Þjóðólfur - 19.08.1898, Blaðsíða 2

verið, þá er eyjarnar fundust fyrir 400 árum.
Og þó vissu menn, að Manila mátti gera hér
um bil óvinnandi með því að setja öflug
skotvirki á eyjuna Correggidor og ströndina
þar andspænis. Bæði í bréfum til stjórnar-
innar og greinum í blöðunum var skorað á
hana að gera viðunanleg varnarvirki á Filipps-
eyjum. ' En það var allt árangurslaust.
Stjórnin bjóst alls ekki við neinum ófrið.
Svo barst fregn um hina fyrirhuguðu sjóor-
ustu í Manilavíkinni, og þótt spanski
sjómálaráðherrann vissi, að floti Spánverja þar
var aöeins tréskútur einar og fallbyssur þeirra
sem leikfangsskammbyssur í samanburði við
fallbyssur óvinanna, þóít hanr. vissi, að ekk-
ert haföi verið gert til að verja innsigling-
una í víkurmynnið, þá stóð hann samt upp
á þinginu og sagði, að ekkert befði verið
látlð ógert til að gera varnarvirkin sem bezt
lir garði og að »ljóminn af miklum sigri mundi
bráít lýsa yfir landið . Og fólkið trúði þessu.
Svo kemur 1. maí, þessi óheiliadagur, þá er
fregnin um orustuna kom til Madrid. Þá
lásu ráðherrarnir hraðskeytið svo, að úr því
varð hjá þeim sigur Spánverja á Bandamönn-
umí En blöðin sýndu brátt fram á hina
réttu þýðingu hraðskeytisins. -— Tveimur
sólarhringum eptir spádóminn um sigur Spán-
verja stóð sjómálaráðherrann aptur upp á
þinginu til að gera grein fyrir ósigrinum.
Og hann gerði það bæði skýrt og rækilega,
en lágði einkum mikla áherzlu á, að það
hHði verið öldungis gagnslaust að hleypa
tundurbátum niður í sundið, en nú hefði
hann sent 150 tundurbáta til eyjanna. „Það
var sannarlega á réttum tíma“! kölluðu þing-
mennirnir. Og svo tók þingið að ræða um
þetta. En þær umræður snerust ekki um,
hvað gera . skyldi til að sporna gegn öðru
eins hneyksli eptirleiðis, heldur um það, hver
bæri ábyrgðina á þessari svívirðingu. Kenndu
lýðveldismenn þetta einvaldsstjórninni, en
ráðherrarnir skelltu skuldinni á forsjóninaeða
náttúruna, er hefði gert sundið inn í Manila-
vikina svona öfugt, og einn þingmaður full-
yrti, að frjálslynda stjórnin bæri ábyrgðina,
er meiri sannleikur var fólginn í, en meiri
hlutinn á þinginu varð loks sammála um, að
enginn ætti sök á þessu, nema ef vera kynni
Canovas del Castillo, sem nú hvilir í gröf
sinni.
Það sem Spán vantar er stjórnspeking-
ur. Hefði landið á síðustu 50 árum átt, þótt
ekki væri nema einn einasta vel hæfan stjórn-
málamann, mundi því betur hafa farnazt, og
það hefði þá getað tekið mikinn og drjúgan
þátt í stjórnmálum Norðurálfunnar. Það hefði
getað útvegað sér volduga sambandsmenn
með miklu betri skilyrðum en t. d. Ítalía,
án þess að hníga niður undir þunganum,
eins og hún gerir. Og Filippseyjarnar hefðu
einkum getað stuðlað til þessa sambands.
En það hefur eigi verið gert. Spánn er og
hefur verið vinalaus. Verzlun, akuryrkja og
iðnaður Eefur lagzt í dá. Fólkið hefur hjar-
að svona hugsunarlítið, meðan stjórnendurn-
ir hafa verið að jagast um smámuni og nú
er landið,á heljarþreminni.
Nokkur orð um meðferð áburðarins.
