Þjóðólfur - 15.02.1901, Blaðsíða 2

3°
eins og fyrirkomulag hefur verið á því frá því
fyrsta. ___________
Pistill úr Árnesþingi.
i.
[Veðuráttufar — Ginningarit frá Ameríku — Myndir af »tuddum«
f>ar. — Sunnanfari á niðurgöngu. — Isl. bændum úthýst þar. —
Vinnufólksleysi. — Aðsókn til Reykjavíkur — Landshornaflakk —
Lausamannalögin.—Hækkun aldurstakmarksins — Skúli Thoroddsen
og eigingirnin — Fimm þúsund króna gjöfin. — Yfirlýsing Sigurðar
alþm. — Isafold og sveiflur hennar — Vinfengi við það »lið« ó-
hyggilegt.].
Óvenju-góð veðurátta hefur verið hér um
langan tíma og útlit fyrir að sama haldist áfram.
Jörð á hagbeitarjörðum mjög notuð og sumstaðar
lítið farið að gefa fullorðnu fé, t. d. sauðum og
ær nýkomnar á gjöf víða; þetta er vitanlega helzt
upp á skógarjörðunum; er þvf allt útlit fyrir, að
vetur þessi verði mjög góður og varla getur farið
svo, að heybirgðir verði ekki nægar.
Um Ameríkuferðir er minna talað nú en um
þetta leyti í fyrra, enda mætti það undrum sæta f
þessari tíð, ef mikið kvæði að því. Heyrzt hef-
ur þó, að bóndinn í Skálmholtshrauni á Skeið-
um ætli vestur í fyrirheitna landið í vor. Alitið
er þó, að Skálmnoltshraun byggist aptur. Nú fyr-
ir stuttu barst hingað austur um sveitir með póst-
unum eitt ameríska ginningaritið enn þá, er nefnir
sig »Manitoba um aldamótin 1900«. Svo mun til
ætlast, að rit þetta berist inn á sem flest heimili
og einhvernveginn stendur svo á utanáskriptum
á allmörgum af pésum þessum, að margir þeirra,
(líklega flestir) lenda á heimilum þeirra fákænari
og auðtrúaðri. Má það því að nokkru leyti heita
meistaraverk af útsendurum rits þessa, hvað vel
þeim hefur tekizt það úr svona fjarlægu landi, sem
Amerlka er. Atta myndir af bændabýlum og
búsafurðum flytur rit þetta. Ibúðarhús einlypt
með tveimur fjögra rúða gluggum gera þeir að
skrautlegri höll; reyndar hefur hús þetta einn smá-
kvist, sem rúmar svo sem borð og eitt rúmstæði.
Fleira í kverinu er eptir þessu t. d. nautahjarðirn-
ar, sem sýndar eru; það er auðséð á annari mynd-
inni að þar eru margir um »tuddann« — Hér á
landi er mesti fjöldi af bændabýlum til sjós og
sveita, sem taka þessum fram. Nautahjarðir má
eflaust lfka finna og mun ekki þurfa langt að
leita t. d. í Ölfusi og I.andeyjum. Varla þætti
mér til of mikils mælzt, þótt sum af blöðum vor-
um (þ. e. þau, sem ekki vinna í laumi að útflutn-
ingi), flyttu myndir af góðum bændabýlum og
fjárhjörðum, enda bændum og bústýrum, en
dýrari yrðu blöð þessi fyrir það, en vinsælli
hlytu þau að verða og ekki væri horfandi í
dálítinn kostnaðarauka. »Fjallkonan« flutti eitt
árið myndir af nokkrum bændum og var
þeirri nýung vel tekið, en brátt hætti það,
enda er »Sunnanfara« ætlandi að duga til þessa
hlutverks, — síðasti árgangur er samt fremur
fylltur af öðrum myndum. íslenzku bændurnir
áttu þar ekki heima í þetta sinn. Mér þótti
»Sunnanfari« undir ritstjórn Jóns Þorkelssonar
langtum tilkomumeiri. Myndirnar í blaðinu eru
samt vel gerðar flestar.
Allmjög þykir vinnufólksleysi sverfa að bænd-
um til sveitanna og sumstaðar er það orðíð svo
alvarlegt, að til vandræða horfir. Fólkið streym-
ir gengdarlaust að sjónum, helzt til Reykjavfkur
eða annara kaupstaða og lendir svo allmikill hluti
þess, bæði karlar og konur í hálfgerðu ráðleysis
flakki; eru strandferðabátarnir opt troðfullir af
þessum lýð, er sendist hvíldarlítið landshornanna
á milli. — Fólk þetta allflest verður eigulaust,
og aldrei fer það í vistir aptur, enda mikið lak-
ara en áður, margt hvað. En að hugsa sér að
fólk þetta sé til þess lagað að byrja sveitabúskap
eralveg óhugsandi; það geta og gera þeirein-
ir, karlar eða koruir, sem lengi hafa verið í vinnu-
mennsku, og fengið kaup sitt skilvíslega—-ann-
að hvort í peningum eða kindafóðrum o. fl. Hver
eru svo aðalupptökin til þessa ástands munu
menn spyrja? — Því má svara strax, eða svo er
að sjá, að margir hafi það á reiðum höndum.
