Þjóðólfur - 07.07.1899, Blaðsíða 2

130
unura, réttan, alveg á sama hátt eins og and-
stæðingar Valtýs hafa jafnan haldið fram, enda
liggur það f augum uppi, að stjórnin vill ein-
mitt fá oss til þess. Það er þessi lögformlega
samþykkt á þessari viðurkenningu, sem hana
vantar enn frá vorri hálfu, og þessvegna fær
efri deild ákúrur fyrir að hún gekk ekki nógu
langt, svo langt sem stjórnin vildi í stilslökuninni
gagnvart skilningi stjórnarinnar«, (sbr. ráðgjbr.)
þá er hún felldi það ákvæði burt úr neðri deild-
ar frumv., að sérmál Islands skyldu ekki borin
upp í ríkisráðinu. En stjórnin gefur góðar von-
ir um, að hún muni styðja málið »ef meiri
hluti alþingis yrði unninn til að æskja
samkomulags við stjórnina á grund-
vélli hins prívata frumvarps«. Hún er
nfl? ekki alveg úrkula vonar um, að Valtý
takist að nudda meiri hluta þingsins til að að-
hyllast skoðanir stjómarinnar og Eimreiðarinnar,
og þá er björninn unninn. Og það er ekkert
undarlegt, þótt stjórnin ímyndi sér þetta, þrí að
Valtýr er líklega sjálfur fulltrúa um að það tak-
ist. Að minnsta kosti var hann ekki svo lítið
drýldinn yfir því í Isafold í vor, þá er hann
hafði gert heyrum kunna spekina sína í Eimr.
Hann sagSi að það íélli ekki tré við fyrsta högg;
hann hefði reynslu fyrir því frá þingbyrjun 1897
(nfl. hve illa frumv. hans var tekið í fyrstu,
og hversu margir þó negldust á því síðar) Sama
hyggur hann líklega að verði nú, þá er hann
hefur kastað kápunni, og gengur berskjaldaður
á hólm fyrir stjórnina og hennar skoðanir.
Eptir birtingu þessa ráðgjafabréfs og eptir
unairtektirnar, er þetta »prívata frumvarp« ráð-
gjafabréfsins hefur íengið á þingmálafundum út
um allt land, er það furðumikil biræfni af flokks-
mönnum hans, að demba nú frumv. efri deildar
1897 inn í þingið, gangandi hér um bil að því
vísu, að Jitlar eða alls engar líkur eru til, að
það komist lifandi úr þinginu, þótt það ef til
vill merjist gegnum etri deildina. Það má sann-
arlega kallast að eyða kröptum ogtíma þingsins
til verra en einskis. Og það mun reynast al-
sendis rangur útreikningur, að þeir Valtýsliðarn-
ir muni standa betur að vígi við næstu kosning-
ar fyrir svo þýðingarlausan skollaleik. Það á að
fella slíkt og þvílikt þegar frá umræðu, án þess
að tala eitt einasta orð um það, og það ætti
neðri deild hreint og beint að gera, ef það verð-
ur lagt undir átkvæði hennar. Ef Valtýsliðum
er það alvara að fá samþykki stjórnarinnar, þá
ættu þeir að bíða þangað til þjóðin og þingið
vill taka þetta upprunalega frumv. Valtýs 1897
óbréytt og skilyrðislaust. Þá er stjórnin til, fyr
ekki. Hversvegna vilja þeir nú vera að burðast
með frumv, er slær stryki yfir mikilsverðar og
réttmætar kröfur þjóðar vorrar, frumv. sem stjórn
in þar að auki núhefur lýstyfir .að húnvilji ekki
samþykkja, af þvi að það gangi ekki nógu
langt í viðurkenningu stjórnarsannleikans, írétt-
inda afsalinu? Þá er þó eitthvað dálítið við-
kunnanlegra og sæmilegra, að berjast fyrir full-
um kröfum, fullum réttindum, gagnvart neitun
stjórnarinnar.
Stjórnarfrumvörpin
eru 16 talsins, en flest smáleg.
í fjárlagafrumvarpinu fyrir árin 1900 og 1901
eru þetta helztu nýmælin frá stjórninni: að hækka
endurgjald fyrir skrifstofukostnað handa amtmann-
inum í suður og vesturamtinu úr 1400 kr. upp 1
2000 kr. á ári, og skipa fastan aðstoðarmann handa
hinum umboðslega endurskoðanda (Indr. Einars-
syni) með 1000 kr. árslaunum. Ennfremur stung-
ið upp á 2000 kr. veitingu fyrra árið til að
byggja vita við skipaleiðina inn í Hafnarfjörð, og
5000 kr. fyrir árið til nýrra þríhyrninga - og
strandmælinga á suðvesturhlið Reykjaness, hækka
laun póstmeistarans í Reykjavík úr 2400 kr.
