Þjóðólfur - 21.10.1898, Side 1

ÞJOÐOLFUR.
50. árg.
Reykjavík, föstudaginn 21. október 1898.
Nr. 49.
Óvænlegar horfur
♦
þykja mörgum nú vera á landbúnaði vorum
og hafa sjaldan heyrzt almennari kvartanir
um það, heldur en nú í þetta sinn. Og þess-
ar kvartanir hafa eflaust við gild rök að
styðjast að mörgu leyti, þótt sumum hætti
eflaust við að fárast of mjög yfir vandræð-
unum, og horfa enn svartari augum á fram-
tíðina en ástæða er til. Menn taka jafnvel
svo djúpt í árinni, að ástandi sveitabúskap-
arins verði ekki lýst eins voðalega, eins og
það sé í raun og veru, og að landbúnaður-
inn fari algert á höfuðið, ef ekki verði ein-
hver algerð breyting til batnaðar hið bráð-
asta, eða landsstjórnin taki eitthvað í taum-
ana til að rétta hann við. En hvernig hún
ætti að gera það, svo að um munaði, getur
enginn leyst úr, svo að nokkur úrlausn sé.
En það tjáir ekki að missa alveg móðinu,
þótt óvænlega horfi um stund, eða ímynda
sér, að ástandið fari jafnan hríðversnandi.
Það kemur ávallt skin eptir skúr. Algert
vonleysi og ótrú á framtíðinni er háskalegt.
Ef menn leggja árar í bát er engin sigurs-
von, og þá keyrir allt um koll og gengur
hröðum fetum niður á við til eymdar og
volæðis.
Það er allhætt við því, að sá mæli-
kvarði, er menn leggja á landbúnaðinn nú,
sé nær eingöngu miðaður við þau árin, sem
mest veltiár voru fyrir landbóndann, þá er
fjársalan til Englands var í mestum blóma,
og peningarnir streymdu inn í landið. Mestu
viðbrigðin eru auðvitað fólgin í þessum mikla
apturkipp f fjársölunni, Það er markaðsleys-
ið, sem nú er tilfinnanlegast fyrir landbónd-
ann. En það er ekki allskostar rétt í sjálfu
sér að miða nú eingöngu við þessi fáu velti-
ár, þá er afurðirnar seldust með hæstu verði.
En sakir þess, að nú má heita tekið fyrir
alla fjársölu til útlanda, og þar af leiðandi
almenn peningaekla í landinu, þá er eðlilegt,
að umskipti þessi komi tilfinnanlega hart
niður á landsmönnum, og að mörgum veiti
erfitt að inna öll lögskil af hendi, án þess
efnahagurinn gangi til þurðar. Svo bætist
ofan á allt saman, að önnur aðalpeningalind
landsmanna síðustu árin, landsbankinn, er
nú nær þurausinn, og hefur neyðst til að neita
<5llum lánbeiðnum svo að segja, og kom það
á hinum óhentugasta tíma. En auðvitað
verður bankinn ekki sakaður um, þótt hann
kippti einhverntíma að sér nytinni. Hann
hefði aðeins átt að gera það fyrri, fyrir 3—
4 árum, og þá aðeins smátt og smátt, en
eigi jafnsnöggt sem nú, því að þótt hann
hafi til þessa tíma veitt einhverja úrlausn
með smálán, þá sér það ekki mikla staðina
f samanburði við þörfina. Eins og nærri
geta eru einnig allir opinberir sjóðir
tómir, þv{ að menn hafa leitað til þeirra,
þá er bankann þraut. Afleiðingin af þessu
er sú, að nú geta bændur hvergi fengið pen-
ingalán, hversu gott veð sem er í boði. —
Öll viðskipti eru því svo afarstirð og óviss,
að aldrei hefur lakar verið. Kaupmenn og
aðrir ganga nú harðar eptir skuldum sínum
en fyr, eins og optast verður raunin á, þá
er árferðið er bágast. Og allt þetta verður
bændum tilfinnanlegt, svo að það er engin
furða, þótt þeir kvarti,
Menn hafa talað um, að þingið eða land-
stjórnin ætti að hlutast til um að finna nýj-
an markað fyrir íslenzkt fé erlendis. En
það mundi reynast þýðingarlítið. Mönnum
eru nokkurnveginn kunnir þeir markaðir, er
um getur verið að ræða. Það hefur verið tal-
að um markaðinn í Belgíu, er mundi geta
orðið framtíðarmarkaður fyrir íslenzkt fé. En
það eru mikllr erfiðleikar fyrir oss lengst
norður á hjara veraldar og alókunna öllu þar
syðra, að ná réttum og hagfelldnm tökum á
þeim markaði. Umboðsmenn kaupfélaganna,
þeir Zöllner & Co. ættu auðvitað langhægast
með það. Þeir þekkja bezt, hvernig þar til
hagar. En margir efast um, að þeir vilji
leggja sig nokkuð í líma til að útvega þar
fjármarkað fyrir íslenzkt fé. Vér yrðum því
að leita annara ráða. Að stofna einskonar
konsúla- eða agentaembætti þar suðurfrá,
mundi vera harla hæpið og árangurinn af
því fyrirkomulagi mjög óviss, enda mundi
það verða afardýrt, og fáum hæfum mönn-
um á að skipa til þess að gegna þeirri stöðu,
svo vel væri. Og sama er að segja um, þótt
einhver íslendingur væri sendur snöggvast út
