Þjóðólfur - 18.11.1898, Blaðsíða 1

Þ JOÐOLFUR.
50. árg.
Reykjavík, föstudaginn
1 8. nóvember
1898.
Nr. 54.
Frá Noregi og Danmörku,
Ferðasöguágrip
Eptir
MATTH. J0CHUMS80N.
I
Heill og sæll, minn gamli Þjóðólfur!
„Heim er eg kominn og halla undirflatt"
— ckki af því, að „hausinn sé veikur og
maginn", heldur sakir þeirrar „slagsíðu“,sem
þesskonar ferðalag veldur. Því annarsvegar
vex maneskjan í sínum eigin augum við vel
endaða utanlandsierð, en hins vegar, sem sé
vasans megin, léttist hún optast nær tilfinn-
anlega.
Eg skal nú í fám orðum segja lesend-
um þínum og landsmönnum mínum frá þessu
mínu tveggja mánaða ferðalagi til Noregs
og Danmerkur. Það var sýningin í Björg-
vin, sem einkum vakti minn ferðahug; hafði
eg áður komið til Björgvinar, en fyrir 26 ár-
um síðan. Danmörk hafði eg séð sumarið
1885. Það er merkileg öld, sem vér lifum
á; það sjá menn bezt, þegar menn koma við
og við út úr kreppunni heima og líta á önn-
ur lönd og staði eptir ýmsra ára millibil.
Enginn nær sinni aldurshæð, sem aldrei kast-
ar heimdraganum. Heimska og hleypidómar,
víl og vanasvefn fjötrar og fellir flesta, sem
«kki ferðast,— ferðast til að mannast og mennt-
ast. Bækur geta mikla menntun veitt, ef vel
eru lesnar og lærðar, en af góðum og hent-
ugum nútímabókum erum vér íslendingarjaln
snauðir, sem af flestum öðrum gæðum. Guð
gæfi að allt uppvaxandi fólk mætti ferðast!
Eg þekki enga bók, sem betur glæðir og
lengir lífið, það er: dáð og vitsmuni. Fram
til elli, — löngu eptir það, að menn lesasér
til gagns nokkra bók eða læra nokkurn hlut
að ráði heima, græðir sál og heilsa á góð-
um ferðalögum. En—allt í hófi I Heimalíf
og heimaskyldur eru þó hið fyrsta og helg-
asta, og frá vissu sjónarmiði er fátæklegt
heimili betra, en ferð á 1. káetu. Hversu
skemmtileg sem ferðin er, verður þó heim-
koman, ef allt er í lagi, ánægjulegasti kafli
hennar. Og nú til efnisins.
Við héldum fyrst ( allgóðu veðri austur á
fjörðu. Hafði eg fengið ókeypis far hj á vini mínum
hr. O. Wathnetil Noregsmeð skipi hans „Agli;“
stýrir þeim dreka kappinn Indriðason (Endre-
sen), sem 200 sinnum hefur siglt yfir íslands-
haf. Féll mér vel þar um borð, og hvergi
veit eg ódýrari kost á 1. káetu en þar. Á
Austfjörðum hitti eg ýmsa fornvini, en fram
hjá Langanesi, hinni snotru Þórshöfn, varð
eg að fara svo, að sjá ekki minn gamla spak-
vitra æskuvin, séra Arnljót á Sauðanesi. Er
það aðalgalli og örlagadómur allra farþiggj-
enda, að þeir ráða sjaldnar sínum næturstað,
en aðrir ferðamenn. Veður var bjart og
svást, er vér svifum fram hjá Sauðanesi,
og e.r minnst varði eimdi fyrir bjargið í móti
oss hamhleypa ein og fór mikinn. Það var
„tröll“nökkvi, og las eg töluna 574 ákinn-
ungi hans. Svo margar skottur naga
nú skerjahnútur vors hólma. Dró eg
ginfaxa í lopti yfir skut skottunni, en efa þó
að hrifið hafi. — Fiskur var nýgenginn < firð-
ina og allir menn önnum kafnir. Ekki þykjá
mér Austfirðir fegri cn Vestfirðir, þótt grös-
ugri séu og betur liggi við sólu; eru fjöll
þar hærri og hrikalegri, sumstaðar með sag-
tennum að sjá að ofan. Spurði eg hvað það
ætti að þýða, eða sá kaldi Kfnverjamúr, sem
ver héraðið fyrir fjörðungunum; en enginn
svaraði. Er það grátlegur frágangur hjá nátt-
úrunni, að hvorki skuli til vera mennskra
manna færi niður til fjarðanna úr hinnifögru
uppsveit, né heldur nokkur höfn fyrir Hér-
aðsflóanum. Er þeim Austfirðingum sýnd
gæs, en ekki gefin, þar sem Héraðið er; Vest-
firðingar eiga aptur ekkert upphérað, og er
þeim það betra að því leyti, að sá grætur
ekki gull, sem aldrei átti. Þó skal varlega
ásaka „náttúruna". „Hún agar oss hart með
sín ísköldu él, — segir Steingrímur, — en
á þó til blíðu: hún meinar allt vel. Rétt
er það. Hún mun opt hiafa hvíslað að þeim
Austfirðingum og sagt: „Eg meina það vel
með torfærurnar, og kyssið á vöndinn! Ver-
ið samtaka og sigrið mig; ykkur byrjar að
vaxa, en mínu rfki að minnka, Leggið veg
yfir ykkar Fagradal, og hættið heldur ekki
við þennan óláns-ós, heldur áfram í smérið,
og upp, því annars veltið þið!“ — Allt er
framtíð á Austfjörðum, fortíðin er sem núll.
