Þjóðólfur - 07.09.1900, Blaðsíða 1

ÞJOÐOLFU
52. árg.
Reykjavík, föstudaginn 7. september 1900.
Nr. 41.
Útlendar fréttir
hafa Þjóðólfi borizt 1 enskum blöðum frá a6. f.
m. — Sambandsher stórveldanna í Kína hafði
komið sér saman um að gera sameiginlegt á-
hlaup á Peking 15. f. m., en af einhverjum á-
stæðum, sem ekki eru kunnar, biðu Rússar þess
ekki og réðust á borgina að austanverðu aðfara-
nótt hins 14. Brutust þeir inn um fyrsta hliðið
snemma um morguninn, en gátu ekki náð aðal-
hliðinu að austanverðu, er liggur hærra en hitt.
Slóust Japanar þar í lið með Rússum og börð-
ust Kfnverjar þann dag allan, en um miðnætti
aðfaranótt hins 15. var hliðið sprengt í lopt upp
og sambandsherinn ruddist inn. Féll þar margt
manna af Kínverjum. Nokkru áður höfðu Bret-
ar og Amerikumenn náð hliði því, er næst lá
sendiherrabústöðunum, og mátti hjálpin naumast
síðar koma, því að lið það, er sendiherrarnir
höfðu á að skipa var aðframkomið af hungriog
öðrum skorti. Höfðu Kínverjar síðustu dagana
gert hverja atlöguna á fætur annari til að ná
sendiherrunum á vald sitt. Höfðu sendiherrarn-
ir misst alls 67 manns af varnarliði þeirra, með-
an á umsátrinu stóð. Sögðu þeir, að öll þessi
uppreisn væri verk stjórnarinnar, en »boxarar«
væru að eins verkfæri hennar og þeirhefðu eng-
ar byssur. I aðalborginni, þar sem keisarinn
hefur aðsetur sitt veittu Kínverjar öflugt viðnám,
en eptir allmikla stórskotahríð náði sambandsher-
inn einnig þessum hluta borgarinnar um miðjan
dag 15. f. m., og höfðu þeir þá náð allri hinni
»helgu borg« Kínverja á vald sitt. En keisarinn
og ekkjudrottningin voru flúin þaðan fyrir 4 dög-
nm lengra vestur í land með alla keisarahirðina
og 30,000 vopnaðra manna. Voru Japanar send-
ir til að elta þau, og segja síðustu fregnir, sem
þó eru ekki fullsannaðar, að þeir hafi tekið þau
bæði höndum, 80 enskar mllur í suðvestur frá
Peking. Ennfremur er sagt, að keisarinn (Kwang-
Su) hafi gengið sjálfkrafa í hendur Japana og beð-
ið þá verndar. — Li-Hung-Chang hefur skorað á
stórveldin að hætta frekari liðsafnaði og beðið
um vopnahlé til að semja frið, en þeirri mála-
leitun hefur verið neitað að svo stöddu, með því
að kínverska stjórnin hafi brotið alþjóðaréttinn
gagnvart sendiherrunum, er bandamenn hefðu
orðið að bjarga með herskildi, auk þess sem Li-
Hung-Chang brysti alla heimild til þessara mála-
leitana fyrir hönd kínversku stjórnarinnar. Sagt
er að sambandsherinn hafi brennt til kaldra kola
höll Tuans prins í Peking. í Suður-Kína bólar
alvarlega á óeirðum, og hefur verið sent hrað-
skeyti til Bandaríkjastjórnar frá Shanghai um að
senda 15,000 manna til að vernda þá borg.
Bretum gengur enn mjög erfiðlega við Bú-
ana og fara jafnvel ýmsar hrakfarir fyrir þeim.
De Wet er eins og elding fram og aptur um
landið og hafa Bretar ekki hendur 1 hári hans.
