Þjóðólfur - 06.01.1899, Qupperneq 2

2
Hringsjá.
Eptir Örvar-Odd.1)
»Og andinn mig hreif upp á háfjallatind og
eg horfdi sem-örn yfir fold«. Mér hafa ávallt
þótt einhver sháldleg tilþrif í þessum hendingum,
eins og fleiru eptir séra Matthías. Eg hef leit-
ast við, að setja mig f spor skáldsins þarna uppi
á háfjallatindinum, enafþvf, að eg cr e'klti skáld,
hef eg aldrei komizt lengra í vökunni, en í und-
irhlíðar fjallsins. En svo var það eina nótt nú
fyrir skömmu, að mig dreymdi, að eg væri kom-
inn efst upp á Amarfellsjökul, er stendur hérum
bil í miðju landinu. Og mér var litið yfir land-
ið í allar áttir. Og þar var enginn andi hjá
mér, er sýndi mér öll rfki veraldarinnar og þeirra
dýrð, því að eg sá ekki lengra en yfir landið
okkar. Og mér sýndist það svo bert og kalt, að
hrollur fór um mig allan. Eg sá bændurna vera
að eltast við fáeinar horaðar rollur f haganum,
konurnar vera að smala kúnum, en vinnumenn-
ina sá eg liggjandi endilanga upp í rúmum og
vinnukonumar sitjandi auðum höndum á rúm-
stokknum hjá þeim. Hvernig víkur þessu við?
hugsaði eg. Þá var sem einhver ókunn rödd
hvíslaði í eyra mér: »Vinnufólkið er orðið hús-
bændur og húsbændumir hjú. Vinnan er erfið
og flestir viija vera »lausir«. Þáskildi eg, hvern-
ig í öllu lá, hversvegna túnskæklarnir voru syo
litlir og illa sprottnir, fénaðurinn fár og illa hirtur,
fötin svo töturleg og skjóllítil, svipur mannanna
svo ódjarflegur, og fólkið yfirleitt svo pervisalegt
og veimiltítulegt. En eg sá annan flokk manna
með þvegið hár og skjanna, hnarreista og upp-
litsdjarfa með hvít brjóst og langavindlaí munn-
inum. Þetta eru lærðu mennirnir og hálflærðu
mennimir hugsaði eg: stúdentar, skólapiltar, re-
alstúdentar, búfræðingar og cand. phil. Ogrödd-
in hvíslaði í eyra mér: »Þessir eru of margir.
Hinn mikli lærdómur gerir menn æra, en dugn-
aðurinn dvfnar«. Og eg sá hinn þriðja flokk
manna með pípuhátta á höfði og borðalagðar
húfur, þriflega útlits og þumbaralega á svipinn.
Sá eg, að það vora embættismenn landsins og
aðrir gæðingar, sem eigi þurfa að bera neina á-
hyggjtt fyrir morgundeginum. Og eg hugsaði f
mínu hjarta: »Þessir eru einnig of margir og
flestir óþarfir«.
Þá heyrði eg söng mikinn í austri og varð
litið til Seyðisfjarðar, þvf að þaðan virtist mér
berast ómurinn. Sýndist mér þ,! »Austri hinn
mikli« liggja þar á höfninni, en 'Seyðfirðingar
allir voru kornnir í hnapp ofan á bryggju í há-
tíðabúningi, og sungu svo að drundi í Bjólfinum.
Virtist mér það hersöng líkast, og þóttist skilja,
að eitthvað mikið væri um að vera. Þá var
hvíslað að mér: »Nú era þeir að leggja ,,sæ-
síma nýju aldarinnar á Islandi“ í land á Seyðis-
firði, og syngja fertuga símadrápu, er Þorsteinn
skáld Erlingsson hefur ort, og er fyrri hlutinn
með hersöngslagi, en síðari hlutinn »te deum«.
og er ætlazt til, að það verði sungið í kirkjunni,
þá er Hanson er kominn með landþráðinn yfir
Möðradalsöræfi. En Jón Ólafssonkvað hafa lofað
að yrkja nýjan »Aldaróð«, ef Hanson verði ekki
hraunfastur með símann í Nýjahrauni og komist
að minnsta kosti með hann suður f Svínadaþáð-
ur en »öldinni« lýkur. En Einar Vestmanna-
skáld hefúr lofað að yrkjaný »sigurljóð« og gefa
Hanson þrenna íslenzka leðurskó á fæturaa, ef
hann getur sannfært allan landslýð um, að sjálf-
i) Höf. er beðinn afsökunar á, að grein þessi,
sem mun rituð í október, birtist eigi fyr en nú.
En það gerir minna til, því adþaðmá skoðal ana
sem eins konar ársyfirlit á sinn hátt. Sami höf.
hefur stöku sinnum áður ritað í Þjóðólf, og hafa
greinar hans jafnan verið lesnar með athygli, eins
og þær eiga skilið. Hcfur hann lofað að senda
Þjóðólfi ef til vill meira síðar, þá er vel liggur á
honum.
