Þjóðólfur - 02.02.1900, Blaðsíða 2

22
and Ava), erferðaðist hér á landi um 1856, og síð-
ar var varakonungur á Indlandi og jarlí Kanada.
Þessi sonur hans dó af sárum í Ladysmith.
I ensku blöðunum er þess getið, að stór-
þing Norðmanna hafi veitt nokkrum hershöfð-
ingjum sínum 8000 kr. hverjum til Afrikufarar, til
að kynna sér ófriðinn þar og horfa á viðureign-
ina.
Hinn 16. f. m. sprakk sprengitundurverk-
ámiðja í Aviglianö á Italíu í lopt upp, og segja
blöðin, að menn hafi orðið undir rústunum svo
hundruðum skipti.
Prestalaunamálið.
Eptir séra Jóhannes L. L. Jóhannsson.
II.
En hvað prestana snertir þá skil eg eigi
annað, en að þeir verði fegnir að fá vissar pen-
ingjatekjur í staðinn fyrir samtíninginn, er þeir
hafa nú, enda þótt borgunin verði eitthvað lægri
eins og víst er gert ráð fyrir í frumvarpinu. Vlst
er um það að þá losnum vér við innheimtuna,
sem er mjög óprestlegt verk. Það er að eins minn
gamli bekkjarbróðir, séra Eggert á Breiðabólstað,
sem eg veit um, að heldur með hinum núver-
anda gjaldmáta og finnst mér það undarlegt. Ein-
hverjir munu hafa gefið í skyn, að hann mum
hafa gert þetta á kjörfundinum að eins til að
geðjast kjósendum og fá því fremur atkvæði
þeirra til þingsetunnar. Sllkar miður góðgjarn-
ar getgátur um óhreinar hvatir, eru því ver of
almennar hjá fólki í landi þessu; það er opteins
og enginn eigi að geta haldið neinu fram af ein-
lægri sannfæringu fyrir almennri þjóðheill, held-
ur í tómri hagsmunavon. Að þetta er skaðlegt
og rangt geta allir réttsýnir menn vel skilið. Eg
er nú á þeirri skoðun að þetta sé hrein sann-
færing séra Eggerts. Bæði er það, að eg skil
ekki í því, að bændur séu neinsstaðar mótfallnir
að losna alveg við prestsgjöldin, en prestum sé
borgað úr landssjóði og svo þekki eg séra Egg-
ert að engu öðru en ráðvendni í meðulum,
enda sannfærist eg enn betur af grein hans í
55. tbl. Þjóðólfs f. á., að þetta er hans fölskva-
lausa skoðun. Sú grein er samin á móti »ó-
nefnda prestinum í Arnessýslu« sem lét í ljósi
að séra Eggert væri óvinur prestastéttarinnar og
að kjósendurnir á kjörfundi Rangæinga í vor
hefði gert góðan róm að orðum hans um launa-
mál prestanna. En þó eg geti eigi fallizt á þetta,
þá virðist mér samt, að ástæður þær, er séra Egg-
ert færir fyrir málstað sfnum harla veikar og
langar mig því til að athuga þær stuttlega.
