Þjóðólfur - 01.06.1900, Blaðsíða 2

96
lendingum þar vestra um landskosti þar o. fl.
Hvernig þau vottorð eru gefin skal ósagt látið,
en aðferðin hefur verið sú opinberlega, að Wil-
helm Paulson agent stjórnarinnar og kunnurhér
að fornu, hefur ýmist bréflega eða munnlegabeð-
ið ýmsa (kunningja sína?) að gera svo vel að lýsa
nú landinu dálltið, því að hann eða stjórninþurfi
á því að halda. Og svo streyma vottorðin að
honum, þvl að mörgum hefur sjálfsagt þótt heið-
ur mikill að þessum tilmælum agentsins, ásamt
voninni um að sjá nafn sitt á prenti. Hversu
mörg vottorð hafi verið sálduð frá, áður en prent-
að var sést ekki, en »agentinn« þykist fulltrúa
um, að þessi, sem prentuð eru (um 20) séu nægi-
leg. Að því er ráða má hefur spurningunum ver-
ið hagað á ýmsa vegu, en ekki eins við alla,
sjálfsagt eptir þeirri þekkingu, er agentinn hefur
haft á hverjum einum. Auðvitað hafa vottorð
þessi miklu minni þýðingu, en agentinn og stjórn-
in ímynda sér, því að hversu mörgum vottorðum í
gagnstæða átt mundi mega smala einmitt sam-
hliða þessum Paulsonsvottorðum? Vér efumst
ekki um, að þau gætu orðið miklu fleiri og fróð-
legri. Hvers vegna tók agentinn ekki fáein af
slíkum vottorðum með?. Þá hefði orðið dálítið
meiri sannleiksblær á pésanum.—Því hefur aldrei
verið neitað, að mörgum Islendingum vegni dá-
vel þar vestra, sumum líklega betur, en þeim
hefur vegnað hér. En að þeir menn séu tiltölu-
lega í meiri hluta, höfum vér fulla ástæðu til að
efast um, og þurfum engin vottorð einstakra manna
eða agentagyllingar til að fræða oss um gefinsbú-
jarðir(i), sem innflytjendur geti valið sér sjálfir(l),
eða að flugurnar fari »minnkandi«(!) á seinni ár-
um í Nýja-íslandi(i), eins og einn vottorðsgef-
andinn segir. Sami segir og, að þær séu miklu
færri þar en við Mývatn og í Laxárdal, ekki nema
svo sem */4 af Mývatnsflugunum(i), en þær bíti
reyndar ver(!) og elti menn og skepnur inn í hús.
En hvað gerir það til, þegar þær eru svona fáar og
þeim fer þar að auki fækkandi(i). Og þessi
vottorðsgefandi er eini maðurinn af þessum 20,
er minnist á nokkurn skapaðan hlut, er ami að
mönnum þar vestra. Um haglstorma, skógarelda,
næturfrost á sumrum, óþverravatn, atvinnuleysi
og aðra erfiðleika á lífinu, er ekki getið einu
orði, nema þá til að gera ekkert úr því. Flest
vottorðin eru í mjög almennum orðatiltækjum,
hve »gott og fagurt og inndælt« sé þar að vera.
Frost komi þar að vísu, nokkuð snörp, en menn
þoli þau miklu betur en á Islandi(!) o. s. frv.
Þeir sem nánar vilja kynna sér þennan pésa,
sér til andlegrar styrkingar og hughreystingar hér
í fásinninu, geta eflaust fengið hann hjá Sigurði
Kristóferssyni agent, öldungis ókeypis og sjálf-
sagt munnlegar leiðbeiningar og skýringar í of-
análag. Kanadastjórn borgar brúsann.
Ásta.
Að þér hugurinn allt af leitar,
augum stjórna eg tæpast lengur;
æðar þrútna ofsaheitar,
allt í handaskolum gengur.
Vonir mínar vakna og deyja,
víf, með skiptum þinna róma.
Leyf mér nær þér ljúfa meyja,
leystu mig úr kvíðans dróma.
Við sátum við borðið, — En ef hún ann
og ef að eg mætti — —. Á tungu
var orðið að berjast. í farvegi flóð
og fuglar í móum sungu.
Við sátum við borðið. — En sólin hné
og sólroðna tindinn kyssti,
að skilnaði — hné svo 1 draums míns djúp,
sem deilin á tímanum missti.
Þá tók eg ósjálfrátt hönd urn hönd
og höndinni’ að vörum þrýsti;
hún tók hana aptur —• svo ófur hægt
og efann um leið, sem.mig nísti.
Það er svo þröngt hér inni
að ungur hugur rís.
