Þjóðólfur - 11.11.1898, Page 1

ÞJOÐOLFUR.
50. árg.
Reykjavík, föstudaginn 11. nóvember 1898
Nr. 53.
Myndabladið, sem dtti að fylgja afmœlisblaði
Þjóðólfs er ekki enn komið frd Kaupmanuahifn.
Frummyndirnar votu sendar héðan til Hafnar l
næstliðnum júnimdnuðt og paðan til Vínarborgar, en
komu aptur paðan til Hafnar, fullbúnar undtr
prentun seint i júlí. Atti myndablaðið svo að koma
hingað með Laura Q.f. m., svo að tíminn vittist
tiægur til pt entunarinnar. Að líkindum kemur pað
nú með sidustu ferð „Laura“ 26. p. tn,. og verður
pd sent 'óllum skilvísum kaupendum Þjóðólfs (sbr.
auglýsingu í afmœlisblaðinu). Að öðru leyti er
pyðingatlaust að gera hér frekar grein fyrir, hvers-
vegna myndirnar komu ekki í tœka tið. En útgef-
■andanum er pað ekkj að kenna, svo mik’ð er vist.
Ferðasaga séra Matthíasar frá
Noregi og Danmörku síðastlið-
ið sumar, hefst í næsta blaði Þjóð-
ólfs.
Vítaverður ósiður.
(Niðurl.).
í prestakalli því úr Strandasýslu, er vér
höfutn manntalsskrá frá eru tiltölulega fá hneyksl-
anleg tvínefni eða fleirnefni, því að nafnið
Finnfríður Jóhanna er ekki svo afleitt. Lak-
ari eru sum einnefnin í þessu prestakalli t. d.
Franklín, Herselía, Jóney, Jónný og Sigur-
lína, sem er mjög almennt nafn, eigi að eins
í þessu prestakalli, heldur víðar á landinu.
Nöfnin Elínbjörg, Magndís og Magnfríður eru
eigi viðkunnanleg, en margur samsetningur
er þó verri en það. Eptir því sem ráða má
af nöfnum í þessu prestakalli í samanburði
við Dalasýsluprestakallið, þá eru miklu færri
•ónefni í Strandasýslu en í Dalasýslu. íísa-
fjarðarsýslu eru nöfn manna víst fremur and-
hælisleg, en þaðan vantar oss skýrslur, svo
að vér getum ekki tekið neitt sýnishorn
þaðan.
Þá kemur Skagafjörðurinn. í einni sveit
þar eru t. d. karlmannaheitin : Baldbjörgvin,
Dúi, Jón Björgvin og Frímann Viktor (tví-
nefni), og kvennmannaheitin: Björnonía, Bald-
vina, Magnúsína, Nýbjörg, Sveinsína o.
s. frv. Þesssi kvennmannaheiti á „ína“ og
„ía“ eru afaralmenn um land allt (sbr. Jón-
ína) og eru þau bæði ljót og óíslenzkuleg.
Endingin »a« er samkvæmari eðli málsins,
en fer opt illa aptan við karlmannanöfn t. d.
Guðrnunda, Jóna, Einara, Skúla o. s. frv.
í einu prestakalli í Eyjafirði. er vérhöf-
um skýrslu úr, eru tvínefni alltið og eigi smekk-
leg, t. d. karlmannaheitin Jón Rósenberg,
Ferdínand Charles (Randvesson) og Randver
Charles (Jóhannesson), og er undarlegt, að
fólk skuli gefa börnum jafnóeðlileg og af-
káraleg nöfn. Það á víst að vera eithvað
„fínt", að tildra útlendum nöfnum á veslings
barnungana. Gömul, íslenzk nöfn eru
að Hkindum eigi orðin nógu vegleg á þessum
tímum eða svo er að sjá. í þessu sama presta-
kalli (íEyjatirði) eru og kvennmannaheitin: Al-
bína og Guðjónía, og tvínefnin: Arnína Jónheið-
ur, Jónína Petría, Frímannía Margét o. s. frv.
Nafnið Albína kemur og fyrir í Norðurmúla-
sýslu. Þar [í einu prestakalli) eru t. d.
kvennmannaheitin: Salína, Conradína, Dór-
hildur, Björglín o. fl. og karlmannaheitin
Hilmar, Valdór, Mensalder og Anton Wey-
wadt (Ólafsson).
Eptirtektavert er það, hversu gjarnt
fólki er að koma rómversku mánaðaheitun-
um að í nöfnum. Menn þekkja, hversu Júlí-
us og Agúst eru almenn nöfn, og þau hneyksla
ekki, af því að menn hafa vanizt þeim, en
þau eru í sjálfu sér engu betri en t. d. nöfn-
in Apríl eða Maíus eða Febrúaríus, og er
sízt fyrir að synja, að þessi nöfn séu til hér
á landi, þá er menn vita, að til er Óskar
Janúríus (Janúaríus hefur líklega þótt oflangt).
Þetta nafn er í Húnavatnssýslu. Til eru og
nöfnin Júníus(í Arnessýsln) og Nóvember (Dið-
rik Nóvember og Ottó Nóvember), og Ólöf
Oktolína norður í Eyjafirði, svo að það eru
eigi svo margir mánuðir, er eigi hafa verið
notaðir sem skírnarnöfn.
