Þjóðólfur - 11.09.1900, Qupperneq 2

— þá segir stjórnin sem svo. — Nei, hann get-
um við ekki lengur brúkað. Nú skulum við senda
Valtý, sem alltaf er að hlaupa upp og ofan bak-
tröppurnar hjá okkur með »tilboð« til þess að
fleyga heimastjórnarflokkinn frá landshöfðingj-
anum! — og hvað skeður þá. — Hr. JónJensson,
svo kallaður náfrændi Jóns Sigurðssonar er fyrst-
ur til þess að gleypa við refakökunni ng stilla
upp flokki á þing móti landshöfðingjanum
í okkar eigin máli. Svo sendi stjórnin M. St.
valdboð um að velja um stöðu sina eða »stjórn-
arbótina!!? og var nokkuð eðlilegra heldur en að
landshöfðinginn veldi stöðttna og talaði siðarsvo
sem honum var skipað, þegar svo auðvirðilegt
fylgi stóð bak við hann meðal fulltrúanna?
Hvað mundi Jón gamli Sigurðsson, með sína
ótrauðu lífsbaráttu fyrir óskertum landsréttindum
Islands frá elztum tímum segja við »náfrændann«,
ef hann nú stæði uppi meðal vor.
Jú, farinn er að þynnast mjöðurinn hjá
Mörlanda.
Þýðingarmesta nauðsynjamál
islenzkrar alþýðu, eins og nú stendur, er að bænd-
ur fái góðan markað fyrir afurðir sínar, einkum
á lifandi fé. Um þetta þarf ekki mörgum blöð-
um að fletta. Það er miklu meira nauðsynjamál
en öll valtýska, allur stóribankinn og allt frétta-
þráðarflanið. En hvernig snýst »ísafold« við þessu
velferðarmáli þjóðarinnar? Jú viti menn, hún
skammar bankastjórann fyrir tilraun, er hann
hefur gert til að útvegamarkað á íslenzku fé, seg-
ir, að hann hafi gert það að eins sér til kjörfylg-
is (þ. e. af eigingjörnum hvötum) og spyr, hvers-
vegna hann hafi ekki gert þetta fyr. Hvílíkur
na'glaskapur. Má þá ekki eins spyrja: Hvers-
vegna datt Isafoldarmönnunum þetta ekki í hug
fyr en Tryggva ? Hversvegna hafa þeir hingað
til ekkert gert í þessa átt. Sjálfsagt af því, að
þeim hefur ekki verið neitt áhugamál, að mynda
bér neina samkeppni við þá Zöllner og Vídalín.
Það er engu líkara, en að þeir séu hans liðar
undir niðri, vilji styðja að því, að verzlunarein-
veldi hans haldizt óbreytt, annars hefðu þeir ekki
farið að skamma Tryggva bankastjóra fyrir þá
virðingarverðu tilrann, er hann gerði til að spyrj-
ast fyrir um markaði erlendis, þótt það bæri
ekki árangur í þ e 11 a skipti, af því að tíminn
var orðinn svo naumur (sbr. yfirlýsingu hr. Sigf.
Eymundssonar 1 síðasta bl.). Þá er nú »ísafold«
farin að telja mönnum flest til foráttu, ef það á
að vera hégómi einn og sprottið afeintómri eigin-
girni (til kjörfylgis!!) að vilja útvega þjóð sinni
hagfeldan markað fyrir helztu afurðir sínar, mark-
að, er hún þarfnast svo mjög. Það ber allt að
sama brunni hjá þessu virðulega málgagni, sami
afkáraskapurinn alstaðar: að sýnast en ekki vera
slá sandi í augu manna með föðurlandsástarhjali
um leið og verið er að gylla undir rós fólksflutn-
inga af landi burtu, látast hata verzlunareinveldi
einstakra manna, en varpa um leið hnútum að
þeim mönnum, sem eitthvað vilja gera í þá átt
að létta því af(!). Allur ritháttur ísafoldar gegn
Vídalín virðist þvi ekki vera annað en tóm ólík-
indalæti, að eins til þess að tala eins og fólk
vill heyra, og nota sér það til fylgis, enda mundi
»ísafold« verða íyrst allra blaða til að sleikja
duptið af fótum Vídalíns, ef hún héldi að henni
yrði það til alþýðufylgis. En útvegun markaðs
fyrir íslenzkt fé á að btða eptir valtýska ráðgjaf-
anum, segir »ísafold«. Það liggur svo sem ekki
mikið á því. Og hann mun líká gera það duglega,
pilturinn sá. Sú húgsun, að næsta þing geti
ráðgjafalaust eitthvað gert til að styðja þettamál
(t. d. með veitingu á fjárlögunum) og eigi að
166
g e r a þ a ð, hún hefur aldrei fæðst i hinum hug-
myndasnauðu höfðum Isafoldarritstjóranna.