(Niðurl.) Eg vil þarnæst minnast með
fám orðum á mannasaur ,til áburðar, og er
það sá bezti áburður, sem vér getum fengið, sé
iS4
rétt með hann farið, og verður öllum' þag skilj-
anlegt, ef þeir athuga það* að ekkert tamið dýr
lifir á jafngóðri fæðu, en eptir því fara áburðar-
gæðin að miklu leyti; en því er ver og miður,
að allt of lítið er gert til þess, að hagnýta sér
hann til áburðar. Að vísu eru á stöku stað
gryfjur, er öllu skólpi og saurindum er hellt í,
og sumstaðar einnig salerni og er það nú góðra
gjalda vert, en alltof víða eru hrannir af
mannasaur í kringum bæina, og ekki örgrannt
um, að í stöku stað verði maður var við slíkt undir
sjálfum bæjarveggjunum. Þetta er sá óþverra
ósiður, er ekki má eiga sár s'tað lengur hjá oss,
enda reka útlendingar augun opt í þetta, sem
von er á. Vér þurfum því að vinda bráðan
bug að því, að lagfæra þetta sem allra fyrst
að unnt er, á þann hátt að koma upp hjá oss
annaðhvort salernum eða gryfjum, og þar
sem salemin væri ætti gryfjan helzt að
vera undir því, þannig að annaðhvort væri það
stór kassi úr tré eða gryíja hlaðin upp úr grjóti
að innan og flórlögð í botninn, og allt sement-
að innan. Bezt væri að hafa dálítið op á gryfj-
unni eða kassanum, annars vegar við húsið
og hafa þar yfir lítinn hlemm á hjörum með
handfangi á, og ætti þar að hella öllu ofan um.
Sé höfð sérstök gryfja, þá er einnig sjálfsagt að
sementa hana innan, en auðvitað er hún betri
en ekki neitt, þó það sé ekki gert, einnig verð-
ur að þekja yfir hana, nema hafa lítinn hiemm
yfir henni, eins og eg áour gat um. Það verður
einnig að gæta þess, að bera í gryfjur þessar og
sálernin annað hvort mold eða ösku, til þess
að koma í veg fyrir, að stælcindisgufa myndist,
sem að réttu lagi kallast ammoníak, og er rjúk-
andi iopttegund, sem myndast í öllum saur, og
sem áríðandi er að ekki tapist úr áburðinum,
og þar að auki er hún svo viðbjóðsleg, að vart
er komandi inn í sum salerni fyrir henni, en sé
borin í annaðhvort aska eða mold, þá hverfur
hún óðara, þareð »kalíið« íöskunnieða moldinni
bindur stækindin.
Að síðustu vil eg geta um ýmislegt, er nota
má til áburðar, t. d. allskonar fiskúrgang, ösku,
þang ogþara, mold, bein og grastegundir. Allan
fiskúrgang væri bezt að setja í stórar gryfjur búnar til
eins og eg áður gat um, en þær þurfa að vera
sem næst því þar sem mest er af fiskúrgangin-
um, láta siðan þykkt lag af moid eða ösku á
botninn í gryfjnnni og svo alltaf með lögum
þannig að annað lagið sé úr fiskúrgangi en hitt
mold, aska, þang eða fjörugrös eða heyruddi og kál.
Þetta má allt brúka eptir því sem hendi er næst,
en sé margt af því brúkað, þá skal vera sitt lagið
af hverju og sjálfsagt að hafa lag af mold eða
ösku ofan á, þegar búið er algerlega að láta í
gryfjuna og heizt að fylla hana með því og sjálf-
sagt er að repta og þekja ofan yfir hana, en
hafa má hlemm á hjörum, eins og eg áður gat
um, um steinþrór við bæi til, að geta bætt í
hana eptir vild, ef eitthvað til feliur síðar, því óð-
ara sígur í þeim. Ösku er gott að bera í flór
og básstokka í fjósum, en hún verður að vera
beinalaus; í undirburð undir þökur og í garða er
hún ómissandi, einnig í salerni og safngryfjur,
eins og áður er ávikið. Fjörugrös öll eru góð í
safngrifjur þvf þau auka svo mikið gerðina,
einnig er gott að bera þau upp á tún að haust-
inu og breiða þau yfir, raka síðan af að vorinu
og brenna það og brúka öslcuna annaðhvort 1
safngryfjur eða í garða. Mó- og tað-mylsnu er
gott að bera í fjósflór, í fjárhús í sáðgarða og í
undirburð undir sléttur, í safngryfjur o. fl. Mold
má brúka til þess, sem getið er um hér að fram-
an um ösku, þang og mylsnu, einnig í áburð á
tún, einsamla sé hún sandlaus. Öll bein, sem til-
falla ætti að brenna og brúka öskuna í garða,
þar sem þeir eru eða brúka hana til þess, sem
eg hef áður getið um. Hey má einnig brúka
til áburðar með því að láta það fúna saman
við önnur, efni svo sem mold, þang eða fiskúr-
úrgang o. fl., en hér a landi verður aldrei að
tala um annað en ónýtt hey, moð eða kálteg-
undir í því tilliti. Safnhauga má einnig búa til
úr úrgangsrusli, sem eg hef talað um að láta í
safngryfjur og eru þeir líkt bornir upp og eg
hef sagt fyrir í gryfjunum, en af því eg álít byrgð-
ar gryfjur langtum betri en safnhauga þá hirði
eg ekki að tala frekara um þá hér.