Þetta, sem hérhefur veriðtalið, eru aðeins
örfá dæmi úr fáum héruðum, en þótt þau
séu ekki fleiri, munu þau nægja til að sýna,
hversu máli þessu er nú varið, og að eigi
er vanþörf á að víta þennanósið, er fer svo í-
skyggilega í vöxt ár frá ári. Fyrsta og
bezta ráðið til að ráða bót á þessu hneyksli
—skrípanöfnunum,— er að gera þau hlægi-
leg, því að háð og spott svíður sárast. En
þetta lagast auðvitað ekki nema með all-
löngum tíma, svo rótgróið, sem það nú er
orðið. Það þarf að komast inn í meðvitund
þjóðarinnar, að það sé „fínna“ og fallegra,
að láta börnin heita góðum og gildum forn-
norrænum r.cfnum, heldur en einhverjum út-
lendum og afkáralegum nafnskrípum, þótt
einhverjir konungar eða keisarar beri þessi
nöfn. Og vér þurfum heldur eigi að sækja
nöfn vor til Forngrikkja eða Rómverja. Þau
sóma sér sjaldan vel á íslenzkum mönnum.
Það er örskammt síðan (um 1880—90), að
bóndi einn í Arnessýslu varð svo hrifinn af
atorku Xenófons, er hann las „Austurför
Kýrosar", að hann lét barnið sitt heita Xenó-
fon, og það báru sveitamennirnir fram „Ex-
enófon". Það barn dó kornungt og síðan
vitum vér ekki af neinum íslenzkum Xenófon.
Vér vitum ýms dæmi þess, að margir
prestar fyr og síðar hafa gert það, sem í
þeirra valdi hefur staðið til að hnekkja þess-
um ósið, og tekizt það í sínum prestaköll-
um, og ef allir prestar legðust á eitt í þessu,
og sýndu almenningi fram á, hversu skrípa-
nöfn séu hneykslanleg, þá mundi þetta brátt
lagast, og falleg nöfn koma í stað hinna
hneykslanlegu, því að það er víst mest sprott-
ið af vanþekkingu og smekkleysi, að fólk
skírir börn sín slíkum nöfnum og prestarnir
eiga að leiðbeina sóknarbörnum sínum í þessu
sem öðru, en afvegaleiða þau ekki eða styðja
óvandann.
Af því að vér hugsum oss að hafa vak-
andi auga á þessu máli eptirleiðis, viljum vér
mælast til þess, að greindir menn og gegnir
sendu oss ofuritla skrá yfir lökustu skrípa-
nöfnin, sem til eru í þeirra sveit, og mun
svo verða birt ágrip af þessum skýrslum,
öðrum til viðvörunar, án þess heimildarmanna
sé getið, til þess að sjá, hvort það hrífur
ekki til að sporna ofurlítið gegn þéssari
heimsku. Það má til að stinga duglega á
kýlinu, og það þarf enginn einstakur maður
að firtast, þótt nöfn nákominna manna sjáist
í þessu sambandi á prenti, því að það eru
ekki einstakir menn, heldur þjóðin öll, sem
hér á hlut að máli. Það er henni allri til
hneysu, að þessi ósiður festi dýpri rætur, en
hann hefur þegar gert.
Að lokum viljum vér skora á alla for-
eldra (og presta, að svo miklu leyti, sem
þeir geta við ráðið), að varast óll útlend nafn-
skrípi, stnekklausar og óliðlegar samsetning-
ar nafna og fleirnefni, skíra börn ekki œtt-
arnöfnum eða f 'óðurriöfnnm tnanna og helzt
aldrei nema einu smekklegu nafni, einkutn
forníslenzku eða öðru látlausu nafni. Það er
enginn hörgull á þeim.
Útlendar fréttir.
Kaupmannahöfn, 12. okt.
Eins og getið var um í síðasta bréfi
mínu, var sakamál það, er höfðað var gegn
sósíalistaforingjanum Holm skraddara ekki
útkljáð, er hann dó. Fylgismenn hans, er
gramizt hafði prettvísi hans, gleymdu þó
fljótt reiði sinni, er hann var dauður, og jarð-
arför hans, sem fór fram 2. þ. m., var gerð
svo vegleg, að kalla mátti konungi samboð-
in. Um 30,000 manna voru viðstaddir; blóm-
og silfursveigar voru sendir tugum saman úr
öllum áttum; verkamenn mættu hópum sam-
an með merki sín og fána. Auk prestsins.
sem hélt áheyrilega líkræðu, héldu tveir af
broddum sósíalista ræðu við gröfina og lof-
uðu hinn látna fyrir afreksverk hans. Og
því verður heldur ckki neitað, hverrar skoð-
unar sem menn eru, að verkamannaflokkur-
inn danski á Holm mikið að þakka. Þó að
hann væri opt nokkuð óþýður og tann-
hvass, hafði hann sérstakt lag á að stýra
þeim her, er hann hafði safnað að sér. En
á fáum hefur það betur sannazt, að allt er í
heiminum hverfult; fyrir nokkrum mánuðum
var hann kosinn til varaforseta í bæjarstjórn-
inni, rétt á eptir endurkosinn, sem fólksþings-
maður f sínu gamla kjördæmi; við grund-
vallarlagahátíðina í júní þ. á., gekk hann, eins
og vant var, hnarreistur í broddi fylkingar
undir flögrandi fánum og hvellum lúðraslætti
— og svo kom mótlætið: hann varð upp-
vís að prettvísi, flúði, var gripinn, varpað í
fangelsi og dó þar, þjáður á sálu og líkama.