upp í 3000 kr., bæta við tveim póstafgr.m. * í
Rvík með 1500 kr, og 1000 kr. árslaunum,
hækka laun pósíafgreiðslumanna utan Reykja-
víkur úr 6,700 kr. upp í 8,100 kr. og laun bréf-
hirðingamannanna upp í 6000 kr. á ári m. fl.
smærri breytingum í þarfir póststjórnarinnar. Til
fréttaþráðar milli Islands og útlanda er áætlað
35,000 kr. síðara árið (1901) sem fyrsta ársborg-
un af 20 ára tillagi, en stjórnin má ákveða, að
þráðurinn sé lagður í land á Austurlandi, ef sá
er leyfið fær til lagningarinnar veitir 300,000
kr. tillag til lagningar á fréttaþræði yfir land,
milli þess staðar sem hann verður lagður í land
og Reykjavíkur. Auk þess er stungið upp á að
veita stjórninni heimild til að verja á fjárhagstíma-
bilinu allt að 75,000 kr. til að undirbúa Jand-
þráðarlagninguna o. s. frv, — Til lærða skólans
er stungið upp á nýrri fjárveitingu til steingirð-
ingar um lóð skólans, til steinsteypugólfs í bóka-
safn hans, til byggingar á timburskúr við leik-
fimishúsið o. s. frv., alls rúm 4000 kr., ennfrem-
ur 150 kr. á ári til prófdómenda við burtfarar-
próf og 4. bekkjar próf. Þá er ennfremur stung-
ið upp á 500 kr. veitingu til að koma land-
skjalasafninu fyrir á hentugum stað og áætluð
1200 kr. árslaun handa skjalaverði við það safn.
Til jurtafræðisrannsókna er stungið upp á 2000
kr. styrk hvort árið til cand mag. Helga Jóns-
sonar. Bogi Melsteð á að halda styrk sínum
(600 kr.) til að semja sögu íslands. Styrkveit-
ingunni á síðustu fjárlögum til Bjarna Sæmunds-
sonar, Páls Ólafssonar, Einars Jónssonar frá
Galtaholti og Þórarins B. Þorlákssonar er og
haldið, ásamt fleiri veitingum, er staðið hafa í
fjárlögunum langa hríð. Loks er stjórninni veitt
heimild til að veita dr. Þorv. Thoroddsen lausn frá
kennaraembaitti við lærða skólann með eptir-
launum, enda þótt hin almennu skilyrði fyrir
þeirri lausn séu eigi fyrir hendi.
í fljótu bragði virðast flestar fjárveitingartillög-
urnar í frumvarpi þessu á góðum rökum byggð-
ar, t. d. hin auknu útgjöld til póststjórnarinnar,
er eigi verður hjá komizt, eptir því sem störfin
í hennar þarfir hafa aukizt á síðari árum. Sömu-
leiðis er uppástungan um landsskjalasafnið (þ. e.
sameining hinna einstöku handritasafna), mjög
þarfleg og skipun sérstaks manns þar til umsjón-
ar nauðsynleg, ef þessi skjalasöfn eiga að koma
að nokkrum notum. Óþörf virðist aptur á móti
skrifstofúfjárhækkunin við amtmannsembættið, og
sama er að segja um laun aðstoðarmanns við
endurskoðun landsreikninganna. Að öðru leyti
verður síðar minnst frekar á aðrar fjárveitingar,
Auk fjárlaganna má telja merkasta stjórnar-
frumvarpið um stofnun veðdeildar í landsbankan-
um í Reykjavík, og er það að miklu leyti byggt
á frumvarpi, er Páll Briem amtmaður bafði sam-
ið. A veðdeild þessi að veitá lán um langt ára-
bil og með vægum vaxtakjörum gegn veði í fast-
eignum. Leggur landsjóður stofnuninni til 200,000
kr. tryggingarfé í rlkisskuldabréfum og auk þess
5000 kr. árstillag fyrstu xo árin. Lána má aðeins
gegn 1. veðrétti í jarðeignum eða vátryggðum hús-
eignum með lóð í kauptúnum allt að helmingi
virðíngarverðs í jörðum og 2/s í húsum. Veðdeild-
inni skal stjórnað af stjórn landsbankans, en þókn-
un gæzlustjóra hækki upp 1 750 kr. handa hvor-
um og allt að 2500 kr. má verja til endurskoðun-
ar á reikningum veðdeildarinnar og til skrifstofu-
halds. — í mál þetta sett nefnd 1 efri deild
Hallgrímur Sveinsson, Kristján Jónsson og Þorl.
Jónsson.
Þá er frumv. um verzlun og veitingar áfengra
drykkja. Er þar farið fram á, að enginn fái
leyfi til að verzla með áfenga drykki, nema hann
greiði 500 kr. árgjald í landssjóð fyrir hvern sölu-
I stað og greiðist það gjald fyrirfram. Auk þess
kostar leyfisbréf til áfengisverzlunar 500 kr. í
landssjóð og gildir aðeins 5 ár. Veitir amtmað-
ur leyfið samkvæmt tillögu hreppsnefndar eða
bæjarstjórnar. Ýms fleiri ákvæði eru í frumv.