Hann segir, að gjaldmáti sá sem nú er, sé
betri eða notadrýgri fyrir prestana en nokkur
annar og að því að eins geti prestarnir lifað
sómasamlega af 1,000 kr. að þessar tekjur eru
eigi fólgnar í peningum, sem hægt sé að eyða
jafnóðum og að peningatekjumenn með 2,000—
3,000 kr. lifi eigi eins góðu lífi. Það er nú
hrein fjarstæða, að eigi sé hægt að eyða jatnóð-
tim tekjum prestanna, af því að þær eru fólgnar
í öðru en peningum. Víðast hvar þar sem eg
þekki til er meginhluti prestsgjaldanna borgaður
með innskript f kaupstað og þá geta víst allir
séð, að hægt er að eyða þeim alveg eins fljótt
og peningum eða reyndar miklu fljótara, þvl
maður er optast bundinn við af ýmislegum á-
stæðum og þörfum að taka nauðsynjar sínar út
á innskriptirnar í sömu verzlaninni, sem þær
eru honum gefnar, en aptur ef hann fær pen-
inga, þá er hægt að fara með þá eða senda
þangað, sem vörurnar eru ódýrastar og svo er al-
kunnugt, að mikill afsláttur fæst alstaðar á móti
peningum. Svo verzlunarfróðir erum vér Islend-
ingar þó orðnir. Annars er hægt að skulda upp á
tekjur sínar og eyða þeim í hverju sem þær verða
greíddar. Og svo er þá hitt, að peningatekju-
menn með 2,000—3,000 kr. hfi eigi eins góðu lífi
og prestarnir. Þetta er stórt mishermi, sem dag-
leg reynsla og sjón mótmælir fastlega, enda hefur
höfundur orðanna eigi rökstutt þau með neinu.
En setjum nú svo, að tekjur prestanna séu, svo
sem opt mun vera, goldnar í góðum landaurum,
þá heldur séra Eggert því fram, að með útsjón
megi koma þeim í hærra peningaverð, heldur en
ákvæðisverð þeirra er epitr lögunum (líkl. verð-
lagsskránni). Þetta er alls eigi rétt. Það ervíst
hvergi á landinu að presturinn geti, til dæmis,
komið vorull og smjöri eða sauðfé út fyrir hærra
verð í kaupstaðnum eða annarsstaðar, heldur
en hann verður að taka þetta, sem eigi er held-
ur von, því væri hægt að koma hlutunum
út fyrir miklu hærra verð, þá myndi bónd-
inn eigi vera svo grunnhygginn það sér
hver maður, að fara með þá til prests-
ins, heldur eitthvað annað og borga svo
gjaldið sitt með peningum eða innskript. Ein-
stöku vörur kann að mega fá hærra verð fyrir
en ákveðið er, með því að senda þær á ann-
að landshorn og hafa þær þar til sölu á, vissum
tímum, en þá fellur svo mikill kostnaður á, að
slíkt borgar sig ekki. Það er einnig illa gert
af prestinum, að reyna að skrúfa vörur fátækra
gjaldenda niður úr gangverði og rígbinda sig
við ákvæðisverðið, eingöngu til að græða á því
sjálfur. —
Haust
Syrtir að sunnan,
situr á fjöllum
illspá ömurleg
úfinhæra.
Drepur höfði
í hrímgaða rót
visið sinustrá
og vetrar bíður.
Syrtir að sunnan,
sfgur að austan
lævís læða
yfir land og haf.
Kveinar Ægir
við klettótta strönd.
Leggur nálfn
yfir nfpur fjalla.
Dynur í gili
með dimmum róm.
Sígur og sígur
svartgrár flóki. —
Drepur höfði
í hrímgaða rót
t
visið sinustrá,
— kveður von og sól.
S t ö k u r.
Allt er kyrt en engu rótt.
— Engi þögult grætur. —
Munar spegils mynda gnótt
markar drungi nætur.
Að fá muni verða fremdar ár
fer mig þá að gruna.
Fölur svipur fornrar þrár
flögrar um baðstofuna.
Fölnuð hvítnar fjallahlíð,
fýkur lauf af meiði. —
Með stýfðan væng í stormi og hríð
starir þú suður um heiði.
Ljóst eg skil, hve höpt þig hrjá
og hlýju nema úr geði.
Vængjalaus með vaxna þrá
vakti eg opt á beði.
Öll á Hildur æfi spil,
æðistrylld, að veði,
ef eg skyldi eins og vil
ala snilld og gleði.
S. F.
íslenzk kritik
Og
Stsphan G. Stephansson.
*
Fyrsta bókin, er St. G. St. hefur prenta lát-
ið hér á landi, er kvæðaflokkur hans «Á ferð og
flugic. Er bók sú nýr og raunalegur vottur um
þann tilfinnanlega skort á »kritik« hér á landi,
sem hefur eyðilagt svo mörg góð efni.
