Þjóðólfur - 22.06.1900, Blaðsíða 2

H4
og Gissurhvíti komu á land úr Vestmannaeyjum.
Hafa þeir komið á alþing laugardaginn 22. júní.
Af Kristnisögu má ráða, að ræðurnar á Lögbergi
hafi farið fram á sunnudaginn, og þá hafi Þor-
geir lagzt fyrir til að hugsa málið, en kristni svo
lögtekin daginn eptir (24. júní). A þessu virðist
ekki geta verið neinn vafi. Reiknað eptir tíma-
tali voru nú (nýja stíl) yrði lögtekning kristninn-
ar 4. júlí, en það er réttara að fylgja þáverandi
tímaákvörðunum og halda afmælið 24. júní. En
17. júní geturalls ekki komið til greina, hvernig
sem á er litið, og er undarlegt, að guðfræðingar
vorir skyldu ekki athuga það og koma i veg fyr-
ir, að þessa afmælis yrði minnzt þann dag. Ur
J>ví að 24. júní ber nú upp á sunnudag þurfti þetta
heldur engum vandkvæðum að valda. En oss er
kunnugt um, að Lögbergsflokkurinn í Vesturheimi,
sem hefur barizt fyrir því að halda Islendingadag
17. júní (fæðingardag Jóns Sigurðssonar) hefur
verið að hamra það fram máli sínu til stuðnings
— þvert ofan í söguleg heimildarrit, — aðþann
dag hafi kristni verið lögtekin hér á landi. Og
getur verið, að það bull hafi villt biskup, og að
hánn hafi ætlað Winnipegpáfann óskeikulan.
* ,Svarti Pétur* í Isafold.
Aldrei ,ærlegt spil!‘
Það er flest jafnan dáindis skynsamlegt og
skarplegt, eða hitt þó heldur.sem hinn margmæddi
Valtýs skjaldsveinn við Aitsturvöll lætur á þrykk
út ganga í þarfindablaði Valtýs og sveina hans
—stjórnarmáfgagninu. Hanner ávallt jafnspaugi-
legur, karlinn, ávallt jafn einfeldnislega barnaleg-
ur og ávallt jafn ómögulegur til að svara fyrir
sig nokkru orði, sem vit og veigur er í, þótt
ekki vanti stóryrða-moksturinn. Væri honum því
hentara að halda á flórspaða en penna. Af því
að síðasti Þjóðólfur kom dáiítið ónotalega við
sum líkþorn gamla mannsins, þá hefur hann ætl-
að sér heldur en ekki að slá frá sér með spað-
anum sínum. En verra vindhögg hefur hann aldr-
ei slegið, karltetrið, því að það hittir ekkert og
engan, og er harla auðvelt að sýna fram á það.
svo að allir hljóti að sjá, hvernig Isafold fer að
ráði sínu, þá er hún stendur algerlega ráða-
laus uppi gagnvart Þjóðólfi, eins og jafnan er.
Það, sem Isafold er að streitast við, er að
telja athugalausum og greindarlitlum lesendum
trú um,—aðra getur það ekki villt,—að Þjóðólfur
hafi snúizt í stóra bankamálinu, þannig, að hann
telji það nú óalandi og óferjandi, er hann áður
hafi verið fylgjandi, og eignar þahn snúning á-
hrifum annara manna. Já, margur heldur mig
sig. Þessu til stuðnings dregur ritstj. stj.málgagns-
ins með feikilegum gorgeir upp úr vasa sínum
15 mánaða gamalt skjal með undirskriptum nokk-
urra manna, þar á meðal ritstj. þessa blaðs, og
þylcir oss réttast að birta hér orðrétt þetta stór-
merka »dokúment«, svo að menn geti sjálfirdæmt
um, hversu ískyggilegt það er:
„Vér undirritaðir, sem höfum á fundi 26. marz
síðastliðinn hlýtt á og rætt tillögu um stofnun eigin-
legs þjóðbanka á Islandi og vér aðrir,1) sem ritum
nöfn vor hér undir, lýsum yfir því, að vér álítum
mjög æskilegt, að frumvarp til lagaum stofnunslíks
banka ásamt með tilboði um framfag þess fjár, sem
með þyrfti, yrði Iagt fyrir næsta alþingi til meðferð-
ar og álita, þar eð fjárhagur landsins nú er í því
ástandi, að bráðar umbætur með lagaráðstöfunum
eru óhjákvæmilega nauðsynlegar á þennan hátt eða
annan, sem alþingi og væntanlega tekur til íhugunar".