Æsingar og dómarastörf.
Það þykir hart, að sýslumenn fjölmenni mjög
á þing og það með réttu. Þeir ættu að gæta
sinna eigin starfa heima í héraði sem dómarar
og umboðsvöld, vera sem réttlátastir og standa
yfir flokkunum, svo að almenningur gæti bor-
ið traust til þeirra. En svo skaðlegt, sem það er,
að gera nú sýslumenn og fógeta 1 í k a að lög-
gjöfum (það er hyrningarsteinninn undir frjálsum
grundvallarlögum nýrra tíma að dreifa hinum
ýmsu greinum þess æzta valds á ýmsar hendur)
— þá er það þó miklu skaðvænna, þegar hinir
æðri dómarar fara að gera sig að flokks- og
fundabræðrum með æsingamönnum, sem beita, ef
til vill hinum óskammfeilnustu persónulegum rógs-
og haturs vopnum gegn andstæðingum sínum. —
Vér erum allir breyskir menn. Mundi ekki liggja
óhyggilega nærri, að traust almennings á ró og
yfirvegun flokksmannsins, æsingafélagsmannsins
kynni að raskast, þegar hin heilaga, óhlutdræga
metaskál réttlætisins á að takast í hönd, e f t i 1
v i 11 í máli hins opinbera, pólitiska mótstöðumanns,
sérstaklega þó, ef lundarfar og geðsmunir hins
hlutaðeigandi mætti illa við sterkum áhrifum.
Megum við ekki hafa frið með dómstólana okk-
ar fyrir »agitationum« valtýsku- og Isafoldarklík-
unnar ?
Kosningaþáttur.
Um þingmannskosninguna í Vestur-Skapta-
fellssýslu ritar kunnugur maður Þjóðólfi á þessa
leið:
„Mýrdælir héldu fund í Vlk sunnudaginn 26. á-
gúst, eptir áskorun hreppsnefndaroddvitanna Þor-
steins Jónssonar í Vík og Guðmundar Þorbjarn-
arsonar á Hvoli, til undirbúnings alþingiskosning-
unum. Var dr. Jón Þorkelsson staddur á þeirn
fundi eptir munnlegri ósk nokkurra málsmetandi
manna í Mýrdalnum, og var á þemi fundi sam-
þykkf af öllum fundarmönnum, 56 kjósendum að
tölu, og í rit fært, að k/ósa pann einn fyrir ping-
tnann, er vceri eindregið d móti hinni svo nefndu
valtýsku. Heyrðust þá og á þeim fundi eggjun-
arorð af hendi ýmsra manna, að halda vel sam-
an og sækja kjörfund af kappi. En þegar til
kosninga kom á Leiðvelli 1. sept. komu ekki á
kjörfund, nema 8 eða 9 manns úr öllurn Mýrdal.
Má vera, að nokkru hafi um það ráðið, að rosi
bafði gengið og menn áttu hey mikil undir, en
daginn fyrir kjörfund og eins kjörfundardaginn
blés upp með brakandi þerri. Auk þess kom
gufuskipið »ísafold« til Víkur næsta dag fyrirkjör-
fund og urðu þá ýmsir bundnir þegar í stað við
uppskipun. Er þetta hvortveggja að eins lítil
vorkunn, en engin næg afsökun, allra sízt þegar
litið er til þess, að oddvitar höfðu skorað mjög
fast á menn, að Idta ekki veður hindra sig frá, að
ríða á Víkurfundinn; svo harðir voru þeir þá. En
hitt er alveg óafsakanlegt og hvorki guði né
veðrinu að kenna, að sumir þeirra, er á kjörfund
komu úr Mýrdal, og eitilharðir voru á Víkurfund-
inum, greiddu atkvæði ofan í sjálfa sig og kusu
Guðlaug'; varð með þeim fyrstu til þess annar
Víkurfundarstofnandinn, Þorsteinn Jónsson, odd-
viti í Vík. Er sagt hann hafi dagana milli Vík-
urfundarins og kjörfundarins fengið Kart bréf frá
sýslumanni, og heykzt við það. Það eru mikil-
menni þetta. — Guðlaugur kvaðst á kjörfundi vit-
anjega halda valtýskunni fram á þingi, og þó að
sér væri ekki annt um að breyta 61. gr. stjórnar-
skrár. kvaðst hann þó ekki setja það fyrir sig að
samþykkja valtýskuna, þó að þeirri grein væri
breytt. Má geta þess, sem dæmis upp á skarp-
leik manna og skilning í þeim héruðum í þessu
máli, að einn aðalmótstöðumaður valtýskunnar,
Jón oddviti Einarsson 1 Hemru, sem annars tal-
aði ýmislegt skynsamlega, fékk það út úr þessari
yfirlýsing Guðlaugs, að eiginlega væri mjög lítill
munur á skoðunum Guðlaugs og kjósenda hans,
sem væri á móti valtýskunni. Á kjörfundinum
lýsti Guðlaugur mjög afrekum slnum á þingi, og
tók því hógværlega, þó að sumt af því væri rekið
ofan í hann. Var hann hinn stilltasti á fundin-
um og langt fram yfir það, sem menn þar eystra
þóttust eiga að venjast; sneiddi sem mest hjá því,
að stofna til nokkurra harðra orðaskipta við Jón
Þorkelsson, enda fór allt fram með friðsemi á fund-
inum. Áður það spurðist, að Jón væri kominn
í héraðið, hafði sýslumaður látið í veðri vaka, að
hann kærði sig ekki um, að fara á þing, hefði
skaða á því, en kynni þó að gera það fyrir pd,
ef þeim væri það mjög mikið áhugamál- En þeg-
ar koma Jóns fréttist með rökum, sneri hann blað-
inu við, því þá var sýslumanni sjdlfum orðið pað
áhugamál að komast á þing og tók að láta smala
handa sér um Fljótshverfi, Sfðu, Landbrot og Með-
alland og marði þar upp hér um bil 43—44 at-
kvæði. Smalaðist Landbrotið nær sauðlaust, enda
hafa Landbrytlingar aldrei verið taldir fyrir öðr-
um þar í sýslu í viti eða þekking á landsmálum.
