Þjóðólfur - 20.04.1900, Side 3

%
er Pétur allreiður. Synir hans fylgja honum. Þeg-
ar þeir eru allskammt komnir, kemur maður hlaup-
andi eptir þeim; hann kallar og biður þá bíða
og svo gera þeir. Var hann sendur af forráða-
mönnum hvalsins; „mæltu þeir, að þú skyldir
aptur hverfa, Pétur, og vilja þeir finna þig“. Pét-
ur snýr aptur og þó heldur seint, og er hann
kemur á hvalfjöruna, er honum gerður kostur á
að fá það af hval, án þess verð komi fyrir, sem
nann og drengir hans orki að bera upp eptir. En
þó var sá galli á gjöf Reykdæla, að sá skiidagi
fylgdi, að aldrei máttu þeir leggja af sérbyrðarn-
ar, fyr en heim var komið. Gengur Pétur að
þessu, en segir, að ekki megi þeir taka hart á
drengjunum óhörðnuðum, þótt þeim verði það
að tylla sér niður, „en leggi eg af mér minn bagga,
skal ykkar hvalur sá fullu verði goldinn", segir
hann.
Tekur nú Pétur að tína saman hvalþjósir og
leggja í byrðar; ætlar hann drengjunum, þeim
eldri 16 fjórðunga, en hinum yngri 14 fjórðunga.
Að því búnu tekur hann að bera saman þjósir í
bagga handa sér, og þegar hann hefur fengið
svo mikið sem honum líkar, eru það 3 vættir „og
mundi eg hafa bætt þeirri fjórðu við hefði eg
aldrei komið að Bustarfelli“. sagði hann. Halda
þeir nú af stað og fara sem Ieiðir liggja; segir
ekki af ferðum þeirra, fyr en þeir eru komnir fram
og upp á Mývatnssand. A sandinum er alda sú,
er Mývatnsalda nefnist og sér þaðan fyrst ofan á
Mývatnið, er að neðan kemur. Þangað höfðu
þeir feðgar haldið í einum áfanga hvíldarlaust í
fremur þungri færð. Biðja nú drengir föður sinn,
að þeir megi hvílast lítið eitt og leggja af sér
byrðarnar; segir hann, að svo verði að vera, að
þeir kasti mæðinni um stund, en sjálfur gengur
^ann um gólf með sinn bagga. En er þeir hafa dval-
ið þar þá hríð, er Pétri llkar, halda þeir af stað
og létta eigi fyr, en heima á Kálfaströnd. Þá
var Pétur sextugur að aldri, er hann fór ferð
þessa. ____________
Forngripasafnið er nú allt flutt fyrir
nokkru úr alþingishúsinu, og lokið við að skipa
því niður áefra lopti í bankahúsinu. Hefur nið-
urröðun þess þar tekið alllangan tíma, endavirðist
veravel frá hennigengið. Er nú safnið miklu ásjá-
legra en fyr, þá er svo hefur rýmkazt um það. Mun
allvel mega una við húsnæði þetta fyrst urti sinn.
Var og full þörf á þessari breytingu, því að hús-
rúmið í alþingishúsinu var orðið öldungis ónógt
fyrir safnið, svo að hrúga varð þar hverju innan
um annað. Utlendingar, er skoðuðu safnið þar,
voru einnig hissa á, að svo markvert safn skyldi
ekki hafa veglegra húsnæði. En mikil vöntun
mun mörgum þykja, að ekki er til nein hand-
hæg prentuð skrá yfir safnið, er menn geti áttað
sig eptir, eins og alstaðar tíðkast við söfn erlend-
is, jafnvel þótt lítilsháttar séu. Líklega verður
bætt úr þessu von bráðar, því að ekki þyrfti það
að verða neinn gífurlegur kostnaður.
Landskjalasafnið er nú flutt saman
á einn stað upp á lopt í alþingishúsinu, þar
sem forngripasafnið var áður. Er nýi skjalavörð-
urinn dr. Jón Þorkelsson tekinn að skipa því
þar niður og skrásetja sýsluskjalasöfnin, sem flest
hafa verið fremur illa hirt og mjög óskipulega
frá þeim gengið. Vanta enn skjalasöfn úr all-
mörgum sýslum, en þau koma vonandi bráðlega.
Elzta dómabók sýslumanna í safni þessu (ný-
fundin) er dómabók Jóns Vigfússonar eldra sýslu-
manns í Arnessýslu, og hefst 1666, en er mjög
skemmd og stórglompótt. — Af því að biskups-
skjalasafnið er ein deild landskjalasafnsins, eiga
allar prestsþjónustubækur, reikningsbækur og
bréfabækur frá prestaköllum, sem nú eru ekki
beinlínis notaðar, að séndast þangað, og mun
landsstjórnin gera gangskör að þeirri smalamennsku,
«r fyr skyldi hafa gerð verið, því að mikill fjöldi
slfkra bóka mun glatazt hafa, einmitt á sfðari
hluta þessarar aldar.