Bretar eru enn að eltast við Búana bæði í Nat-
al og Oranjeríkinu, svo langt er frá því að þau
lönd séu friðuð, eins og lullyrt hefur verið af
Bretum fyrir löngu. Við Ventersburg 25 mílum
fyrir sunnan Kronstad misstu Bretar 5 liðsforinga
og 24 liðsmenn. í Natal hafa Búar rifið upp
járnbrautarteinana og fregn var komin um, að
þeir hefðu náð aptur bænum Newcastle úr hönd-
um Breta. Á öðrum stað missti Buller hershöfð-
ingi 37 manns. Roberts hefur nú birt nýja fyrir-
skipun þess efnis, að hver sá innborinn rnaður,
er brjóti hollustueið þann, er svarinn hafi verið
Bretum skuli engu fyrir týna nema lífinu, og að
allir Búar í þeim héruðum, er Bretalið sé, og ekki
hafi svarið eið, skuli skoðazt sem fangar og flutt-
ir í útlegð, og allar byggingar og búgarðar, er
njósnarmenn óvinanna leiti hælis í, skuli rifnar
til grunna o. s. frv. Þessi harðýðgislega fyrirskip-
un hefur vakið mikla gremju í flestum Norður-
álfublöðum og Bretar sjálfir kalla hana »svívirði-
lega« (»infamous«) og fara afarhörðum orðum
um Roberts. Frakkneska blaðið »Le Temps*
segir, að her Breta í Afriku hljóti að vera í mik-
illi klípu, þá er æzti hershöfðingiun þykist knúð-
ur til að grípa til sllkra örþrifráða, sllkra grimmd-
arverka, er hljóti að mælast afarilla fyrir f öll-
um hinum menntaða heimi. — Hans Cordua,
þýzkur lieutenant, er einn síns liðs svo að segja
hafði ásett sér að taka Roberts höndum í Pret-
oríu, ginntur til þess í drykkjuskap af enskum
njósnara, var dæmdur til dauða af hérrétti þar,
staðfesti Roberts þann dóm og var Cordua skot-
inn til bana í Pretoríu 24. f. m. Segja ensk
blöð, að öll þessi rekistefna um þetta samsæri
hafi verið hégómi einn, að eins til að afsaka og
réttlæta hina nýju óhæfilegu fyrirskipun Roberts
og að dómurinn gagnvart þessum unga afvega-
leidda manni hafi verið réttarfarslegur glæpur.
Sfðan ófriðurinn hófst hafa ensk blöð aldrei far-
ið jafn svæsnum orðum um Roberts og herstjórn
hans, eins og nú. Eitt hinna merkustu þeirra
»Reynolds Newspaper« í London segir meðal
annars í ritstjórnargrein 26. f. m., að það sé herfi-
legt brot á alþjóðarréttinum og samþykktinni í
Haag að hefnast á saklausu fólki, er ekki taki
þátt í ófriðinum, eins og Roberts hafi gert í þess-
ari nýju fyrirskipun sinni. Hann sé ófær til að
vinna bug á Búum á orustuvellinum, og í vand-
ræðum og úrræðaleysi láti hann svo gremju sína
bitna á öllum, hvort sem þeir hafi nokkuð til
saka unnið eða ekki. Þetta sé svo illt afspurnar
fyrir enska herinn, svo mikill blettur á siðaðri
þjóð í hernaði, að hann verði naumast afþveginn.
Þetta sé eini ófriðurinn, sem England hafi átt
í upp á eigin spýtur nú um langan aldur, og hann
sé ekki að eins orðinn Bretum til ævarandi skamm-
ar, heldur svo kostnaoarsamur, að furðu gegni.
100 miljónir punda sterling (1800 miljónir króna)
hafi hann kostað landið, auk 65 þúsund fallinna
særðra, sjúkra og örkumlaðra manna, og svo hafi
þessir erkilygarar (»monumental liars«) þar syðra
nfl. Roberts og aðrir brezkir hershöfðingjar næstl.
6 mánuði logið þjóðina heima á Englandi fulla
með þeim sögum, að Krilger væri ávallt að biðja
um frið, Steyn væri í varðhaldi hjá sínum eigin
mönnum, og allt Búalið væri að sundrast og á
heljarþremina komið. Roberts hefði mótstöðu-
laust anað til Pretoríu og síðan ekki þorað að
hreyfa sig þaðan, þótzt vera búinn að leggja Or-
anjeríkið undir brezku krúnuna, en þarværi allt
enn f sama uppnáminu o. s. frv.