Þeir eru nýnumið land, og hvergi sá eg ætt-
lerasvip þar í fjörðunum, heldur sýndist mér
hver maður þar öðrum rösklegri. — einkum
af útvegs- og kaupmannaflokkinum. En mest
er hið nýja líf Norðmönnum að þakka, og
og þá fyrst og fremst kappanum Otto Wathne
og bræðrum hans. Það er undursamlegt,
hverju sá rétti maður afkastar; — ekki að
sá eða sú sé fullkominn og því síður það, að
allir skilji hann eða unni, heldur felst í per-
sónu manna og atferli þetta — þetta stóra
og staka, sem veldur því að um skiptir. Eg
hygg, að Kjartan Ólafsson hafi bæði verið
fræknari maður og betri sundmaður en Ó-
lafur Tryggvason, en mönnum þótti, þegar
frá leið, óþolandi að færa Láfa ekki feti
framar. Hversvegna? At því Kjartan var
ekki sá kallaði, ekki sanna mikilmennið, held-
ur var það Ólafur. Hin nýju hús þeirra
„Vathnanna'* eru hin langdýrustu þar eystra
og mun hús Ottós ver^ bezt gerð íbúð hér
á landi. Hús Friðriks VV, á Reyðarfyrði, er
þó enn prýðilegra utan að sjá. Seyðisfjörð-
ur er uppgangsbær, en mjög sundurskiptur í
parta, sem kunnugt er; gerir það samheldn-
ina í bæjum all-torvelda í landi, þar sem
skæðar tungur hafa sagt, að sundurlyndið
hafi set'ð í öndvegi 1000 ár, 3 mánuði 2
daga 2 stundir, 29 mínútur og 59 sekundur!
Kaupskapardugnaður sýnist hvergi á voru
landi jafnmikill og á Austfjörðum. Þeir
gömlu herrar 0rum & Wulff hafa verzlun
nálega á hverjum firði, þakka menn það
nokkuð fulltrúa þeirra Bache, sem bæði þyk-
ir ötull og framsýnn, og verzlunarhús og
bryggjur hefur hann byggt bezt og ríkmann-
legast hér á landi. En allra þeirra verzlun
ættu Austfirðingar sjálfir að eiga og reka
með tímanum. Ólánið er, að oss vantar í
landinu stétt, kaupmannastétt með hlunnind-
um og réttindum ; svo iengi sem hana vant-
ar verða innlendir menn ávallt undirlægjur út-
lendra ríkis- og dugnaðarmanna. „Félögin"
eru og verða millibilskák, sem litla framtíð
á, en góð til að kenna oss stafrofið. Á
Eskifirði fann eg marga kunningja: fyrst
konsúl Tulinius og hans rösku syni, einkum
Axel sýslumann. Biskupinn, tengdafaðir hans
var þar á ferð, en við fórumst á mis. Eg
fann þar og góðan fornvin frá Höfn: Jón
kaupmann Magnússon (frá Grenjaðarstað)
svo og hina nýju kaupmenn Friðrik Möller
og Carl Schiött, og tóku mér allir vel. Ept-
ir það þekkti eg engan mann þar á höfn-
unum, nema séra Lárus Halldórsson, sem eg
heimsótti. Hann er atgervismaður og klerk-
ur hinn bezti, en staða hans óhæg á slíku landi.
Á Norðfirði leizt mér vel á mig, þvf þar er
hýrt og grösugt hið neðra, en ótal steintröll,
sem drepizt hafa af olbirtu, standa í röð-
um á fjallabrúnunum og skýla byggðinni.
Þar á höfninni lá nafni minn og frændi
Þórðarson með skip sitt og jós upp fiskin-
um. Hann er ungur maður og áræðinn,
Úti fyrir Fáskrúðsfirði lágum við sólarhring
í þoku; er hún hið versta forað og fer ekki
undan nema stóráheitum. Urðum við að
heita að gefa 8 kr. í silfri hinum aumasta
sjúkling á Akureyrarspítala. Þá fyrst rofaði
í Skrúðinn, sem er 4—500 feta há, strút-
mynduð, grasgræn eyja i ijarðarmynninu. Á
Búðum í Fáskrúðsfirði, taldi eg yfir 40
timburhús, enda eru þar 3—4 verzlanir,
franskur spítali og fl. í fæðingu. A Stöðv-
arfirði er líka verzlun. Að Berufirði komum
við um nótt, stóðum stutt við og létum þá