Sjónleikar. Leikfélag bæjarins hefur
nokkur kveld leikið nýjan leik, er einusinni áður
^efur verið leikinn hér fyrir löngu (1866). Það
7i
er leikurinn »Skríll« (»Pak») eptir Thomas
Overskou. Hefur leikur þessi verið mjög vel
sóttur og þykir allskemmtilegur, þótt gamall sé,
og þess vegna orðinn nokkuð á eptir tímanum,
með því að hann er miðaður við þann hugsunar-
hátt, er all almennur var fyrir miðja þessa öld,
þá er stéttarígur og fyrirlitning hinna svo köll-
uðu heldri manna fyrir lægri stéttum var miklu
algengari en nú, þá er heita má, að slíkur rfgur
sé að miklu leyti horfinn, eða komi að minnsta
kosti allt öðruvísi fram en fyr. En þrátt fyrir það
hefur þó leikur þessi jafnan almennt gildi og
flytur þennan alkunna sannleika: um aðalmanns
hjarta undir úlpu grárri og að opt fari saman
konungs hjarta og kotungsefni. ■— Leikur þessi
er yfir höfuð vel leikinn og sumum leikendunum
tekst afbragðsvel t. d. Jóni Jónssyni (frá Ráða-
gerði) er leikur Lillie barón, heimsmann mikinn
léttúðugan og lauslyndan, er ekki hugsar um
neitt nema að blekkja aðra með kurteisu látbragði
og fagurgala og vera sér úti um auðugt kvon-
fang. Tekst Jóni mjög vel, að sýna lausagopa
þennan, eins og hann er til orðs og æðis, strok-
inn og fágaður með »fínu« látbragði. En hing-
að til hefur verið erfitt að fá menn hér til að leika
slík hlutverk. Og það hefur vanalega tekizt illa.
En nú er maðurinn fenginn, er kann að haga sér
að heimsmanna sið á leiksviði og tala með þeirri
tilgerð, er slíkum herrum er lagin. Vagtel sekre-
teri (Kr. Þorgrímsson) er vel leikinn og all eðli-
lega og frú hans (Gunnþórun Halldórsdóttir)
sömuleiðis. En hún er ofungleg á leiksviðinu.
Palle Bloch bátstjóri (Árni Eiríksson) tekst einnig
vel, en gerir sig of loðmæltan, svo að málróm-
urinn verður óskýrari en þyrfti. En að öðru
leyti er Palle hinn röggsamlegasti og alls ófeim-
inn. Er leikandinn einnig orðinn þaulvanur á
leiksviðinu, og hefur sýnt, að hann getur tekið
að sér ýms ólík hlutverk, með ólíkum lyndiseink-
unnúm og farið vel méð. En það er ekki á allra
færi. Frú Sigríður Jónsdóttir leikur Elen Bloch
vonum betur, og sjálfsagt einna bezt af því, sem
hún hefur hingað til leikið. Að Matthildi (frú
Þ. Sigurðard.) kveður ekki mikið, en þó ekki ó-
eðlilega né ólaglega með efnið farið. Quittbók-
sali (Fr. Guðjónsson) er all hávær og aðsúgs-
mikill. Er málrómur hans ekki sem eðlilegastur,
og heldur um of skrækur. En fjörlega er Quitt
leikinn. Yfirleitt má segja, að leikur þessi hafi
tekizt vel, þótt ýmsa smávegis agnúa megi á hon-
um finna.
Sæluhúsið á Mosfellslieidi.
Eg finn það helga skyldu mína, að láta þess
getið opinberlega, hve óhæfilega illa er hirt um
sæluhúsið á Mosfellsheiði, sem á að vera til skýlis
og hælis ferðamönnum, er yfir heiðina fara á vetr-
ardegi. Þá er heilsa og líf manna er í veði er það
ófyrirgefanlegt hirðuleysi að láta hús þetta vera, eins
og það nú er, því að það væri miklu betra, að þar
væri ekkert sæluhús;þá reiddu ókunnir menn sig ekki á
að leita þar skýlis, sem þeir nú kunna að gera.
Og geta þá afleiðingarnar orðið hinar voðalegustu.
Þá er eg kom að húsinu síðastliðið laugardags-
kvöld, var þar svo umhorfs, að hurðin var brotin
af hjörunum og lá inni í húsinu, er var sneisafullt
af snjó upp í mæni, og því ómögulegt fyrir nokkurn
mann að haldast þar við, því síður að koma hest-
um inn. Glugginn á húsinu var mölbrotinn, svo að
þótt rnenn hefðu getað grafið sig þar niður í snjó-
inn, var miklu verra þar að vera, en út á víðavangi.