þessu, er á að koma í stað laga 10. febr. 1888,
en óþarft er að geta þess frekar nú, þar eð þing-
ið mun gera verulegar breytingar á því, ef það
fellst á það.
Um fjármál hjóna nefnist fyrirferðarmikið
lagafrumvarp í 32 greinum, er Nellemann og dr.
J. H. Deuntzer háskólakennari í lögum við háskól-
ann hafa samið.
Ejórða stjórnarfrumvarpið, er nokkuð kveður
að, er breyting á fjárkláðalögunum, og er það að
nokkru leyti í samræmi við frumv. síðasta þings.
— Læknaskipunarfrumvarpið leggur og stjórnin
fyrir, að slepptu eptirlaunaákvæðinu, er varð því til
falls hjá stjórninni. — Önnur stjórnarfrumvörp
eru lítilsháttar og lítt að telja.
Þingniannafrumv'órp eru þegar komin nokk-
ur. Hið umfangsmesta þeirra er frá Bened.
Sveinssyni urn stofnun hlutafélagsbanka á ísl. (að veitt
sé auðmannafélagi í Kaupmh. einkaleyfi um 90
ár til að gefa út seðla, er greiðist handhafa með
gullmynt, þegar krafizt er. Sé helmingur hluta-
bréfanna innlendur, hinn útlendur og nemi hluta-
upphæðin fyrst um sinn 6 miljónum króna. Bank-
inn á að taka að sér eignir og skuldir landsbank-
ans,) Guðl. Guðmundsson og Ólafur Briem vilja
afnema framtal á lausafé til tíundar og breyta
gjöldum þeim, sem bundin eru við lausafjártí-
und. (Nefnd í n. d. Guðh, Ól. Br., Kl. Jónss., Guðj.
Guðlaugss., Sighv. Árnason). Fátækramálafrumv.
frá síðasta þingi bera þeir fram: Kristján Jónsson
og Þorkell Bjarnason. Þá hafa og verið borin
upp ýms mál til umræðu t. d. landbúnað-
armálið, hvalveiðar við strendur Islands. uppeld-
is- og menntamál, fátækralöggjöfin, tollmál o. fl..
Fjárlaganefndin i neðri deild kosin 4. þ. m.
Valtýingar heimtuðu hlutfallskosningar til þess að
geta komizt í nefndina. Kosningu hlutu: Skúli
Thoroddsen, Jón Jónsson þm. Eyf., Sigurður Gunn-
arsson, Jón Jensson, Tryggvi Gunnarsson, Guð-
jón Guðlaugsson og Jón Jónsson þm. Austur-
Skaptf. Eru Valtýingar þar í minni hluta (3: 4)
Formaður nefndarinnar er Tryggvi Gunnarsson,,
en skrifari Jón Jónsson þm. Eyf.
Ýmsar fjárbeiðnir eru nú þegar komnar til
nefndarinnar, þar á meðal ein frá Guðm. Friðjónssyni
á Sandi um 600 kr. styrk á ári til skáldsagnagerða
og ljóða.
Lœknaskipunarmálid var sett í nefnd við 2.
umr. í n. d. í gær. Kosnir voru Guðl. Guð-
mundss., Þórður Thoroddsen, ÓlafurBriem, Björn
Sigfússon og Sighv. Árnason. Við 1. og 2. umr..
urðu nokkur orðskipti í máli þessu milli lands-
höfðingja og Guðl. Guðmundssonar, er var and-
vígur frumvárpinu og vildi láta fella það þegáf
frá 2. umræðu. Mál þetta er einnig svo stórkost-
legt, og hefur svo feikimikil útgjöld í för með sér
bæðitillaunaogeptirlauna, aðþingið verður aðhugsa
sig vandlegaum, áður en það dembir þeim kostn-
aði á þjóðina, jafnvel þótt flestir viðurkenni, að
málið sé þýðingarmikið. Að minnsta kosti md
þingið ekki slaka til við stjórnina, að því er ept-
irlaunaatriðið snertir, jafnmikið áhugamál, sem
það er hjá þjóðinni. Þingið getur og lagað lækna-
skipunina á annan hátt en með þessum lögurn
(t. d. með aukinni veitingu til aukalækna á fjár-
lögunum o. fl.)
Þingmálafundir.
Á þingmálafundi á Kollafjarðarnesi í Stranda-
sýslu er alþm. Guðjón Guðlaugsson hélt 24. f.
m. var frumvarpi efri deildar í stjórnarskrármál-
inu 1897 hafnað með 14 atkv. gegn 5, en apt-
ur samþykkt með 14 atkv. gegn 5 svolátandi til-
laga: »Jatnframt því að fundurinn hafnar öll-