í lönd, til að „kynna sér“ erlenda fjármark-
aði. Hann mundi koma litlu fróðari heim
aptur, því að menn hafa reynsluna fyrir sér í
því, að slíkar „kynnisferðir" eða rannsóknar-
ferðir út um heim, eru eitthvert hið mesta
»humbug<, er hugsazt getur. Þær liggja
ekki á lausum kili fyrir aðvífandi ferðalöng-
um, þær upplýsingar, sem útheimtast til að
gera sér glögga grein fyrir, hvar fjármark-
aðir séu beztir fyrir fé vort, og hverjir þeir
annmarkar séu, er einkum verði að forðast
við slíka verzlun í hverju landi sem er. Þar
kemur svo margt til skoðunar, sem ókunnur
maður, þótt hann sé allur af vilja gerður,
getur ekki fengið neina skýra vissu um, svo
að á megi byggja. Það má því ganga að
því vísu, að lítill eða enginn árangur yrði af
slíkum sendiferðum íslendinga út í lönd, að
því er nýjar og áreiðanlegar upplýsingar um
fjármarkaði snerti. En það er sjálfsagt, að
þingið íhugi bæði þessar og aðrar uppástung-
ur rækilega, og þótt það sé að ýmsu leyti
miður skipað en skyldi, þá þarf naumast að
efast um að það geri allt sem í þess valdi
stendur til að ráða einhverja bót á hinu nú-
verandi ástandi landbúnaðarins, og þar á
meðal verður eflaust samþykkt laga um
lánsstofnun fyrir fasteignir hér á landi, sem
Halldór Jónsson bankagjaldkeri hefur ritað
um og ítarlega hefur verið skýrt frá í Þjóð-
ólfi. En hvort hún skal sett í samband
við landsbankann eða eigi verða auðvitað
skiptar skoðanir um.
Af því að viðreisn landbúnaðar vors er
svo afarþýðingarmikið mál, og af því að nú
er óneitanlega ískyggilegt tímabil í þessari
aðalatvinnugrein vorri, þá ætti enginn, sem
finnur hjá sér krapt og vilja til að hrinda
þessu máli í betra horf, að liggja á liði sínu,
heldur rita um þetta efni í blöðin og koma
fram með tillögur sínar fyrir næsta þing,
svo að menn geti vinsað úr það sem skyn-
samlegast er, og komizt að einhverri góðri
niðurstöðu. — Þjóðólfur veitir slíkum grein-
um fúslega viðtöku.
Pistill af Rangárvöllum.
[Otíð og illar horfur. — Gullkistur og dalakútar.—
Uppi i skýjunum. — Horfellislögin og pingtd.}
Þegar litið er yfir sláttinn, sem nú er lokið
hér í sýslu, getur engum dulizt, að hann bætir ekki
úr þeim illu horfum, sem nú eru á sveitabúskapn-
um, þar sem þetta sumar má teljast með þeim
allra lökustu í mörgum greinum hér í sýslu. Að
vfsu var grassprettan í allgóðu lagi einkum á út-
engi, en nýtingin hraparlega vond frá því 16
vikur af sumri, og hefur enginn baggi náðst síð-
an öðruvísi en meira og minna hrakinn og blaut-
ur og þar að auki hafa orðið óvanalegir hey-
skaðar af ofviðrum; til dæmis missti Þor-
valdur á Þorvaldseyri á 4. hundrað eða allt að
4 hundr. af grænu, nýslegnu heyi, sem allt lá í
einum teig, og var svo gersamlega burtu fokið,
að ekki hafði sést, að þar hefði nokkurt hey ver-
ið eptir veðrið. Fleiri misstu mjög mikið af
heyi, enda hefur veðurátta verið hér í sumar sú
allra lakasta, sem menn muna um þennan tíma:
óvanaleg ofviðri, framúrskarandi stórrigníngar
og frost, þá sjaldan að lopt hefur verið létt. Af
þessu leiðir, að heyskapur er mjög rýr víða,
eða 1 sumum sveitum vandræðalegur; þó hefur
verið skárra að ofanverðunni, til dæmis í Land-
mannahr. allgott. Töður náðust þó óhraktar,
en sökum þeirra hræðilegu rigninga er mjög
víst, að hey eru skemmd í görðum.
Það er þvl ekki að furða, þó bændum rísi
hugur við, þegar þeir horfa fram á ókominn
tíma, rneð sárlítil hey margir hverjir, og
þar að auki mjög hrakin og illa verkuð, með
stórkostlegar heyskuldir frá fyrra vetri heima í
héruðunum, og svo kaupstaðarskuldir fyrir fóð-
urkorn fra sama tíma, og verða nú að fækka
fénaði sínum frá “/4 til ’/a, ef vel á að fara, en
að borga skuldir sínar með fé í þetta sinn, er
mjög hverfandi stærð, þar verðið er neyð fyrir
seljanda.
Kálgarða-ávöxtur er mjög rýr víðast hvar
sökum hinnar köldu og úrkomusömu veðuráttu í
sumar.
En þó oss bændum þyki horfurnar mjög í-
skyggilegar til þess að fullnægja lífsþörfinni og
sívaxandi peningaálögum, eru menn til í landinu,
sem virðast hvergi hræddir, eða að minnsta kosti
telja óþarfa víl og hugleysi hjá bændum; það
eru meistararnir, sem eru nógu lærðir til að sjá
og prédika uppi í skýjunum, að vll og erviðleikar
bændanna séu þeim sjálfum að kenna, þeir lifi