Ritstj. stj.málg. gefur í skyn, að það sé all-
líklegt, að vér neitum því, að hafa skrifað und-
1) Einn meðal þeirra var ritstjóri þessa blaðs,
því að hann kom e k k i á þennan umræðufund 26.
marz, enda mun málið þar lítið hafa skýrzt, því að
Páll hafði svo lítið við að styðjast, er hann bar
þetta mái fyrst upp við tnenn hér. En að í s 1 e n z k
þjóðbankahugmynd gæti komið fram í löglegu formi
á þingi til athugunar því gat enginn verið mótfall-
inn, heldur var sjálfsagt að óska þess.
ir þetta. Ónei, því fer fjarri. Undir svona
lagað skjal, með svona öldungis óákveðn*im
orðatiltækjum skyldum vér fúslega skrifa enn í dag.
Og vegna hvers? Af því að í þessum fyrgreindu
tilmælum liggur ekki nein tilvitnuníneitt
ákveðið frumvarp, ekki heldur nokk-
urhinminnsta skuldbinding um að
fylgja málinu fram, helduraðeinstil-
rnæli um, að þingið fái mál þetta til
athugunar og álita. Það er allt og sumt.
Þá er hr. Páll Torfason var hér í marzmán-
uði í fyrra, þá var hann ekki með nokkurn
minnsta snefil af nokkru frumvarpi í vasanum,
mun þá naumast hafa verið kominn í nokkurt
samband við þá Arntzen og Warburg, að minnsta
kosti voru nöfn þeirra þá ekki nefnd. Páll hugs-
aði, að stjórnin mundi ef til vill verða fáanleg til
að leggja frumvarp fyrir þingið, og hugmyndin
þá sú, að það yrði eitthyað svipað lögum »Nati-
ona!bankans« í Höfn. Þetta var að eins hug
mynd og ekkert annað. Hvorki Páll né aðrir
vissu, hvort stjórnin mundi nokkuð vilja skipta
sér af þessu. Menn vissu, að hún hafði annað
frumvarp á prjónunum, veðdeildarfrumvarpið. Það
var öllum ljóst, að eitthvað þurfti að gera þá til
þess að ráða einhverja bót á peningahag Iands-
manna, og þess vegna virtist þessum mönnum,
er rituðu undir þessi fyrgreindu tilmæli ekki að
eins æskilegt, heldur sjálfsagt, að þinginu
gæfist kostur á, að athuga eitthvert
annað fjármálafrumvarp, jafnhliða veð-
deildarfrumvarpinu —• eins og beinlínis er
gefið í skyn síðast í yfirlýsingunni — svo að menn
gætu séð, hvort hagfelldara vieri. Það var þings-
ins, að fallast á eða hafna. Það hefði verið dá-
lítið undarleg meinsemi, já, rneira að segja mesta
flónska, að vilja ekkí láta þingið sjá frumv. frá
stjórninni um stofnun þjóðbanka á Islandi. Hvers
vegna mátti ekki þingið sjá, hvernig stjórnin ætl-
aði sér að leysa hnútinn? En nú vildi hún ekk-
ert við málið eiga, og þ á koma þeir Arntzen og
Warburg til sögunnar með sitt frumvarp, og það
er borið upp á þingi. Þjóðólfur lýsti þá þeg-
ar nokkurnveginn eindregið skoðun sinni á mál-
inu (sbr. Þjóðólf 14. og 17. júlí f. á.) alveg í sam-
ræmi við það, sem hann hefur síðan gert, var t.
