Þjóðólfur - 12.01.1900, Síða 1

ÞJÓÐÓLFUR.
52. árg.
Reykjavík, föstudaginn 12. janúar 1900.
Nr. 2.
Frá fslendingum vestanhafs.
(Kafli úr bréfi fiá Winnipeg ds. 5. nóv. 1899).
. . . Hér í Winnipeg þekki eg bezttil landa
og þegar eg tek undan 3 eða 4 menn, má segja
að menn eigi aðeins nóg til næsta máls; þ. e.
þegar vinnan (sem er yfirleitt miklu verri en við
höfum hugmynd um heima) þrýtur, hef eg ekki
betur vit á, en fjöldi þeirra Islendinga, sem búa í
bænum eða bæjum, hljóti að fara á vonarvöl.
Eg veit það vel, að bændur, sem hafa klof-
ið það, lifa miklu betra og sjálfstæðara lífi; en
til þessa þarf rneira fé, en öreigarnir heimanað
geta fengið hönd yfir. Auk þess er stöðugt verra
og verra að fá góð lönd í góðum sveitum.
Hvað peningagildi snertir, má óhætt segja,
að 1 dollar hér sé ekki meira virði en 2 krónur
heima, eg tala um til nauðsynja. Látinn fyrir
munað, er h a n n engu betri en 1 króna, að
undanteknu kaffi, þar er dollarinn 4 króna virði.
Tali eg svo um, hve lengi er verið að afla doll-
arsins hér, þá má reikna út: Erfiðismannalaun
eru hér $ 1”/° — f 222 þ. e. kr. 3,50—4,00
á dag og sýnist í fljótu bragði álitlegt, ef ekkert
er keypt annað en lifs nauðsynjar t. d. matur
og klæðnaður. —- En komi skúr úr lopti, þá eru
allir verklausir, því vinnunni er þannig varið, að
ómögulegt er að vinna að henni nema í þurru.
Dæmi : Eg vann tvo mánuði úti á landi (Winni-
pegosis) fyrir 30 dollara og öllu fríu, sem svo
er kallað, (enda hafði eg hærra kaup en 30—40
aðrir, sem unnu við sama starf) og þó það sé
ekki hátt, — rúmur dollar á dag, — þá hafði
eg þó betra en verkamenn hér, sem unnu fyrir
2 dollurum á dag, og borguðu fæði og húsnæði
með 12 dollurum á mánuði, og var þótíðinvenju
fremur góð. Um frelsi íslendinga vil eg ekki
fala. Nóg sagt; þar sem frelsi er til, verður
það fyrst að ófrelsi fyrir þá, sem annaðhvort geta
ekki eða fá ekki notið þess. Hugsunar-
háttur og trúarlíf íslendinga (yfirleitt) er hér á
svo lágu stigi, að ekki er vert að tala um það,
þrátt fyrir hetjuna séra Jón Bjarnason. Það er
nóg komið af þessu; þó má bæta þvl við, að
menntalíf hér (sem eg hefi kynnzt) — er — eg
segi ekki á lægra stigi — en á allt öðru stigi,
en heima, svo að sá sem hefur fengið
nasasjón af því heima á Fróni sættir sig
illa við það sem hér er. — Eg hef fleiri dæmi
en frá sjálfum mér,—og eg hef reynt það, að al-
þýðumenntun í bóklegri þekkingu er minni, —
en alls ekki meiri, —- en heima, Ef þú kemur
hingað, kæri vinur, máttu búast við að fara ger-
samlega á mis alls þess, sem veitti þér ánægju-
stundir heima, og þvf betur er þér farið, því
fyr sem þú getur gleymt öllu íslenzku. —
Þetta er skrambi hart, en satt er það.
Annars er það álit mitt, að svo lengi sem
þú getur haft vísa daglaunavinnu heima, með
því kaupi, sem þar er goldið, þá vinnir þú sár-
lítið við að gerast púlsklár undir kanadiskum
vinnumeistara við svo vonda vinnu, að slík
þekkist ekki heima. Svo er einn annmarkinn,
að þar sem fátæklingurinn er kominn hér, þar
verður hann að sitja. Ferðalög eru afardýr: 3—
4 cent fyrir míluna með járnbrautinni, það er
sama sem 8 dollarar og allt að 20 dollurum
íyrir eina dagleið.