Ritstj.
sagt og réttast hafi verið, að leggja sæþráðinn
einhversstaðar til Austfjarða, ’þótt hann aldrei
komist lengra«.
Nú varð mér litið í norðurátt, og sá egþar
hvíta hafísbreiðu fyrir landi, og gnæfðu jakarnir
viö himin. Og á Akureyri sá eg hvar grár og
ótótlegur bjarnarkálfur gekk á land, og dinglaði
skottinu, en fólkið flúði í felur, unz yfirvald þeirra
Eyfirðinganna gekk út á móti bangsa með ísu-
klóru í annari hendi, en stóran skjalastranga í
hinni. En er bangsi sá þetta, rak hann upp
öskur mikið og æddi mót yfirvaldinu, en yfirvald-
ið neri klórunni um krúnu bangsa og sefaðist
hann heldur við það, snerist á hæli, skaut/.t að
baki valdsmannsins, læsti hramminum í hrygg hans,
og ætlaði sjáanlega að fletta sundur klæðum hans
að lendum niður og slíta þar hold frá beini, en
yfirvaldið vatt sér hart við, og rak birninum svo
mikið högg á kjammann með skjalastranganum,
að hann valt á hliðina, og stóð ekki upp aptur.
En Akureyrarbúar lustu upp fagnaðarópi,
spörkuðu f bangsa, þar sem hann lá, en þökkuðu
yfirvaldinu með handabandi fyrir tilvikið.
Þá varð mér litið í vesturátt, og sá eg þar
margar baunverskar snekkjur fljóta fyrir landi,
og í öllum verzlunarbúðum baunverska kaup-
menn ogbúðarþjóna við »diskinn«, ogvoru þeirað
Vega myglaðar sveskjur og rúsínur ofan í mör-
landann, er húkti álútur við búðarborðið. Þá skildi
eg,hvernig þessuvar varið: Allir verzlunarstaðir á
Vesturlandi voru komnir í hendur danskra verzl-
unarfélaga. Baunverjarnir voru búnir að kaupa
allt saman, og réðu lögum og lofum. Þá varð
mér óvart á, að »hrækja út í bláinn«. Hvar
er nú Vigurpresturinn? hugsaði eg, og hvar er
nú Skúli? Eg leit í eyna Vigur, en sá þar ekk-
ert nema dannebrogsfánann, er blakti þar hæst
á eynni, þó ekki í hálfri stöng, og réð eg þar
af, að prestur væri eigi sálaður, heldur svæfi
hann. Þá horfði eg inn á ísafjörð og svipaðist
eptir Skúla, en sá hann heldur hvergi, en eigi sá eg
svo glöggt, að falið gat hann sig undir krambúðar-
borðinu sínu. Þá datt mér í hug, að hann kynni
að vera kominn suður að Bessastöðum og leit í
suðurátt, en á Bessastöðum var auðn og myrkur
og andi Gríms \rar fyrir löngu horfinn þangað
semhannátti heima.— En því starsýnna varð mér
á höfuðstaðinn. Þar sá egmeðal annarsjón Ólafsson
vera að »setja stiiinn«, stílinn, sem á að skapa og
skreyta »nýju öldina«, »Jónaöldina«,ersumirnefna,
og gera hana að annari tilþri fameiri og veiga-
meiri öld, en þessa, sem nú er að afklæðast hinum
gamla manni. Og ánægjan skein svo af ásjónu
mannsins, eins og þegar mest glampar á póler-
aða pletkönnu frá Thomsen. Og þar sá eg einn-
ig hinn gráhærða fyrverandi yfirkennara standa
á götunni með allstóra pappírsrúllu í hendinni,
og reiða hana til höggs við sveinstaula tvo, er
stöppuðu niður fótunum framan í hann, unz þeir
hopuðu á hæl fyrir »gamla manninum«,og sáeg
hann síðast elta þá að rauða húsinu við Aust-
urvallarforina. En þá sá eg, að þessi rúlla
var samanvafin sérprentuð joðagrein úr Dagskrá,
og gizkaði á, að þeir semundan hörfuðu mundu
hafa verið þessir »lausagopar«, er hafa verið að
erta Halldór, og segja, að þeir vissu allt, en
haun ekkert.
