Þjóðólfur - 16.12.1898, Síða 2

234
ið, að geta ekki ráðið svo litlu, sem að
breyta einum einasta staf í frímerkjum vor-
um, án þess að knékrjúpa Danastjórn.
Verksmiðjuiðnaður.
Með hverju mótl verður hinu yfirvofandi
peningaieysi í landinu bezt afstýrt?
Margur er fyrr og síðar búinn að spreyta sig
á að reyna að svara þessari spurningu, og flestir
eða allir hafa komizt að þeirri niðurstöðu, að
hin eina sennilega og ráðlega úrlausn spuming-
arinnar verði í því innifalin, að auka landbún-
að og sjávarútveg. Þetta tvennt kann nú hvort-
tveggja að vera gott og blcssað, ef ekki væri sá
hængur á þessum tveim atvinnuvegum með tilliti
til þess lands, sem við búum í, að hvorugur
þessara atvinnuvega getur orðið svo almenntarð-
berandi árið yfir, að þeir — enda þótt væri í
bezta lagi eptir okkar íslenzka mælikvarða, geti
upp á sitt eindæmi fullnægt hinni árlega vaxandi
peningaþörf þjóðarinnar.
Landið er of kalt tll þess að gera það svo
fijóvsamt, að vér getum framleitt af því annað
en grasið handa fénaðinum og rófumar og kart-
öflumar handa mönnunum; annað meira getum
vér ekki búizt við að framleiða svo svarað geti
kostnaði.—En þetta hvorttveggja getum og eigum
vér að framleiða, í svo ríkulegum mæli, að þjóð-
in þurfi ekki að kaupa neitt af þeim útlendu
afurðum, sem framleiddar verða í sjálfu landinu.
Það er því sorglegur vottur ódugnaðar
okkar í landbúnaðinum, að kaupmenn hér í höf-
uðstaðnum skuli þurfa að flytja frá öðram lönd-
am árlega svo miklar kartöflur inn í landið, að
mörgum hundraðum króna nemi. — Eða er það
ekki sennilegt, að það ætti að geta borgað sig
vel fyrir bændur á íslandi, að framleiða kartöfl-
ur í landinu sjálfu og fá hér á staðnum 8 kr. fyr-
ir hverja tunnu, úr því t. d. bændur í Dan-
mörku þykjast góðir, ef þeir fá 3—3 kr. 50 a. fyrir
tunnuna þar.
Sjávarútvegur vor er ýmsum þeim annmörkum
bundinn, að mér finnst hann einn út af fyrir sig
ekki geta orðið talinn öðruvísi, en hálfur atvinnu-
vegur, með tilliti til þess, að hann, eins og nú
er ástatt, að eins veitir þeim mönnum, sem hann
stunda '/2 árið atvinnu, auk þess sem þessi at-
vinnuvegur aldrei getur talizt annað en stopull og
talsverðri áhættu undirorpinn, þá getur varla hjá þvf
farið eptir því, sem horfurnár eru nú, með tilliti
til hinna útlendu botnvörpuveiða, að vor núver-
andi veiðiaðferð eigi mörg ár eptir ólifað, án
þess að fara svo í mola, að við annaðhvort
neyðumst alveg til að hætta algert við fiskiveið-
ar, eða þá að taka upp hina útlendu veiðiað-
ferð.
Af þvf sem eg þegar hef tekið fram, þá
vona eg, að eg sé búinn að gera lesendum mín-
tim það ljóst, að landbúnaðurinn og sjáfarútveg-
nrinn eru báðir þeim annmörkum bundnir, að
vér hvorki megum né getum vænt þess, að þeir
einir nægi til þess að fullnægja svo hinni árlega
vaxandi péningaþörf vorri, að vér ekki þurfum
að renna augunum í eínhverja nýja átt, til þess
að finna þá peninga, sem vér þurfum og ekki
getum náð hjá þessum tveimur aðalatvinnuveg-
um, því aukna tolla og álögur getur einstakling-
urinn og þjóðin í heild sinni því að eins borið,
að eitthvað sé til að gera það með.