Þingmálafundur
til undirbúnings alþingiskosninga hér í bænum,
var haldinn í leikhúsi W. Ó. Breiðfjörðs kaup-
manns 1. þ. m., og var hann allfjölsóttur. Fund-
arstjóri var valinn Ólafur Rósenkranz biskups-
skrifari, en fundarskrifari enginn. Jón Jensson
yfirdómari lýsti því yfir, að hann byði sig hér
fram til þings, en vildi ekki láta uppi skoðanir
sínar á landsmálum þá þegar. Tryggvi Gunnars-
son bankastjóri gat þess, að margir kjósendur
hér í bæ hefðu skorað á hann að bjóða sig hér
fram, en kvaðst ekki að svo stöddu lýsa því bein-
línis yfir, að hann gerði það. Reis þá upp
Hjálmar Sigurðsson holdsveikragjaldkeri, sem á-
vallt er mál að tala á fundum hér, og krafðist,
að Tr. G. segði af eða á um þetta, en Tr. svar-
aði fáu öðru en því, að hann léti ekki Hj. S.
kúga sig til þess. Þá stóð upp Björn Isafoldar
með þjósti allmiklum og tók upp það sem Hjálm-
ar hafði sagt, nélt að honum gengi betur, en
Tryggvi svaraði honum útaf, kvaðst ekki þurfa
að standa honum eða Isafoldarklíkkunni neinn
reikningsskap, vék sér því næst frá Birni roeð
sýnilegri fyrirlitningu, en sneri sér að öðrum
fundarmönnum og gat þess, að þeim, sem skor-
að hefðu á sig skyldi hann svara á þá leið, að
hann byði sig hér fram til þingmanns og ekki
annarsstaðar, um leið og hann þakkaði mönnum
fyrir traust það, er þeir hefðu á honum, og
kvaðst mundi leitast við að bregðast því ekki. Var
að máli hans gerður góður rómur. Hj. Sig. og
1--2 aðrir úr flokki Jóns Jenssonar ætluðu að
hefja umræður um ómerk smámál, en voru kveðn-
ir niður bæði af Tr. G. og Jóni Jakobssyni, er
hélt tvær allsnjallar ræður um stjórnarskrármálið;
tók hann það t. d. skýrt tram, eins og opt hefur
verið ságt, að alls ekkert þingræði myndist við
setu ráðgjafans á þingi, hann geti ávallt vikið
hinum konungkjörnu úr sessi, ef þeir fari ekki
að hans vilja, og honum mundi ekki veita erfitt
að fá menn í þeirra stað, auðsveipa honum og
stjórninni. Vildi ræðumaður ráða bót á þessu
með því að fækka konungkjörnum í efri deild,
svo að þeir yrðu að eins 4, og vildi láta þing-
mannaefnin lýsa því yfir, að þeir féllust ekki á
valtýskuna, nema þessu atriði væri bætt inn í
frumvarpið. Jón Jensson lýsti því þá yfir eptir
ítrekaða áskorun, að hann mundi ekki gera þetta
atriði að neinu aðalskilyrði, og teldi það ekki
svo mikilsvert, eins og ræðumaður gerði. Þeir
Björn ritstj. og meðritstj. hans E. Hjörleifsson
þvældu fram og aptur um valtýsku stjórnarbót-
ina, er þeir svo kalla, og reyndu að telja henni
eitthvað til gildis, en það var svo kraptlaust, svo
veigalítið og vafningslegt, að áheyrendurnir urðu
engu fróðari eptir en áður um afrek ráðgjafans
á þingi og alla þá blessun, er honum fylgdi. En
Tr. G. tók það réttilega fram, að Valtýingar
væru ávallt að staglast á því að » binda e i n h v e r n
enda« á þetta stjórnarþras, þeim stæði á sama
hvernig það væri gert, en sér þætti mestu skipta
hvernig endinn væri bundinn, og valtýskan
gerði það svo illa, að það væri miklu verra en
ekki neitt. Þess vegna teldi hann réttast að láta
málið bíða um sinn, bíða hentugri tíma, þá er
menn gætu fylgzt betur saman, og allur meiri