Mér hafa ekki brugðizt neinar vonir hér, því
eg gerði mér þær ekki háar heima, en hugmynd-
ir mínar hafa verið furðu réttar. — — — —
*
* *
Bréf það, sem kafli þessi er tekinn úr er
ritað af skynsömum og dávelmenntuðum alþýðu-
manni, sem fluttist vestur næstl. vor, en bréfið
er ritað frænda hans hér í Reykjavík, og var
auðvitað ekki ætlað til birtingar í blöðum, en
viðtakandi hefur góðfúslega leyft oss að birta
þennan kafla. Nú má Einar vesturfarapostuli
fara að stíga í pontuna í »ísafold« þenja sigá
getgátum um höfund bréfs þessa og skamma
hann fyrir þessa goðgá, að ráða ekki vinum sfn-
um og frændum hér að flýja þetta volaða land,
og komast sem fyrst í sæluna vestanhats. Það
er ávallt eins og títuprjónum sé stungið í óæðri
enda postulans, hvenær sem hann sér ekki birtast 1
blöðunum hér eintóma lofdýrð um Kanada og
allt vesturheimskt.
Ri tst j.
Einurð Einars.
»1 fald han mig med halen villet bide,
jeg skaftet ej en gang imod ham havde brugt,
men jaget ham med bare hænder.
Men baestet faldt mig an með skarpe tænder*.
(Niðurl.). IVessel.
Það, sem jeg tel ósatt í skírslu Einars Hjör-
leifssonar um atkvæðagreiðsluna, er þetta:
1. ósannindi Einars eru, að nokkur k r a f a
hafi komið fram á fundinum um það, að þær
þrjár ritgjörðir, sem first eru nefndar í gjörða-
bókarskírslunni, irðubornar upp saman til
atkvæða, þannig, að annaðhvort skildu þær
allar teknar eða engin. Sá eini flugufótur, sem
er firir þessu, er það, að í umræðunum, sem
urðu á undan atkvæðagreiðslunni, ljet einn af
nefndarmönnum (K. J.) í ljós þá ósk, að rit-
gjörð Bain’s væri látin ganga firir hinum, enn
undir það var ekki tekið af öðrum, og annar
nefndarmaður (E. H.) óskaði, að þrjár hinar
firsttöldu ritgjörðir kæmust að í þessum árgangi,
og kvaðst forseti mundu verða við þessari ósk,
ef rúmið leifði; spurði þá hinn sami nefnd-
armaður, hvað forseti mundi vilja teigja sig lengst,
að því er arkafjölda árgangsins snerti, því að fir-
irsjáanlegt var, að allar ritgjörðirnar, sem nefnd-
armenn vildu taka, mundu annars tæpast fá rúm,
og svaraði jeg því skílaust, að jeg vildi ekki,
að árgangurinn færiframúr 15 örkum,
sem er 3 örkum meira, en Tímaritið þarf að vera
og verið hefur sfðustu árin. Nefndarmaðurinn
krafðist aldrei neinnar atkvæðagreiðslu um þessa
ósk sína.
2. ósannindi: First engin krafa kom fram
um, að atkvæðagreiðslunni irði hagað á þann
hátt, að þrjár hinar firsttöldu ritgjörðir irðu
bendlaðar saman, þá leiðir það af sjálfu sjer, að
það er lfka ósatt hjá Einari, að »forseti hafi orð-
ið við þeirri áskorun«. Jeg get sagt E. það, • að
jeg mundi aldrei hafa getað tekið slíka kröfu til
greina, þó að hún hefði komið fram, því að ef
atkvæðagreiðslunni hefði verið hagað þannig, þá
var firirsjáanlegt, að svo gat farið, ef allar rit-
gjörðirnar fengu ekki rúm, að annaðhvort
hefði mjer verið ómögulegt að filla vanalegan
arkafjölda Tímaritsins, ef engin ritgjörðanna hefði
vérið tekin, eða jeg hefði orðið að hafa það
lengra enn efni og ástæður fjelagsins leifðu, ef þær
allar hefðu verið teknar.
