Þjóðólfur - 28.10.1898, Page 2

iq8
centimeter að þvermáli, eins og það er í þeiin
liinum beztu, er nú eru í stjömuturnum.
I þessum kíki 30 centim. að þvermáli og 3^/2
meter að lengd, uppgötvum vér stjömur allt að
íjórtándu stærð, það er að segja hér um bil 40
miljónir stjama í algeimnum.
En nú skulum vér setja Ijósmyndunar-sjá-
aldrið í stað auga vors. Á augabragði koma
þær stjömur, er bjartastar em, við plotuna og
marka þar mynd sína. Fimm þúsundustu partar
úr sekúndu nægja til að ljósmynda stjörnu fyrstu
stærðar, hundraðasti partur úr sekúndu nægir fyrir
stjömur af annari stærð, þrír hundruðustu partar
fyrir stjörnur af þriðju stærð, og þannig framveg-
is, eptir því hlutfalli, sem fyrr var talið.
Á minna en einni sekúndu hefur ljósmynd-
unar-augað litið allt það, er vér getum skygnt
með bemm augum.
En það er minnst talið enn þá. Þærstjöm-
ur, er oss eru aðeins sýnilegar í stjömukíkiram
gera jafnt og hinar vart við sig á ljósmynda-
plötunni og skrifa á hana mynd slna.
Þær stjömur, sem em af sjöundu stærð þurfa 1 r/3 úr
sekúndu til þess að skrifahana, stjömur afáttundu
stærð þurfa þrjár sekúndur, af 9. stærð átta sek-
úndur, af 11. stærð fimmtíu sekúndur, af 12. stærð
tvær mínútur, af 13. stœrð fimm mínúturog loks
þurfa stjömur af 14. stærð þrettán mínútur. Ef
vér látum plötuna vera í stilli fjórðung stundar,
þá munum vér fá að sjá Ijósmyndaða á þessa
plötu alla þá himineykt (région du ciel,) er píp-
an á ljðsmyndakassanum stefndi á, og allt það,
sem er í þessari himineykt, allt það sem vér
með ósegjanlegri fyrirhöfn höfum streitzt við að
uppgötva og mæla með fjölda af rannsóknum,
mjög erfiðum og löngum; nægur fjöldi af Ijós-
myndaverkfærum, er þannig væri miðað, að þau
næði yfir allt himinhvolfið, mundi eins og vér
sýndum nýlega fram á, geta sýnt á geysistóru
bréfi allt það, sem menn geta rannsakað með
stjömufræðislegum rannsóknum, og það, sem menn
annars eigi mundu geta fengið að vita, fyr en
eptir margar aldir.
Og þó er þetta aðeins upphaf furðuverksins.
Látum ljósmyndunar-augað horfa í stað vors auga.
Það mun þá skygnast inn í oss ókunna heima.
Stjömur, sem oss eru ósýnilegar era sýnilegar fyr-
ir því. Þegar það hefir verið látið horfa í 33
mínútur, þá lyktar svo, að stjörnur af fimmtándu
stærð hafa markað mynd sína á hið efnafræðis-
lega sjáaldur.
Sarni sjónauki, sem sýnir mannsauganu stjöm-
ur af fjórtándu stærð, og sem á öllu himínhvolf-
inu sýndi hérambil 40 miljónir stjarna, sýnir
Ijósmyndunarauganu 120 miljónir við fyrstu kröfu
til að sjá stjömur af fimmtándu stærð. Næstu
kröfu, að sjá stjömur af sextándu stærð, mundi
hann uppfylla með þvf að stara í eina stund og
tuttugu mínútur, og leggja fyrir hið undrandi,
gagntekna auga horfandans ljósa-urmul 400
miljóna stjama. [Niðurl. næst.]
Fjárprettir
gagnvart landsbankanum.
I heiðruðu blaði yðar dags. 21. þ. m. getið
þér, herra ritstjóri, um fjártjón, er bankinn hafi
orðið fyrir, fýrir nokkram árum síðan, á þann
hátt, að lánaðar hafi verið 600 krónur út á jörð,
er óftillveðja piltur í Skagafirði hafi léð öðram
manni að veði, og skýrið þér svo frá, að pen-
ingatjón þetta hafi verið að kenna hinum þáver-
andi sýslumanni í Skagafjarðarsýslu, er ritað hafi
á veðleyfið, eins og ekkert hafi verið athugavert
við það, og gefið þér jafnframt í skyn, aðsýslu-
maður þessi myndi hafa þurft að borga téðar
ðoo^kr., ef hann hefðilifað og bankinn hefði kraf-
izt þess.
