóðarinnar með stórum
orðum. Spánverskir stjórnmála,menn elska
mælskuna, eins og Mídas konungur elskaði
gullið, og þeim finnst jafnan, að þeir séu
færir í allan sjó, þótt þeir í raun og veru
séu mestu gutlarar. En • það ber flestum
saman um, að einn maður sé þó þar í landi,
sem viti hvað hann vilji og eigi sjái hlutina
gegnum blá eða græn gleraugu, og sá mað-
ur er Weyler hershöfðingi, sá er verstan
orðstír gat sér á Kúbu, og segir höf. þessarar
ritgerðar að fullyrða megi, að yfirsjónir þessa
manns mundu verða ættjörðunni gagnsamlegri,
en bollaleggingar allra hinna háfleygu stjórn-
málaskúma. — Emilio Castelar er lýðveldis-
maður í húð og hár, og hyggur, að þa verði
Spánn allra meina bættur, ef lýðveldisstjórn
kemst þar á. En lýðveldishugmynd hans er.
nokkuð undarlega varið, því að hann vill
að eins láta stjórnarformið breytast, en allt
vera að öðru leyti eins og það hefur verið,
og má af því ráða, að hann hefur ekki
nokkra hugmynd um, hvar skórinn kreppir,
eða hvers landið þarfnast. Og svona eru
allir stjórnmálagarparnir þar. Þeir þykjast
geta sagt með vissu, hvernig umhorfs muni
verða í heiminum að hundrað eða þúsund
árum liðnum, en eru svo blindir, að þeir sjá
alls ekki hættur þær, er vofa yfir landi þeirra
á yfirstandandi tíð, fyr en þeir reka tærnar
í og veltast um koll. Jafnvel í aprílm. þ. á.,
rétt áður en ófriðurinn hófst milli Banda-
manna og Spánverja, taldi Castelar hann ' ó-
mögulegan, og varð steinhissa á því, að
nokkur skyldi trúa því, að svo yrði. Og
skammsýni ráðaneytisins var engu minni.
Stjórnin var sannfæið um, að friðurinn
héldist, og lagði tilveru þjóðarinnar í hættu
fyrir þessa ímyndun. Svo örugg þóttist hún
1 sinni sök, og skákaði í því skjóli, að hún
þyrfti í engu að sinna kröfum Bandamanna,
og gæti verið sem þverust í svörum, því að
stórveldin myndu afstýra ófriðnum. En þeir
góðu hálsar hafa ekki athugað það nógu vel,
hversu mikið stórveldin mundu vilja leggja í
sölurnar til að varðveita friðinn.
Sakir þessarar bjargföstu trúar á friðinn
höfðu mer.n alls ekkert búið sig undir ófrið-
inn, þá er hann hófst. Samt sem áður var
Spánarstjórn mjög hreykin og vongóð, þótt
hún hefði ekki neitt til að reiða sig á. Það
er áreiðanlegt, að Sagastaráðandytið bjóst
beinlínis við, að Spánn rnundi bera sigur úr
býtum í óíriðnum við Bandaríkin,f og þó
mátti það bezt vita, hversu allur hérnaðarút-
búnaðurinn var lélegur, og öll varnarvirki ger-
samlega ónýt. En spánverskirstjórnvitringar
hafa óbifanlega trú á kraptaverkúm. Vér
getum tekið til dæmis varnarvirkin á Filipps-
eyjunum. Óviðkomandi menn þekktu lítt
eða ekki, hvernig vörnum var háttað við
Manila, en hermála- og flotaráðherrunum var
fullkunnugt um, hvernig þær voru. Þeim
hafði hvað eptir annað verið skýrt frá, að
varnir þar væru jafnlélegar, eins og þær hefðu
\