Við áarnið og engjaskraut
er okkar paradís.
I austri röðull rennur,
hver rós til himins sér.
En allt það, sem eg átti 1 von
það á eg nú hjá þér.
Þó örlögin beri mig burt frá þér
eg bið ekki’ — 1 þögn eg hlýði.
En ef að þú vissir hvað veikur eg er;
eg veit það og þegi — og kvíði.
Þú kvartar um fjarlœgð. — Eg kvarta’ ekki neitt:
þú kemur í þögn — og í glaumi.
I fyllingu gleðinnar finn eg þig
og eg finn þig 1 vonanna draumi.
Hver dagur, sem rís yfir græna grund
á geislaleik bjartra kinna.
Og ljóðin mín fegurstu les eg öll
í ljóshafi brúna þinna.
S. F.
Fátækram álið.
Eptir Þ.
I.
I 12. tölubl. »Fjallkonunnar« þ. á., er grein-
arkorn um fátækraframfærslueptir Björn Bjarnar-
son. Kemur þar fram ný tillaga til breytingar á
fátækrahjálpar-fyrirkomulaginu. Tillagan er: »að
nema fátækraframfærsluna úr lögum«. Höf. ger-
ir ráð fyrir, að margir andmæli henni; þar á
hann víst kollgátuna. Hann telur ekki saka, þó
þessi till. sé rædd, en til hvers er að ræða þá
tillögu, sem hver meðalgreindur maður sér und-
ir eins, að er með öllu ótímabær og ómöguleg?
Slíkir útúrdúrar í hvaða máli sem er, eru ekki
einungis ónýtir, heldur og skaðlegir, með því þeir
tefja og trufla framgang þess í rétt horf.
Eg mundi engu síður en hr. B. B. telja æski-
legt, að hver einstaklingur meðal vor Islendinga
væri nú þegar og yrði framvegis svo siðferðis-
lega þroskaður og fullkominn, að vér ekki leng-
ur þyrftum neitt aðhald opinberra bókstaflegra
laga, — ekkert annað en siðferðis- og mannúð-
arhvatir, byggðar á sönnum bróðurkærleika, til
þess að viðhalda öllu því jafnrétti, einstaklings-
frelsi og vellíðan, sem nauðsynlegt er, sem skil-
yrði fyrir góðri félagsskipun. En heldur nú hr.
B. B., að ásigkomulag vort sé þannig yfirleitt?
Óneitanlega virðist sú hugmynd hljóta að vaka
fyrir honum með tillögu hans. Það getur þá ekki
verið meining nokkurs manns með viti, að ekki
þurfi annað en nema lög vor úr gildi til þess
á svipstundu, að gera oss svo »civiliseraða«, sem
frekast er æskilegt.
Það getur fyrst verið umtalsmál, að nema
einhver lög úr gildi, og setja ekki önnuríþeirra
stað, þegar þau eru alveg þýðingarlaus fyrirþá,
er staðið hafa undir vernd þeirra, og í því efni
getur naumast nokkurt stórt stökk í svip verið
viturlegt. •— Nú er þess að gæta, að ö 11 íslenzka
þjóðin stendur undir vernd fátækra- eða fram-
færslulaganna: fátækrastyrksþegar að því leyti,
að þar á hver að fá nauðsynlega hjálp eptir
kringumstæðum; — styrkveitendur að því leyti,
að þar á hver að leggja fram sinn skerf, eptir
efnum og ástæðum. Enda þótt fátækralögin nái
ekki, né hafi náð að þessu leyti fullkomlega til-
gangi sínum, þá eru þau mikið betri en ekkert.
»Almenningur sveitargjaldenda hugsar ekk-
ert um fátækramál annað, en að hver um sig ger-
ir allt, sem hann getur til þess að hliðra sérhjá,
að gjalda«, °egir B. B. Gerum nú ráð fyrir, að
tillaga hans kæmi út sem lög á morgun, og þar
með væri enginn framar lagalega skyld-
ugur að láta í té fátækrahjálp, en hjálparþurf-.
ar jafnmargir ei að síður, — og ekki er þó vfst
meining B. B., sð þeir skuli líða við breyting-
una? — Nú,— þá á þessi sami almenning-
ur, sem í dag fótumtreður lögin, beitir svikum,
lýgi, og yfir höfuð ómannúðlegustu meðulum til
að hliðra sér hjá að hjálpa, — eptir kenningu
hans, — af fúsum og frjálsum vilja að vera reiðu-
búinn, — hver einstakur eptir því, sem hon-
um ber og nauðsynlegt er — til þess að leggja
fram nægilega hjálp handa þurfandi mönnum.