Kemur þa til athugunar, hverskonar atvinnu
vér eigum að framleiða í landinu, sem einhver
veralegur arður geti orðið að; Eg fyrir mitt
leyti er ekki í nokkrum vafa um, að sú eina,
rétta úrlausn þeirrar spurningar er, að við reynum
að komauppí landinureglulegum verksmiðju-
iðnaði því ekki getur það verið hinum minnsta
vafa undirorpið, að vér svo framarlega, sem fram-
leiddur yrði í landinu svo góður iðnaður, sem
gæti komizt til jafns við samkynja útlendan iðn-
að, þá ættum við, ekki síður en aðrar þjóðir, að
geta fundir kaupendur á varningi okkar í öðram
löndum.
Tökum hér að eins eitt einasta dæmi. Hversu
marga tugi þúsunda kr. myndi þjóðin t. d. vinna-
við það árlega, pf vér sendum á hina dtlendu
markaði klæðavöra úr ullinni okkar, í stað þess
eins og nú er, að senda ullina óunna og fá lít-
ið semfekkert fyrir hana? Þannig gæti eg talið
upp mjög margt, sem ætti að geta orðið stór
hagur fyrir okkur að búatil og flytja til annara
landa, ef oss vantaði ekki bæði kunnáttu og á-
ræði. Að því leyti er ókunnugleika vorn snert*
ir á öllum verksmiðjuiðnaði, þá efast eg ekki
um, að alþingi mundi fúslega vilja leggja sinn
skerf fram, til þess að vér íslendingar færam að
fá opin augu fyrir þeirri uppsprettulind, sem all-
ur verksmiðjuiðnaður er orðinn á meðal allra
hinna siðuðu þjóða heimsins, að því leyti er á-
ræðið snertir, til þess að einstaklingurinn, eðar
hlutafélög vildu taka sér reglulegan verksmiðju-
iðnað í fang, þá held eg að það myndi koma
jöfnum höndum, sem vér öfluðum oss hinnar verk-
legu kunnáttu. Enda ber eg það traust til al-
þingis, að það myndi verða fúst til þess að styrkja
og hlynna svo að vorum innlenda iðnaði, að það
þyrfti ekki að vera neinni sérstakri áhættu und-
irorpið fyrir oss, þótt vér vildum reyna að stíga
eitt spor í þá áttina að reyna hjá oss, þótt ekki væri
nema lítið sýnishorn af verksmiðju með útlendu
fyrirkomulagi.
Frændþjóð vor Norðmenn eru fremur fá-
menn þjóð. Samt vora samkvæmt skýrslum O.
Priemo í K.mannah. 1893 í Noregi komnar upp
1460,—eitt þúsund tjögurhundruð og sextíu—mis-
munandi verksmiðjur, og sumar þeirra svo vold-
ugar, að sjálfir Englendingar í nokkram grein-
um hafa ekki getað fylgt samkeppni norsks iðn-
aðar. — Era þá ekki öll lfkindi til, að vér ís-
lendingar einnig ættum að geta stofnsett í vora
landi einhverja þá verksmiðju, sem vænta mætti,
að gefið gæti okkur samskonar ávexti, sem Norð-
menn eru búnir að njóta í svo ríkulegum mæli
á undan oss.
Þannig hef eg þá frá mínu sjónarmiði leyst
úr þeirri spurningu, sem eg gerði mér að um-
talsefni, og vænti þess að fleiri láti til sín heyra,
því málefnið er svo alvarlegt, að velferð allrar
þjóðarinnar er undir því komin, að einhver ný
og arðberandi peningalind verði fundin.
R.vík í nóvbr. 1898.
B.
Holdsveikraspítalinn. Katólskir
menn og Oddfellowar.
Herra ritstjóri!
í heiðraðu blaði yðar 9. þ. m. segið þér, að
Oddfellowar hafi í spítalamálinu shlaupið í kapp
við hiná katólsku, er sjálfsagt hefðu kostað spí-
talann að öllu leyti framvegis, en eigi hent hús-
inu einu i landsjóðt.—
Mér er talsvert kunnugt um það mál og það
sem eg veit er þetta:
Dr. Ehlers fór síðari ferð sína hingað sum-
arið 1895. Hann var þá fastráðinn í því, að
gera allt, sem í hans valdi stæði til þess að hér
yrði reistur spítali handa holdsveikum mönnum.