Þrátt fyrir alla þá mörgu stórgalla, semábókinni
eru kynokar Jón Ólafsson sér ekki við, að bera tak-
markalaust lof á hana, kallar hana »gimstein« o.
s. frv. Hann getur nú aldrei talað um þesshátt-
ar efni nema í öfgum og auk þess er hann kostn-
aðarmaður að bókinni, svo menn munu ekki hafa
furðað sig svo mjög á eptirmála hans við kvæð-
in. En það þótti mönnum furða, að Jón skyldi
ekki nota færið til þess, að hrósa sjálfum sér fyr-
ir prófarkalestur og þessháttar, eins og hann er
vanur, þrátt fyrir það, að höfuðpersóna sögunnar
er ýmist nefnd Ragnheiður eða Ragnhildur,
og jafn hroðalegar prentvillur séu á annari hvorri
blaðsíðu. Einari Hjörleifssyni verður þó ekki
mikið um að kalla bókina »gullfallega« að því
er til útgefandans kemurl Það er vonandi að
Jón sjái það við hann seinna.
— Sögukorn sitt hefði St. G- St. ekki átt
að ríma; hann rfmar optast illa og gerir rímið
þá ekkert annað en að spilla fyrir ekki svo fá-
um góðum athugunum, sem 1 bókinni eru.
Svo er St. farinn að »persónificera* alla skap-
aða hluti, líkt og Guðmundur Friðjónsson. Mætti
virðast, sem komið hefði verið nóg af svo góðu,
þótt St færi ekki að bæta við.
Þá eru mestu feikn af óskiljanlegum dylgjum
og langar romsur, ekkert nema orð, sem enginn
skilur, nemakannskeeinhverjir »innvígðir«. Smekk-
leysur í setningaskipun og hortittir keyra fram úr
öllu hófi/
Nokkur dæmi:
Bls. 14. »Tvær skemmtanir keppti hún að
kostgæfa helzt«.
Bls. 29. »Menn segja að hann (!) Vetur sé
sár á sitt gull | en samt hafði Nátthélan grá | með
silfurvír baldírað barminn á h 1 í ð | inn bjark-
gróna og skókögra, um d | En framúrleg(l) sýnd-
ist og svipdauf hún(!) Jörð«. o. s. frv.
Bls. 31. »Því starf er það ekki og ei held-
ur hvíld | ef uppfyllist það sem jeg vil | Og
hangsandi biðlund(!) ið einasta er | sem eg þarf
að leggja þar til«.
Svona mætti halda áfram endalaust.
Kvæðið »Kveldskuggar« er einn langur hor-
tittur frá upphafi til enda. Aptur á móti er lýs-
ingin á prestinum og samtal hjónanna ágætt á
stöku stað — eitt út af fyrir sig.
Að undanteknum fáeinum athugunum, sem
væru góðar með öðru betra, er kvæðaflokkur
þessi næsta lélegur — auðvitað þó ekki lfkt því
eins hlægilegur og ritdómur Einars Hjörleifsson-
ar. Það, að St. sneiðir að presthjónum, notar
E. H. sér, til þess að »docera« í nær tveim
dálkum um þá blessun, sem kristindómurinn hafi
fært yfir land og lýð. Síðan hleður hann lofi á
\V esturheimsprestana!
Það eru annars nokkuð óstöðugir vindar í
höfðinu á Einari, sbr. formála hans fyrir kvæð-
um Bj. Thorarensens, er hann minnist á kvæði
Jónasar »Skjaldbreiður«. Þá þótti honum það
trufla listina, að guð er nefndur þar á nafn.
En hvernig stendur á þvf, að E. H., sem ekki
er þó með öllu ómenntaður, skuli ævinlega finna
köllun hjá sér til að blaðra um alla hluti milli
himins og jarðar, án nokkurs tillits til þess, hvort
/