Þjóðólfur - 01.06.1900, Síða 1

■
ÞJOÐOLFUR
52. árg.
Reykjavík, föstudaginn l.júní 1900.
Nr. 25.
Nýir kaupendur
að síðara helming þessa yfirstandandi ár-
gangs Þjóðólfs (frá i. júlí til ársloka 1900)
geta fengið hann
fyrir 2 krönur
og fá auk þess í kaupbæti:
Sérprentað sögusafn úr 50. árg. blaðsins 1898
með 11 skemmtisögum, prentað 1899, 106
bls, með nijóg þcttu letri.
Viðíirkennt ágœtt sögusafn.
Hinir íslenzku sagnaþættir úr blað-
ihu 1898—I900incl. verða að fullu sérprentað-
ir um næstkomandi áramót, og munu skil-
vísir kaupendur blaðsins þá eiga kost á að
eignast þá fyrir lítið verð, er síðar verður
auglýst nánar.
Þá er þættinum af Pétri sterka á
Kálfaströnd, sem fólki þykir einkar skemmti-
legur, er lokið munu birtast áður óprentaðar
sagnir um hina nafnkunnu »Hafnarbræður«
Hjörleif sterka og Jón Arnasyni, einnig ým-
islegt um Árna í Höfn föður þeirra m. fl. —
Fræðimenn eru beðnir að senda Þjóðólfi sagn-
ir eða smáþætti uuj nafnkennda afreksmenn
íslenzka, eða aðra sem að einhverju leyti
hafa verið einkennilegir.
Sumir hafa óskað þess, að Þjóðólfur flytti
meira af útlendum neðanmálssögum þýddum,
en hann hefur gert nú upp á síðkastið. Án
þess að gera lítið úr slíkum fróðleik, þótt
léttmeti sé, verður þó að teljast nauðsynlegra,
að rædd séu fremur landsmál og annað, sem
efst er á dagskrá þjóðarinnar. Og með því
að baráttan í þessum málum er nú að ýmsu
leyti harðari og víðtækari, en nokkru sinni
fyr, og því áríðandi að fast sé fylgt merki,
er hætt við, að regluleg alþýðuskemmtun sitji
nokkuð á hakanum um stund. En þá er
rirumunni léttir og eitthvað birtir í lopti, lofar
Þjóðólfur að flytja meira af sögum »fyrir
fólkið«, og þá yfirlýsingu munu allir sann-
gjarnir og sannþjóðræknir menn láta sér lynda.
En meðan stefnivargurinn veður sem mest
uppi hér á landi getur Þjóðólfur ekki þjóð-
arinnar og samvizku sinnar vegna hörfað und-
an merkjum að sumra ar.nara blaða dæmi og
svikið þann málstað, er hann hefur barizt
fyrir lengst æfi sinnar, þótt rólegra væri auð-
vitað og brotaminna.
Þjóðólfur flytur útlendar fréttir beztar og
áreiðanlegastar íslenzkra blaða, og forðastallt
óþarfa skvaldur og málalengingar, segir skoð-
un sína afdráttarlaust um það sem hann á-
b'tur þjóðinni fyrir beztu, hvort sem sumum
Þ'kar það betur eða ver, því að fyrir honum
vakir ekkert annað en velferð og sjálfstæði
íslenzku þjóðarinnar.
Nú fara þingkosningarnar í hönd. Verð-
ur bráðum farið nánar að ræða um þær.
Nýir kaupendur að Þjóðólfi frá 1. jíilí
gefi sig fram í tínia.
Nýjar bækur.
Þessi rit hafa nýlega verið send Þjóðólfi:
1. Finnur Júnsson: Den oldnorske og oldis-
lanske Literaturs Historie II. B. 4 hepti (bls. 595—
786) Kjöbenhavn 1900. Þetta mikla ritverk, er
á að taka yfir allar forníslenzkar bókmenntir frá
elztu tímum fram að 1400, á að koma út í 3
bindum, en 2. bindi þess er í 2 hlutum, og eru
nú eptir 2 hepti ókomin út af síðari hluta þess.
í þessu síðasta hepti ritar höf. meðal annars um
norsk sögurit fyrir daga Snorra Sturlusonar (Nor-
egssögu Þjóðreks munks o. fl.), um íslenzkar kon-
unga- og jarlasögur um sama leyti (Fagurskinnu
o. s. frv.), um sögur frá sama tíma áhraerandi
Grænland, Færeyjar og Orkneyjar, og sögur á-
hrærandi Danmörk og Sviþjóð. Þá eru sérstak-
ir kaflar um sagnaritarana, Styrmi fróða, Snorra
og Sturlu Þórðarson og lýsing á ritstörfum þeirra,
þar á rneðal alllangt mál um Snorra-Eddu, Heims-
kringlu, Sturlungu m. fl. Því næst talar höf.
um sagnarit íslenzk, er skrásett hafa verið eptir
daga Snorra og ’ Sturlu til 1300. (Hænsa-Þóris-
sögu, Kórmakssögu, Grettissögu, Hávarðarsögu,
Svarfdælu, Flóamannasögu og ýmsa smáþætti).
Síðast í heptinu talar höf. um ýmsar smásögu'r
og þætti, er einkum snerta Noreg, Svíþjóð og
Danmörk.
Til útgáfu þessa mikla ritverks hefur höf.
notið og nýtur styrks af Karlsbergssjóðnum danska
og þess vegna er ritið á dönsku, enda mundi
ekki hér verða neinn markaður fyrir jafnumíangs-
mikið rit, þótt á íslenzku væri. Þá er ritið er
allt komið út má vænta þess, að rækilega verði
um það dæmt í vísindalegri ritgerð, því að eins
og geta má nærri, kennir allmargra grasa í jafn-
stóru riti, og ýmsar nýjar skoðanir koma þar í
ljós, sem sumir geta sjálfsagt ekki fellt sig við.