d. alveg samdóma Guðl. Guðmundssyni, eins og
hann tók fyrst í málið á almennum borgara-
fundi 14. júlí, flutti ágrip af ræðu hans gegn mál-
inu og hældi henni. Og var Benedikt Sveinsson
þá á uppréttum fótum, og er þess getið til að
sýna samvizkusemi(l) Isafoldar gagnvart Þjóðólfi,
en alls ekki af því, að vér blygðumst oss fyrir
að hafa fyllt flokk Benedikts í sjálfstjórnarmál-
inu o. fl., því að hann var sá maður, er heiður
var að fylgja en ekki skömm, eins og þeim flokks-
foringjum sumum, sem Isafold er nú að dandal-
ast aptan í. Þeir voru tímarnir, að hún tylgdi
Benedikt að málum, þótt hún síðar níddi hann
á allar lundir mjög ódrengilega, eins og henni ,er
lagið. En hún hefur lítið vaxið af því. — Þótt
Benedikt væri þjóðbankahugmyndinni allmjög
hlynntur í fyrstu, þá vita þeir, sem kunnugir eru,
að það er mjög ófyrirsynju, að vera ávallt að
veifa nafni hans framan í þjóðina »stóra bankan-
um« til meðmælis, og hefur optar en einu sinni
verið sýnt fram á það hér í blaðinu.
Vindhögg Isafoldar gagnvart Þjóðólfi út af
stefnuleýsi(I) eða stefnubreytingu 1 þessu stóra
bankamáli er svo nauðaeinkennilegt, að enginn
nema ritstj. ísaf. hefði getað reitt upp annað eins
axarskapt. Það liggur öllum í augum uppi, hve
vitlaust það er. Ef þingið t. d. lætur í ljósi
með þingsályktun til stjórnarinnar, að einhver
þýðingarmikil löggjöf t. d. fátækra- og framfærslu-
lögin þurfi breytinga og umbóta við, og óskar
að stjórnin komi fram með eitthvert frumvarp,
einhverjar tillögur í þá átt, getur þá nokkrum
óbrjáluðum manni komið til hugar, að þingið
hafi með þessari ósk sinni samþykkt það fyrir-
fram óskorað, er stjórninni þóknast að leggja fyr-
ir þingið, eða skuldbundið sig á nokkurn hátt
til þess?! Vitanlega hefur þingið og hver ein-
stakur þ.m. þar öldungis óbundnar hendur til að
fella frumv. beinlínis, ef það er óaðgengilegt,
eða breyta því svo, að það verði viðunanlegt.
Þetta sér hver heilvita maður. Ef eitthvert fé-
lag t. d. kaupfélag hér í Reykjavík mælist til
þess við einhvern kaupmann að hann sendi þvf
tilboð um vörusölu, því að það vilji gjarnan sjá,
hver kjör hann vilji bjóða, þá væri það nokkuð
skrítið, ef félagið væri skuldbundið til að taka
boði þessa kaupmanns, hvernig sem það væri(!)