Með því að skýrsla þessi er eigi með öllu
rétt, að því er afskipti téðs sýslumanns af mál-
inu snertir, en sýslumaður þessi nú er andaður
og getur þvf ekki lengur sjálfur borið blak af
sér, leyfi eg mér að biðja um rúm fyrir leiðrétt-
ingu á skýrslu þessari.
Sýslumaður hafði ekkert vottað um aldur veð-
leyfanda og bar heldur engin skylda til þess. —
Hann hafði aðeins samkvæmt embættisskyldu
sinni, sem notarius publicus vottað á veðleyfið,
eptir beiðni hlutaðeiganda, að veðleyfandinn hefði
skrifað undir það eða kannast við undirskript
sína undir það í viðurvist sinni og tilkvaddra
notarialvotta. — Og annað eða meira en sönn-
un fyrir réttri undirskript, eru slík notarialvott-
orð eigi vön að hafa að innihalda. — Að fara
að grennslast eptir aldri hvers manns, er kann
að beiðast slíks notarialvottorðs um undirskript
sína, liggur alveg fyrir utan skyldusvið hlutað-
eigandi lögreglastjóra, enda myndi það miklum
vankvæðum bundið fyrir lögreglustjóra, að þurfa
að bera ábyrgð á slíku. —
Sýslumanninum í Skagafjarðarsýsla, Jóhann-
esi sál. Ólafssyni, er því jafnlítið um fjártjón
þetta að kenna og bankastjórninni sjálfri, sem
ekki hefur önnur fullgild ráð til að varast slíka
fjárpretti og þetta, en að heimta skírnarvottorð
eigi aðeins sérhvers veðleyfanda, heldur í raun-
inni einnig allra þeirra lántakenda og ábyrgðar-
manna, sem bankinn eigi þekkir persónulega til
hlítar, til sönnunar því, að hlutaðeigendur séu
ekki ófullveðja og þar að auki sérstök skilríki
fyrir því, að þeir séu ekki sviptir fjárforræði, þó
þeir séu á fullveðja aldri. — En það myndi þykja
ærið hart, að þurfa að beita slíkum varúðarregl-
um til að koma í veg fyrir hugsanlega fjárpretti
ófullveðja manna.
Þess má annars geta, úr því þetta á annað
borð er orðið blaðamál, að piltur sá, er gaf hið
umrædda veðleyfi, mun eigi upphaflega, að því
sem síðar hefur vitnazt, hafa ætiað sér að nota
sér það, að hann var ófullveðja; hafði eigi nógu
mikið hrekkjavit til þess, þó viljann ef til vill hafi
eigi vantað, en þegar fara átti að ganga að veðinu,
sakir vanskila lántakanda, komu 1 eða 2 máls-
metandi/menn til sögunnar, og gátu þeir komið
veðleyfanda í skilning um, að hann mundi geta
íkomist afmeðþaðc að láta bankann tapa skuld-
inni sakir þess, að hann hefði eigi veriðfullra 25 ára,
þegar hann skrifaði undir veðleyfið. — Ogþessi
»slðasta æskufræðs!a«, er hinum unga manni þann-
ig var veitt, féll í góða jörð og bar þann ávöxt,
sem þegar er umgetið. >
En það segir sig sjálft, hversu hart það er
fyrir viðskiptalíf okkaríslendinga, að þeir menn,
er samkvæmt stöðu sinni í mannfélaginu ættu
að gera sér far um fremur að leiða menn á
rétta braut en ranga, skuli geta látið sér það
sæma, að tæla menn til þeirra ráða, til að los-
ast við skuldbindingar sínar, sem hjá öðrum sið-
uðum þjóðum er — þó löghelguð séu að nafninu til
— talið ganga glæpi næst að nota.
Reykjavík 24. okt. 1898.
Sighvatur Bjamason.
Merkilegt málverk
af helztu friðarvinum heimsins,
þar á meðal íslendingi.
Sama sumarið, sem Nikulás Rússakeisari
sendir friðarboðskap sinn út um heiminn, birtist
á hinni merku listasýningu í Parísarborg ein-
kennilegt málverk af helztu styrktarmönnum hinn-
ar göfugu hugmyndar um »frið á jörðunni*.
Það er málarinn Henri Danger, sem hefur
dregið upp á feiknastórt lérept göfugustu menn-
ina í þjónustu friðarins frá elztu tfmum og allt
fram á vora daga.
Að baki til er ímynd fomaldarinnar, sem
sólin rís bak við og í árdagsmóðu tímans sjást
óglöggt og eins og með dýrðarblæ fyrstu friðar-
hetjur heimsins, óljósir eins og sagnimar um þá,
Konfúslus, Búdda og síðan aðrir fomaldarmenn,
svo sem Aristides og Plató, Cicero og Markús
Antonius, miðaldarmenn, svo sem Dante, seinni
alda menn svo sem Kant, Mirabeau, Rousseau og
loks vorrar aldar höfðingjar: Gladstone, Cleve-
land, Camot, skáldsagnahöfundurinn Bertha von
Suttner, Nobel hinn sænski o. fl.