Honum fannst hljóðið dauft í mönnum hér; þess
vegna leitaði hann í aðra átt og varð þá fyrstur
fyrir honum Jón Sveinsson landi vor, sem þá var
líka hér á ferð; Jón er katólskur prestur, vel að
sér ger um alla hluti og hvers manns hugljúfi.
Jón tókst á hendur að efna til samskota meðal
trúbræðra sinna. Dr. Ehlers átti spítalahugmyndina,
hann kom Jóni á stað.
Ári síðar, haustið 1896, kom eg til Hafnar
úr Noregsferð minni. Eg hitti strax dr. Ehlers
að máli og spurði, hvernig katólsku samskotun-
um liði; hann lét lítið ýfir því, og fannst mér
hann vonlaus um, að katólskir menn myndu nokk-
umtfma ná saman í holdsveikraspítala svo mikln
fé, sem þyrfti. Nokkrum dögum seinna sá eg
dr. E. aptur; lék hann þá við hvern sinn fingur,
en gleðiefnið var það, að þá höfðu Oddfellowar
fyrir fortölur hans ráðizt í, að taka að sér spí"
talabygginguna. Dr. E. þóttist þess fullviss, að
þeim mundi ganga greiðar fjársöfnunin, en hinum
katólsku, enda varð sú reyndin á: Katólskir
menn fengu ekki fyrsta árið (1895—96) nema c.
15000 franka (1 fr.=7o au.), og hefir lítið safnazt
síðan, en Oddfellowar rökuðu saman 80,000 kr.
á einu missiri (veturinn 1896—97), um sama
leyti og jarðskjálptasamskotin vora á ferðinm-
Eg átti líka tal við Jón Sveinsson haustið
1896 og skrifaðist á við þá báða, hann og dr.
Ehlers þá um veturinn. Var það mitt áhugamál,
að öll samskotin kæmust í eina heild; dr. Ehlers
vildi það líka, en Jón bar því við, að hann réði
ekki yfir katólsku peningunum, heldur katólski
biskupinn í Höfn.
Seinna fóra Oddfellowar þess opinberlega á.
leit, að hinir katólsku létu sitt samskotafé
renna í safnsjóð Oddfellowa, en við það varekki
komandi. Þetta gramdist Oddfellowum, sem von-
legt var, og þess vegna settu þeir í gjafabréfið
ákvæðið um, að ekki mætti hafa katólskar hjúkr-
unarkonur í spítalanum.
Sannleikurinn er þá þessi, að dr. Ehlers
er sá maður, sem fyrst og fremst á að fá þakk-
irnar fyrir holdsveikraspítalann; hann hvetur fyrst
katólska menn til þess að líkna hinum
holdsveiku, en þegar hann sér, að þeim gengur
afar seint og dræmt að safna fénu, sem þurfti,
þá snýr hann sér til Oddfellowa. Þeir taka að sér
góðverk, sem hinum auðsjáanlega var ofvaxið,
eða afartorvelt.
Ef minnast ætti á fleira »f þessu sambandi*,
þá væri það þetta: hversvegna katólskir menn
vildu ekki leggja sín samskot fram. Góðverkin
ættu þó ekki að vera rígbundin við nein ákveðin
trúbrögð.
Rvík. I5/i2 '98.
Virðingarfyllst.
G. Bj'órnsson.
Det kgl. oetr.
Brandassurance
Kompagní
í Köbenhavn.
Det bekendtgjöres herved, at Kompagniets
Agentur for Syslerne Snæfellsnes, Dalasyssel,
Bardastrand og Isafjord er overdraget til Herr-
islandsk Kjöbmand Leonh. Tang, istedet for
Herr Consul N. Chr. Gram, som er afgaaet
ved Döden.
Directionen for ovennævnte Compagni-
Halkier. Scharling. E. F. Tiemroth.
I Henhold til Ovenstaaende har jeg overta-
get Agenturet for ovennævnte Selskab, og
Assurance tegnes i Snæfellsnes, Dala, Barda-
strand og Isafjords Syssel, ved Henvendelse
til mine Faktorer, paa Isafjord Hrr. Faktor
Jón Laxdal, Stykkish. Hr. Faktor Armann
Bjarnason.
Enhver hos aídöde Gram tegnet Assurance
fornyes uden nærmere Meddelelse.
Kjöbenhavn d. 14. Novemb. 1898.
Leonh. Tang.