Eg hef þá f fám orðum leitazt við að rita
um þetta efni, svo ljóst að hver maður, sem vilja.
hefur á að umbæta meðferð áburðarins hafi þess
full not, en eg hef ekki hirt um að skýra neitt
frá gæðum áburðarins efnafræðislega, enda er
meiri hluti bænda svo ófróður 1' þeírri grein, að
þeir hafa þess engin not. Tilgangi mfnum er
náð, ef þetta yrði til þess að vekja einhvern til
umhugsunar um meðferð og notkun áburðarin^
því hafi bændur nógan og góðan áburð, þá fá
menn mikla og góða töðu og hún er aptur á
móti aðalundirstaðan undir góðri og arðvænlegri
bútjáreign bænda.
Ritað f maí 1898.
Finmtr jónsson.
" Dalasýslu 11. ágúst.
Tlðin er heldur góð og grasvöxtur í góðu
lagi, svo heyskapurinn gengur vel til þessa.
síðast liðnum mánuði kom þingmaður vor hing-
að vestur á þingmálafund, sem boðað hafði verið
til og þar átti að kjósa mann á Þingvallafund,
en af þvi að fundartíminn var fremur óhentug-
lega settur á sjálfum túnaslættinum, varð ekkert
úr fundinum, sökum þess að einungis örfáir menn
komu á hann. Þingrnaðurinn gat þess, að ekk-
ert rnundi heldur úr Þingvallafundi verða, svo
hætt var við að hugsa um mann þangað. Þing-
maður vor fylgir Valtýsstefnunni, en vér getuin
fæstir verið honum samþykkir 1 því efni. Nú á
að fara að setja upp tóvinnuvélarnar í Ólafsdal,
en ýmsir eru hræddir um að fyrirtækið borgi
sig síður, af því að það er eigi fullkomin dúka-
smiðja, heldur ullin að eins spunnin. Af því
að menn fá eigi voðirnar ofnar og þæfðar, ló-
skornar og altilbúnar, er hætt við, að menn sendi
ullina til Norvegs og Táti vinna úr henni þar.
Menn eru nefnilega farnir til þess hér og þykja
voðirnar ljómandi góðar. En fyrirtæki sem þetta
eru allrar. virðingarverð og svo er líklega hægra
að bæta við, þegar undirstaðan er komin. Stórt
mein þykir Dalamönnum að því, hve illa ferðum
bátsins »Reykjavíkur« er hagað hingað vestur,
því það er alveg ómögulegt að hafa not af þeimfyr-
ir flutning á kaupafólki og sýnist því mörgum
illa varið landsjóðstyrk þeim, er báturinn fær fyrir
ferðirnar á Breiðaflóa.
IViannalát. Hallgrímur Gíslason skip-
stjóri í Bolungavík 18. júli. — Kristján Arn-
grímsson járnsmiður á Isafirði 22. júlí — Ing-
unn, elzta dóttir séra Bjarna Þórarinssonar á
Útskálum lézt 9. þ. m. 13 ára gömul efnisstúlka.
Varð snögglega veik, meðan faðir hennar var
staddur inn í Reykjavík, og var látin, er hann kom
heim. Höfðu þau hjón fyrir skömmu misstann-
að barn sviplega og má segja, að ekki sé ein
báran stök fyrir séra Bjarna um þessar mundir.
— 10. þ. m. andaðist næst yngsta barn séra Jóhann-
esar Lynge á Kvennabrekku, Flosi að nafni,
mjög efnilegur drengur á 4. ári.
Reykjavík 19. ágúst.
Gufuskipið »Gwent« fór héðan til Skotlands
16. þ. m. með rúm 500 hesta fyrir J. Vídalín.
Með því tóku sér far H. Th. A. Thomsen kaup-
maður og Jón Óiafsson ritstjóri »Nýju Aldarinn-
ar«, erkvaö vera sendurtil að kaupa prentsmiðju.
Er væntanlegur aptur með »Vestu« 20. sept.
Guðmundur Guðmundsson stud. med. stjórnar
»Öldinni« á meðan.
Strandferðabáturinn »Skálholt« kom norðan
og vestan um land 16. þ. m. Meðal farþega er
nieð honum komu var Sigurður Sigurðsson læknir
Dalamanna, séra Eiríkur Gíslason á Staðarstað
og nokkrir farþegar héðan úr bænurn (frú Soffía
Tnorsteinsson, Hannes sonur hennar, Geir Zoega
kennari o. fl.).