En innan um stórhöfðingja, svo sem Hen-
rik 4. Frakkakonung, Leopold 1. og Alexander
3. hefur íslenzkur prestur hlotið sæti. Það er
skáldsöguhöfundurinn okkar, séra J ó n a s J ó n-
asson, sem situr fremst og lengst til vinstn
handar við hliðina á friðarvininum danska, Frið-
rik Bajer. í tímaritinu: »Hver ottende Dag«,
er lítil mynd af málverkinu og má í stækkunar-
gleri sjá greinilega andlit skáldsins okkar. Ritstjórí
Þjóðólfs telur það llklegt, að frakkneski málarinn
hafi þekkt séra Jónas af viðkynningu við sögu-
skáldkonuna Berthu von Suttner, en annars mun
Þjóðólfur flytja síðar nánara um þetta atriði.
v y.
Strandferðabáturlnn .HÓLAR*, (skipstj.
Öst-Jacobsen) kom hingað í gærmorgun úr síð-
ustu ferð sinni austur og norður um land á þessu
ári. Hefur bátur þessi (eins og »Skálholt«)hald-
ið prýðisvel áætlun sinni þetta árið, enda hefur
hvorki ís né aðrar tálmanir hindrað ferðimar.
Með »Hólum« kom margt kaupafólk af Aust-
fjörðum, eitthvað á 2. hundrað. — Fiskafli
þar eystra sagður fremur tregur, enda skortur á
síld til beitu. Tíðin mjög góð til sveita, og hey-
skapur í bezta lagi.
Húsbrunar. Hinn 23. sept. brann veit-
ingahúsið í kaupstaðnum á Fáskrúðsfirði alger-
lega til granna, en ýtnsum munum var þó bjarg-
að úr því. — Hinn 15. þ. m. brann upp til
kaldra kola á stuttri stundu íbúðar- og verzlun-
arhús Gísla kaupmanns Hjálmarssonar a Nesi í
Norðfirði, og varð mjóg litlu bjargað. Húsþetta
var stórt og skrautlegt. Hefur eflaust verið vá-
tryggt. — Á Sauðafelli 1 Dölum að Bjamar sýslu-
manns Bjarnarson, brann fyrir skömmu gamli
bærinn þar með allmiklu af vetrarforða sýslu-
manns m. fl.,. en íbúðarhús sýslumanns (úrtimbri)
tókst að verja fyrir brananum. Ei að slður er
skaðinn talinn allmikill.
Jarðskjálptakippur allsnöggur kom hér
1 fyrra kveld um ki. 9, einhver hinn snarpasti,
er hér hefur orðið vart við, síðan 1 hitteð fyrra.
f Hinn 15. ágúst þ. á. andaðist merkiskonan
Þórunn Eindrsdóttir frá Hringsdal. Hún var fædd
4. desbr. 1817. Hún var dóttir séra Einars Gísla-
sonar, sem þjónaði Selárdalsprestakalli í 52 ár,
(f 1866); hans faðir séra Glsli Einarsson, er þjón-
aði sarna prestakalli í 48 ár, bróðir ísleifs yfirdóm-
ára á Brekku; kona séra Einars var Ragnhildur
dóttir Jóns bónda Jónssonar frá Suðureyri í Tálkna-
firði, systir Þorleifs kaupm. Jónssonar frá Bildu-
dal, og var hún móðir Þórunnar sál. en móðir
séra Einars, en kona séra Gísla var Ragnheiður
eldii Bogadóttir frá Hrappsey.
Þórunn sál. giptist 31. okt. 1840 Gísla
Árnasyni hreppstj. frá Neðrabæ í Selárdal, bróð-
ursyni séra Einars; með manni sínum eignaðist
hún 16 mannvænleg börn; af þeim lifa 11 móður
sína: Ragnhildur, Einar í Hringsdal gullsm. og
fyrv. hreppstjóri, Bogi bóndi sama st., Árni bóndi
fyrv. oddviti á Kirkjubóli, Guðrún kona Teits
bóndftíViðey,KristínkonaJóhannesarÞorgrímsson-
ar dbrm. áSveinseyri, RagnheiðurkonaGíslabónda
Jónssonar á Flfustöðum, Marla kona Elíasar Jóns-
sonar i Hvestu, Þórunn kona Friðriks bónda í
Hvestu, Rannveig ekkja séra Jónasar sál. fr^
Sáuðlauksdftl og Jón Steinholm gullsm. 1 Norð-
ur-Botni. '
Þórunn sál. var trúföst og trygg eiginkona