Eg hafði ætlað mér að borða í húsinu óg jafnvel
að láta þar fyrir berast um nóttina, en það voru
engin tiltök og eg kaus heldur að sitja úti við snæð-
ing. Það vildi til að veður var allgott, svo að eg
gat haldið leiðar minnar og komst kl. 1 um nóttina,
ofan að Miðdal. Eg ímynda mér ekki, að það sé
prakkaraskap ferðamanna að kenna, að húsið er
hurðarlaust og gluggalaust. Mér er nær að halda,
að það stafi af eptirlitsleysi og trassaskap þeirra,
sem eiga að sjá um það, því að eg býst við að
einhver eigi að gera það, þar sem líf manna getur
legið við, ef húsið er óhæfileg vistarvera fyrir menn,
er þangað leita í nauð. Það er seint að byrgja
brunninn, þegar barnið er dottið í hann, og væri
því sæmra að koma í tíma í veg fyrir, að stórslys
hljótist af þessu hirðuleysi. Eg vil því alvarlega
leyfa mér að skora á þá, er annast eiga um að
halda húsinu í viðunanlegu standi, að þeir gæti
betur skyldu sinnar hér eptir en hingað til, svo að
það geti borið nafnið „sæluhús" með réttu. Eg geri
ekki ráð fyrir, að ferðamenn mundu skemma húsið
af tómum þorparaskap. Að minnsta kosti ætti hver
maður að telja það helga skyldu sína, að hlynna
sem bezt að þessu bráðnauðsynlega skýli á svo
löngum og fjölförnum fjallvegi, sem Mosfellsheiði er.
Staddur í Reykjavík 9. apríl 1900.
Ferðamaður.
Farþegar hingað með »Hólum« frá út-
löndum voru: Ólafur Árnason kaupm. á Stokks-
eyri með frú sinni og Grímur Laxdal verzlunarstj.
frá Vopnafirði. — »Hólar« fóru austur um land
í fyrra dag, 4 dögum á eptir áæt.lun.
Nýjar sýslanir. Samkvæmt veitingu
á síðustu fjárlögum handa tveimur póstafgreiðslu-
mönnum hér í Reykjavík, hefur landshöfðingi
nú eptir tillögum póstmeistara, skipað þá Þor-
leif Jónsson alþingismann á Sólheimum og
Vilhjálm Jónsson cand. phil. til að gegna
sýslunum þessum. Er þessu svo skipt, að Þ.
fær 1500 kr. árslaun, en V. 1000 kr.
Veturinn, sem kvaddi í fyrra dag hefur
verið óvenjulega góður, líklega einhver hinn bezti
á allri öMinni, frost aldrei til muna og snjóalög
með langminnsta móti, að því er frétzt hefur úr
sveitum. Heybirgðir alstaðar nægar og víða hér
syðra búið að sleppa fé fyrir nokkru.
Ljósmóðipin.
I. Ný kennslubók.
Nýprentuð er kennslubók handa yfisetukonum
„löguð eptir þörfum yfirsetukvenna á íslandi", eptir
hinn góðkunna kennara í fæðingarfræði, landlækni
dr. J. Jónassen. Bók þessi er í mörgu tilliti betri en hin
eldri kennskubók í þeirri fræði, talsvert styttri og
auðveldari, og með fleiri myndum til skýringar. Það
sem dregið hefur verið úr hinni bókinni, er mest
endurtekningar og annað, er enga þýðingu hefur, en
aptur á móti eru í þessari bók ýmsar nýjar greinar
þess efnis, sem mikla þýðingu hefur og er nauðsyn-
legt fyrir hverja yfirsetukonu að vita. Bókin kostar
að eins 2 kr., og vil eg ráða öllum yfirsetukonum
til að eignast hana. Hún er skemmtileg aflestrar,
og vér þurfum ætíð hvort sem er, að lesa upp, —
og reyria að læra og hagnýta okkur allt, sem að
gagni má koma fyrir stöðu okkar, til að ryðga ekki
í fræðunum og fylgja með framförunum á því svæði.
Sú yfirsetukona, sem þetta vanrækir, er ekki starfa
sínum vaxin.
11. Val yfirsetukvenna.
Jafnframt vil eg leyfa mér að benda á, að ekki
væri vanþörf á að vanda betur val yfirsetukvenna-
efna, en gert hefur verið stundum að undanförnu.
Á þetta hefur að vísu verið minnzt áður (sbr. Fjall-
kon. í maí 1894), en dæmin sýna að ekki er van-
þörf á að endurtaka það. Það þyrfti að reisa skorð-
ur við því, að ekki væru „kosnar" eða sendar til
náms — konur eða stúlkur, sem svo að segja skort-
ir allt til að geta orðið góðar yfirsetukonur, geta
því ekki tekið það að sér, eða gefast upp eptir 1 —
2 ár. Dugir ekki að taka til þess hverja sem býðst,
þótt hvatirnar, ef til vill, eigi sé aðrar en að fá að
ferðast til höfuðstaðarins og dvelja þar um tíma á
landsj. kostnað, eða að ná í þennan litla styrk, yfir-
setukvennalaunin. Að minnsta kosti rnætti gera
þeim að skyldu, að hafa með sér heilbrigdisvottorð
frd héradslœkni, svo þær færu ekki til náms með
stórkostlegan heilsubrest, og þyrftu þessvegna að
vera til lækninga jafnframt náminu.
Helzt ætti yfirsetukonan að vera gædd með-
fæddum hæfileikum, svo sem: handlœgni, hjúkrun-
arndkvæmni, stillingu og kjatki, samvizkusemi,
hreysti o. s. frv.
Rvík, 9. aprfl 1900.
Þ. Á. Björnsdóttir.
(ljósmóðir).