3. ósannindi eru það, að hinar umræddu
3 ritgjörðir hafi verið bomar upp til atkvæða all-
ar saman, þannig, að eitt skildi ifir þær allar
ganga (sbr. fundarbókina og það sem áður er
sagt),
4. ósannindi eru það, að »allir hafi verið
sammála uro að taka« þær tvær ritgerðir, sem
E. segir að hafi átt að sæta sömu forlögum og
ritg. Bain’s. A fundarbókinni sjest, að einnnefnd-
armaður greiddi atkvæði á móti ritgjörðinni 1899
Nr. 7.
Jeg hef þá skírt svo satt og rjett sem jeg
framast veit frá atkvæðagreiðslunni um ritgjörðir
þessar, og vona jeg nú, að minn heiðraði forn-
vinur og bróðir, ifirdóroarinn, ranki við sjer og
sjái, að minni hans er ekki óbrigðult.
Enn það er fleira enn atkvæðagreiðslan, sem
Einar hefur sagt ósatt um í skírslu sinni um þetta
mál, og mun jeg nú tína það til.
5. ósannindi eru það, sem E. gefur í skin,
bæði í ísaf. 30. sept. og 13. des., að jeg
»hafi sætt lagi«(l), meðan E. brá sjer burt úr
bænum í sína nafnfrægu sigurför norður ogvest-
ur, og látið lúka prentun Tlmaritsins og hefta
það, áður enn hann kom heim, til að bægja frá
ritgjörð Bain’s. Það mun satt vera, að það var
lokið við prentun og hefting Tímaritsins, meðan
Skfrnir Valtíva var á mannaveiðum í Jötunheim-
um norður og vestur, þeim er spáð er um 1 upp-
hafl Hýmiskviðu, er svo segir:
Ár Valtívar
veiðar námu.
En að jeg hafi »sætt lagi« ámeðan! Mikill mað-
ur er Einar! Meðan hann bregður sjer burt úr
bænum, ætlast hann til að öll Reykjavík standi
á öndinni, öll störf hætti, öllum búðum sje lok-
að, og umfram alt að öllum prentsmiðjum sje
læst og engin bók heft, þangað til hann kemur
aftur. Kom þá »ísafold« ekki út, meðan hann
var fjarverandi? Jú! Mikil ósköp! Það komu út
firir víst ein 6 blöð á þeim 3 vikum, sem hann
var ekki við. Enn húsbóndinn. hefur náttúrlega
»sætt lagi«! Svo jeg á að hafa »sætt lagi«! Og
það segir einurðarmaðurinn, þó að honum hljóti
að vera kunnugt um, að jeg tók það skírt fram
við prentara Tímaritsins, fjelaga Einars, Björn
Jónsson, löngu áður enn ritgjörð Bain’s kom til
sögunnar, að jeg vildi biðja hann, ef unt væri,
að sjá svo um, að Tímaritið irði fullprentað, áð-
ur enn mínar mestu annir birjuðu með ársprófinu
í júnímánuði. Jeg veit, að Björn Jónsson muni
eklci bera á móti þessu, því að hann vill ekki
vísvitandi halla sannleikanum, endavildi hann
sjálfur, að prentuninni irði lokið firir þing.
6. ósannindi eru það hjá E., að jeg hafi
nokkurn tíma sagt, að »ekkert hafi veriðum það
samþikt, hvort ritgjörðina (□: Bain’s) skildi prenta
í þessum árgangi eða síðar«. Síni hann með
óloginni tilvitnan, að jeg hafi sagt þetta,' eða
heiti minni maður ella. Auðvitað var þessi rit-
gjörð eins og hinar, sem samþiktar voru af rit-
nefnd Tímaritsins 1899, samþikt í þeirri veru, að
hún kæmi í árganginn 1899. Enn ef Tímarits-
nefndin samþikkir að taka fleiri ritgjörðir, enn
rúm er firir í Tímaritinu, þá verða þær að sitja
á hakanum, sem minstan rjett hafa til að kom-
ast að.
Það var ekki mjer að kenna einum, heldur