Eg gæti auðvitað minnst á fleiri persónur
kátlegar, er eg sá, en sleppi því í þetta sinn. —
Hins verð að 3g geta, að mér varð starsýnt á
byggingar höfuðstaðarins, t. d. á hinn nýja stýri-
mannaskóla, er eg sá gnæfa yfir bæinn vestur á
Landakotstúni. En eigi sýndist mér hann jafn
hátignarlegur, eins og hann stendur hátt uppi, og
trúa þóttist eg því, að Baldt hefði þar borað
dýpri holu ofan í bak landsjóðs, heldur en
landssjóður hefði borað í bak Baldts, enda er það
ekki venja landsjóðs aö ganga nærri hryggjar-
teinunum á fólki því, er vinnur fyrir hann. —
Þá varð mér litið á bamaskólann nýja og var þó
naumast, að eg sæi hann, því að hann kúrði
svo kollhúfulegur þar niður við tjömina, og
fannst mér, að bæjarstjórninni hefði tekizt furðu-
vel að gera sem minnsta bæjarprýði úr svostóru
húsi. — Eg sá einnig bankahúsið nýja, skraut-
hýsi allstórt og íburðarmikið, enda reist ákostn-
að bankans, en ekki bankastjórans, til að geyma
þar litla peninga í stórum skápum. En mér
virtist byggingin bera vott um, að bankinn væri
alls ekki svo þur, sem margir hyggðu, og gladd-
ist eg af því í mínu hjarta, því að eg hef löng-
um peningaþurfi verið og renni því hýram aug-
um til allra lánsstofnana. — Þá varð mér litið
inn í Laugames, og sá egþar »ósamstæða kump-
ána« nýju aldarinnar sstanda saman« f einum hnapp
úti fyrir anddyri spítalans. Heyrði eg þáhamars-
högg þung og stór, og datt mér þá einhvernveg-
inn ósjálfrátt í hug, að nú væru Danir að negla
spítalann við landið og bræða svo allt saman við
Danmörku, enda heyrði eg blástur mikinn og
skrölt, svo sem þá er mest hriktir í smiðjubelg,
og fann hita mikinn leggja írá Laugarnesi. Jafn-
framt lagði þaðan birtu svo mikla, að eg þoldi
ekki í móti að sjá, en einhver rödd hvfslaði f
eyra mér: »Ó þú lítiltrúaður, sem skynjar ekki,
að það er kærleikáns eldur, sem nú er að bræða
saman hið »ósamstæða« ísland og Danmörku og
hiti trúarinnar, sem nú læsir sig frá Danmörku
út yfir þetta kalda land, en blessuð vonin mun
varpa ljóma sínum yfir allt saman á hinni kom-
andi öld, svo að hvergi beri skugga á. Þá
verða danskir Islendingar á hverri. einustu þúfu f.
landinu, og þá verður gaman að lifa«. Þá laut
eg höfði niður, og gleymdi öllum negling Beyers
— »í trú, von og kærleika«,
Þá er eg virti betur fyrir mér öll þessi furðu-
smíði byggingarlistarinnar í höfuðstaðnum o. fl.
þá þðtti mér undarlega við bregða, því að mér
sýndist fólkið vera orðið svo ógnarlega pervisa-
legt og hafa augun í hnakkanum, en allt öfugt
snúast, svo að það sneri nú upp, er áður var
niður, en bæjarbúar og fleiri landsmenn gengu á
höfðinu og gekk skrykkjótt, því að hver dattúm
annan og stóðu sumir eigi upp aptur. Mér virt-
ist landið allt leika á reiðiskjálfi oghugði dóms-
dag kominn. Varð eg þá allhræddur og hrökk
upp með andfælum. Varð eg alls hugar feginn,
að þetta hafði að eins verið illur draumur.
Úr Suður-Þingeyjarsýslu er Þjóðólfi ritað
23. nóv. f. á.
Heyskapartíðin mátti teljast fremur hagstæð
síðastliðið sumar. Grasvöxtur var sæmilegur og
nýting heyja allgóð. Heyfengur varð því í góðu
meðallagi víðast hvar. í vestursýslunni hófust fjall-
göngur venju fyr, sökum þess að kaupfélögin
þurftu að hafa sauðfé búið til útskipunar 13.—14.
sept. Þetta atvik dró því nokkuð frá heyaflanum
á þeim slóðum.
Haustveðrátta var góð fram undir veturnæt-
ur, þá komu bleytuhríðar, svo hætt er við, að hey
hafi spillzt f hlöðum og görðum. Haglítið varð
um skeið inn til dala, en fljótlega kom góð hláka.
Nú er aptur kominn talsverður snjór og illt til
haga, sem stendur.
Barnaveiki hefúr nokkuð víða gert vart við
sig f haust, en af því að menn hafa gætt varúð-
ar, þegar vitnazt hefur um framkomu veikinnar,
hefur hún eigi brciðzt mikið út, enn sem komið
er. í Mývamssveit er sagt, að þessi veiki haft
orðið 3 börnum að bana, þar á meðal Þuríði
dóttur Péturs alþingism. Þuríður var gáfuð og
efnileg stúlka. Lungnabólga, einkum í börnum,
hefur sumstaðar komið fram, og taugaveiki væg
var á Húsavík í húsi sýslumannsins.
Aflabrögð í sumar og haust hafa verið mjög
lítil við Skjálfandaflóa, þrátt fyrir vel útbúið fs-
hús á Húsavík og annan dugnað manna í þeirri
veiðistöð. Þmgeyjarsýslumegin við Eyjafjörð varð
og rýr afli.
Laxveiðin á J.axamýri og víðar varð mjög
lftil.
í sumár gat optast að líta hér á Skjálfanda-
flóa tvenna botnverpinga, er sveimuðu ófeimn-
islega með ströndum fram. Munu skipverjar hafa
vitað, að lögreglan í landi hafði lítinn framkvæmd-