I þessum öldungis óákveðnu tilmælum um nýtt
bankafrumvarp lagt fyrir þingið, sem Isafold er
að glenna sigá, erekkivikið aðþví einu
orði, ekki nokkur stafur í þá átt, að þeir
sem riti undirþettaskjal lofi að styðja þetta
mál til sigurs, er það komi fyrir þing-
ið, eða skuldbindi sig minnstu vitund
til að veita því nokkurt fylgi, hvað þá
heldur meira, eins og hver rnaður getur séð,
sem læs er á prent, enda hefði það verið meira
en meðal fásinna, svona alveg út í bláinn, áður
en menn vissu nokkuð urn, hvernig frumvarpið
mundi verða. »ísafold« gefur sjálfri sér á munn-
inn með því að ætla sér að toga út úr þessum
tilmælum skuldbindingu af hálfu Þjóðólfstil fylg-
is við málið(H). Það eru víst fáir lesendur henn-
ar s'vo grænir, að þeir sjái ekki, að »ísafold« hef-
ur einmitt nú sem optar snoppungað sjálfa sig
með bersýnilegri óráðvendni f rithætti og vlsvit-
andi ósannindaflækju til blekkingar athugalitlum
lesendum. Og er það í rauninni engin nýlunda,
en það er ekki ávallt tækifæri til að reka það
jafn greinilega ofan 1 hana, eins og nú þá er hún
leggurá borðið »tromfin sín(!!)« NB. er hún hugði
tromf, en eru hundar einir, eins og ávallt, því
að hjá henni er aldrei »ærlegt spil«. Og nú hef-
ur hún orðið »svarti Pétur«, og verður að láta
sér lynda að brennimerkjast á enninu af almenn-
ingi. Og er leiðinlegt fyrir ritstj. að verða ávallt.
»stimplaður« í viðskiptum sínum við Þjóðólf.
Mun nú snjallast fyrir hann að taka á sig gerfi
»alþýðumannsins(!)« sem lýstur var lygari í síðasta
Þjóðólfi og lætur sér það vel lynda(!) til þess að
þurfa ekki að nafngreina sig(l). Mun hann fús-
lega ljá ritstj. Isaf. dularstimpilinn sinn undir
einhverjar nýjar Iygar gagnvart Þjóðólfi, og eru
það hlunnindi mikil, enda vitum vér, að ritstj.
stj.m.g. verður ekki »óstimplaður« gagnvart Þjóð-
ólfi úr þessu. _____________
Skarlatssóttin
er nú komin upp í Borgarfjörð. Kom sú frétt
hingað um næstl. helgi, að 3 börn í Bakkakoti
í Bæjarsveit (skammt frá Hvítá) hefðu fengið veik-
ina, og er talið víst, að húsbóndinn þar Jóhann
Björnsson frá Svarfhóli hafi flutt með sér veikina
úr ensku botnverplunum, er hann hafði mikil mök
við í vetur suður í Höfnum. Hafði hann bæki-
stöð slna á Kalmannstjörn og stundaði botnverpl-
ana þaðan. Eptir lokin færði hann sig inn á
Akranes og hélt þar sörnu atvinnu áfrarn mjög
ósleitulega, var stundum nætursakir hjá viðskipta-
mönnum sínum. Um hvltasunnuleytið fór hann
heim til sín að Bakkakoti, og rétt á eptir sýkt-
ust þar 3 börn á heimilinu. Litlu síðar fór Helga
systir hans ofan í Borgarnes og veiktist þar hjá.
Helga verzlunarstjóra Jónssyni. Var hún síðan
flutt heim til sín að Bakkakoti, og bærinn þar
settur í sóttvarnarhald, en sótthreinsað hús Helga
faktors. Mun þurfa að beita allmiklum strangleik
til þess, að sóttkvíunin verði að nokkru gagni,
því að menn ætla, að Jóhann kunni illa heima-
setunni, en stafi veikin frá honum, sem læknarn-
ir telja áreiðanlegt, þá verður að gæta þess, að
hann haldi kyrru fyrir heima.
Auk piltsins frá Vegamótum, er getið var
um 1 síðasta Þjóðólfi, hefur eitt b'arn hér í bæn-
um (frá Melstað vestan við bæinn) sýkzt af veik-
inni, og er gizkað á, að sóttkveikjan hafi flutzt
með húsbónda þess, er hefur stöðugt stnndað sjó
og þá líklega heimsótt botnverpla. Er svo að