En bókin ber vott um afarmikla starfsemi, víð-
tælia þekkingu á efninu og vísindalegan áhuga höf.,
og hún ætti að verða til þess, að Danir yrðu
eptirleiðis dálítið fróðari um hinar fornu bók-
menntir vorar, og legðu meiri rækt við þær en
hingað til. Þeir hafa lengi verið eptirbátar ann-
ara þjóða (t. d. Þjóðverja) í því. En hver sem-
ur nákvæma, íslenzka bókmenntasögu frá mið-
aldatímunum til þessa dags? Hennar þörfnumst
vér, því að þótt bók Poestions sé ágæt það sem
hún nær, þá má ekki búast við, að hún fullnægi
öllum kröfum, eða geti lengi verið einhlít. Það
er áð minnsta kosti hálfgerð minnkun fyrir oss
Islendinga, að hin bezta og yfirgripsmesta bók-
menntasaga vor frá síðari tímum, skuli rituð af
útlendum manni, er aldrei hefur til landsins kom-
ið, og naumast getur haft næga þekkingu á mál-
inu. En svona er þessu samt varið.
2,. Tjaldbúdin (The Winnipeg Tabernacle) V.
Eptir Hafstein Pétursson. Ritlingur þessi, sem er
3 arkir að stærð, er gefinn út í Kaupmanna-
höfn, eins og nr. 4 af sama riti. Nr. 1—3 var
prentað í Winnipeg. I þessu síðasta hepti lýsir
höf. aðdragandanum að því, að hann fór til Vest-
urheims og gerðist þar prestur Argylesafnaða.
Lýsirhann verusinnihjá þeim söfnuðum og hvers
vegna hann hafi tekið köllun Winnipegssafnaðar,
hvernig hann komst í ónáð hjá kirkjufélaginu og
myndaði Tjaldbúðarsöfnuð, og hverjum brögðum
kirkjufélagið og forkólfar þess hafi beitt til að
hnekkja Tjaldbúðarsötnuði og bola höf. frá prest-
þjónustu þar. Er það allófögur lýsing, en eflaust
sönn, því að séra Hafsteinn er ekki þekktur að
öfgum eða skreytni. En auðsjáanlega er honum
dálítið í nöp við prestana þar, sem von er, þvf
að þeir munu ekki hafa reynzt honum svo vel.
Höf. minnist meðal annars á »Aldamót« og prent-
ar upp ritdóm, er hann reit um þau í »Heims-
kringlu« og fær séra Friðrik þar einkum ofaní-
gjöf. — Séra Hafsteinn hefur dvalið í Kaup-
mannahöfn síðan í haust er leið, hefur kvænzt
þar danskri stúlku og virðist una hag sínum vel.
Hefur nann lýst því öllu nánar í 4. hepti »Tjald-
búðarinnar« og er þar mynd af þeim hjónum.
Allir vinir séra H. P. munu óska, að honum
gangi héðan í frá allt til vegs og gengis, og að
hann geti eptirleiðis lifað rólegra og ánægjulegra
lífi, en hann hefur gert vestan hafs.
3. Almanak, gefið út af Ólafi Þorgeirssyni í
Winnipeg. I því er áframhald af safni til land-
námssögu Islendinga í Vesturheimi (landnám í
Minneota og á Washingtoneyjunni) með myndum
af nokkrum hinum fyrstu íslenzku landnáms-
mönnum. Vér getum ekki dæmt um, hversu rétt
eða nákvæmlega landnámssögur þessar eru ritað-
ar, en þessar tilraunir eru góðra gjalda verðar og
miklu betri en ekki. Ætti útgefandi að taka til
greina í næsta almanaki sínu réttmætar athuga-
semdir, er komið hafa við hinar fyrri ritgerðir,
því að þá er margir leggja hönd á verkið, má
fremur væntn, að rétt verði frá skýrt. Verður
þá safn þetta harla mikilsvert og mjög eigulegt
að lokum, og ætti útg. að sérprenta þessa þætti,
svo að menn gætu haft þá í einni heild, ásamt
hinni árlegu skýrslu um látna Islendinga þar vestra,
sem verið hefur í almanaki þessu, og einnig er
fróðleg og nauðsynleg.
Nýr vesturfara-tulkur.
I sambandi við þá tvo ritlinga, Tjaldbúðina
og Almanakið, er eingöngu snerta Vestur-íslend-
inga, og getið er hér á undan, virðist Þjóðólfi
rétt að sneiða ekki alveg hjá þriðja ritinu, þótt
honum hafi ekki verið sent það. En hann hefur
samt séð það. Titill þess er engin ómynd. Hann
er svona orðréttur:
„ Vestur-Canada. Heimsins mesta kornyrkjuland.
Heimsins mesta kvikfjárrœktarland. Heimsins mesta
tiámaland. Heimkynni fyrir miljónir manna. Gef-
ins bújardit, sem innjlytjendur geta vatið sér sjáljir.
Alit Islendinga á Canada eþtir margra ára reynslu.
Gefið út að tilhlutun Canadastjórnar. Til útbýting-
ar. A ekki að seljast. 1900“.
Það þarf ekki lengra að vitna en í þennan
titil til að gera sér glögga hugmynd um innihald
ritlingsins, að eins að fjarstæðurnar á titlinum
eru ýktar og margfaldaðar.
Kanadastjórnin og agentar hennar hafa nú
færzt í aukana og ætlað að hleypa af stokkunum
æsingariti, sem hrifi. Og snjallasta ráðið hefur
þá verið talið, að prenta vottorð frá ýmsum Is-