Þetta getur nú ómögulega samrýmst; það sér hver
heilvita maður, og hr. B. B. sjálfsagt llka, þegar
hann íhugar það. — Óskandi væri, að »hinir
betri eiginleikar þjóðarinnar« yrðu sem fyrst svo
þroskaðir, að hverjum einstakling mætti trúa til,
að láta af hendi — eptir réttu hlutfalli við aðra
— fé til hjálpar nauðstöddum, og til almennings
þarfa, án íhlutunar opinberra laga, og þegar
sá tími kemur, þá getur tillaga B. B. orðið um-
talsmál; en eins og nú er ástatt, verð eg að á-
llta slfkt ótímabært, og vona eg, að hann sjái
það líka.
Eg skal svo þessu næst leitast við, að sýna
B. B. fram á, að það, sem hann er að berjast
við, að finna tillögu minni í »Þjóðólfi«x) til for-
áttu, hefur við lítið að styðjast. — »Milli sýslna
yrði alveg sama stríðið, eins og nú milli hreppa«,
segir B. B. Þó maður gerði ráð fyrir, að milli
2 sýslna kæmu fyrir jafnmörg ágreiningstilfelli,
eins og nú milli 2 hreppa á jafnlöngu tímabili—
út af þurfamönnum, þá yrðu þau eins mörgum
sinnum færri en nú, eins og sýslur landsins eru
færri en hrepparnir, En að búast við nokkru
þess konar »stríði« milli sýslna, er alveg ástæðu-
laust. Sýslunefndir gætu alls ekki komið af sér
þurfamönnum, eins og hreppar gera nú, nema
með slíkri fyrirhöfn, sem mikið bæri á, og þar
sem það væri mjög lítið fjárhagsspursmál fyrir
heilt sýslufélag, að losna við 1—2 þurfam., máske
að eins um eitt ár, þá mundi engin sýslunefnd
vilja vera þekkt fyrir slíkar »spekulationir«.
Allt öðru máli er að gegna með hreppana nú, t.
d.: Hólahreppur á kot í Fellshreppi. Þar er
hreppsn. í H.hr. innan handar að koma fátækra
fjölskyldu, sem annars yrði sveitlæg þar, yfir á
F.hr. á kotið. Aptur á móti, hreppsn.m., eða
annar efnaður bóndi í F.hr. á kot í H.hr. Þess-
um manni er annt um hag sveitarfélags síns, með
því það er hans eigin hagur; svo til að firra það
þeim voða, sem virðist vofa yfir af einhverjum
fátækling, Ijær hann kotið handa honum, þar til
hann verður þar sveitlægur (o: eignast framfærslu-
rétt), þá má fara að byggja honum út. Þannig
gengur koll af kolli með þessa fátæklinga: Þeim
er ýmist haldið kyrrum móti vilja þeirra á ein-
hverju óþverrabýli, sem enginn getur lifað á,
eða þeim er svipt þaðan, sem lífvænlegt er fyrír
þá að vera og þeim líður nokkurnveginn vel,
þangað til þeir gefast upp og verða að fara á
sveitina. Út af öllu þessu eru svo hrepparnir f
endalausu málaþrasi, sem opt veldur hatri milli
hinna merkustu og beztu manna, og spillirþann-
ig samvinnu þeirra í öðrum málum innbyrðis í
hverju sýslufélagi fyrst og fremst, og ennfremur í
mikilsverðum landsmálum yfirleitt. — Þessum og
þvílíkum brellum gætu sýslufélög alls ekki kom-
ið við, mundu heldur ekki reyna það; það sér
hver maður.
Til skemmtunar og fróðleiks.
Hraðskreiðasta skip í heimi er talinn
gufubátur nokkur, er vélafræðingur í Boston Ric-
hard Weiss að nafni hefur látið smíða. Var hann
reyndur 1 næstliðnum marzmánuði nálægt New-
York og þykir hafa reynzt afbragðsvel. Hefur
Weiss verið nálega heilan mannsaldur að gera
hann svo úr garði, sem honum líkaði. Hin nýja
uppfundning við gerð bátsins er fólgin í hreyfi-
skrúfunni, sem ekki er komið fyrir eins og venju-
*) Mér er ánægja að vita, að fram hefur komið
á prenti till. í sömu átt frá merkum manni, herra
hreppstj. Jósafat Jónatanssyni, því hann er mjög
greintlur og gætinn, og hefur verulegan áhuga á
landsmálum. En þegar eg birti grein mínaí„Þjóð-
ólfi“, vissi eg ekki um ritgerð hans í „Fjallkonunni".