En sagt var, að Guðlaugur hefði lofað þeim brú
yfir Skaptá skammt frá Kirkjubæ, en Skaptá er
með vægari vatnsföllum þar í sýslu. Það mátti
á ýmsu marka, að sumir menn kusu hér eingöngu
sýslumanninn, en ekki Guðlaug. Einn maður var
sá, er reið á kjörfund til þess að kjósa Jón Þor-
kelsson, en þegar að kosningu kom, mundi hann
eptir þvf, að hann skuldaði sýslumanni, afsakaði
sig því við kunningja sinn og kvaðst ekki þora
annað en kjósa sýslumann, því annars mundi hann
heirnta af sér skuldina með harðri hendi þegar í
stað. Annar kjósandi var og, — sem kunnur er
fyrir ráðdeildarleysi og botnlaust peningabasl, —
að hann gekk á einmæli með Guðlaugi fyrir kjör-
fund, óg heyrðu menn hann gera Guðlaugi at-
kvæði sitt falt fyrir það, ef hann vildi gera sér
greiða nokkurn, er menn hugðu vera mundi á-
byrgðarlán. Um einn kjósanda, sem var sá eini,
er æstur virtist vera með Guðlaugi, enda er hann
stundum afsinna og reiðulítill, var það kunnugt,
að hann var í óbættum stórskuldum við sýslu-
mann fyrir strandkaup og dánarbús-uppboð.
Það er líkast, að sumum þeim Mýrdælum, er
á kjörfund komu, hafi þótt það tilgangslaust, að
greiða atkvæði með Jóni, þegar þeir sáu, að ekki
voru komnir nærri nógu margir til þess að þeir
gætu ráðið kosningu hans. En slík aðferð er al-
veg óforsvaranlegur heigulsháttur. Minni hlutinn
á að halda alveg eins fast saman fyrir því, þó að
hann viti, að hann sé minni hluti, og þeir menn,
sem ekki þora að vera í minni hluta, þurfa aldr-
ei að hugsa til að ráða yfir neinum meiri hluta.
Enda hafa Mýrdælir, að undanteknum Páli Olafs-
syni á Heiði og Guðmundi á Hvoli orðið sér til
stórskammar við þessa kosningu, sem þeir gátu
hafa ráðið alveg, ef vit og manndóm hefði ekki
brostið. Menn, sem fara eins að og Mýrdælir
gerðu nú, ættu eiginlega, ef rétt væri, að hafafyr-
irgert öllum kosningarétti. Hvað eiga slíkar skræf-
ur að skruma um þjóðmál? Þó að þessi orð séu
hörð í garð Mýrdæla, eru þau þó verðskulduð.
En vonandi er, að þeir sjái að sér, og sýni meiri
rögg af sér sfðar, þó að þá sé lítil von um, að
þeim standi optar til boða sá maður, er nú var
kostur á". X.
Með ,jái‘, — með ,jái‘.
Jafnvel helztu meðhaídsmönnum yfirdómar-
ans mun hafa væmt við hinu endurtekna jákvæði
hans við kröfum bindindismanna. — Með svona
»fortíð« í því máli að dingla svona með dindl-
inum. Er ekki hægt að bjóða þvíllku þingmanns-
efni hverja sem helzt spurningu, ef atkvæði kynni
að loða við svarið?
En mundi nú ekki hr. J. J. ,hafa skjátlazt í
því, að afneita skilyrðislaust óhófsnautninni, sem
gjaldstofni, án þess að gefa í skyn, að hann í-