Lausamannalögin írá 1893 ber öllum undantekn-
ingarlítið saman um, að sé aðaluppsprettan að
áðurnefndu öfugstreymi — t. d. það ákvæði lag-
anna að hafa aldurstakmarkið 22 ár, eins og lög-
in frá 1893 gera er óhentugt hér; fólk er um
það leyti að byrja að þroskast að hyggni og vits-
munum og hyggur sér opt á þeim tímum allt fært
og þegar jafn auðvelt er að ná í leyfið, eins og
nú, er afleiðingin auðsæ. — Næsta alþing verður
að breyta aldurstakmarkinu upp f 30 ára aldur og
sé leyfið þá veitt ókeypis, en yngri en 25 ára
ætti enginn að fá leyfi til að vera laus, enda var
svo að heyra á þingræðum margra hyggnari
manna á þingi '93, að 22 ára aldur væri of lágt
takmark. Frá 25 ára til 30 ára ætti að veita
leyfi, ef sérstakar ástæður mældu með því fyrir
beiðanda, og kosta þá 20 kr. fyrir karlm. 10 kr.
fyrir kvennmann; þetta er alls ekki of hátt, þeg-
ar litið er til þess, hvert gjald þetta rennur. —
Þetta, sem nú hefur verið stungið upp á mun
eiga erfitt uppdráttar á þingi, því búast má við,
að Skúli Thoroddsen, sem vann einna ósleituleg-
ast að þessari lagasmíð, vilji sjá enn ljósari dæmi
afreks sfns í þessu máli landbúnaðinum til handa.
— Getsakir kunna það að vera honum til handa,
en margt bendir þó til þess, að réttara hafi þeir
bændur, sem álíta að hann Skúli hafi séð sér hag
f þessum breytingum, fyrir þilskip sfn og annara
gróðamanna, er mikinn mannafla þarfnast á
útveg sinn, en hinir, er segja það, að þetta hafi
verið af hreinni föðurlandsást. — Hvernig sem
þetta er nú lagað fyrir þessum manni um mál
þetta, þá er þó eitt víst, að ef Skúli snýst illa
við áðurnefndum breytngum á lögum þessum, eða
heldur ekki taum landbúnaðarins, þá er hætt við,
að þær fáu hræður, sem kunna að eiga atkvæð-
isrétt í sveitunum hérna, skoði huga sinn dálltið,
áður en þeir greiða atkvæði með, segjum svona
t. d. 5,000 kr. gjöf úr landssjóði, enda þó geng-
ist væri fyrir þessu með talsverðri frekju og æs-
ingu — Þetta var einu sinni ekki óþekkt hér á
fundi. —
Kosningarvíman og pólitíski áhuginn virð-
ist vera farinn að minnka. Margir hugsa gott til
þingmálafundar í vor; að minnsta kosti vona
sumir að fá þá að heyra upp á víst, hvorn flokk-
inn annar þingmaður okkar ætlar að fylla í stjórn-
arbótarmálinu; slíkter alltaf viðkunnanlegra fyrir
báða málsparta. Þessa yfirlýsingu í »ísafold«
möttum við svona hálfgerðan óþarfa og ekki til
annars en auka þref meðal þeirra, sem kusu hann
eða þetta hefur verið gert til að þóknast sísafold-
arliðinu. Verra gat þetta þó verið fyrir kjósend-
ur hér, þvf nú vita þeir betur eptir, hvar þingmað-
urinn lætur stjórann og var þetta því ekki svo
slæmt viðvik fyrir kjósendur Sigurðar. —
Ur því eg hreyfði þessu á annað borð.nota
egtækifærið til að minnast þess, aðeinhvernveginn
lá þetta 1 hánni á mér, og reynast mun svo, að
ef vinfengi »Isafoldar«liðsins fer mjög í vöxt
milli hinna einstöku þingmanna, því valtara verð-
ur kjörfylgið heima fyrir þeim í héruðum þeirra;
síðustu kosningar bera þess nægilegan vott. Ekki
er þetta af því sagt, að margir meðal alþýðusjái
ekki, að ritstjórar blaðsins hafi stundum rétt
fyrir sér, nei, — heldur er hitt, að alþýða treyst-
ir sjaldnast fulltrúum sfnum að standast sveiflur
blaðsins 1 hinum ýmsu málum, og þeir fleygi
sér því algerlega í faðm þess og þá er komið
að því, að þjóðarviljinn hættir að aðhyllast þá.
— Bendið á, ef þetta er eigi satt. —
Frá útlöndum.
Viktoría drottning látin.
Eptir enskum blöðum, er hingað hafa borizt
og ná til loka f. m. er þau tíðindi helzt að greina,
að Viktoría drotting Bretaveldis andaðist 22. f.
m. á vetrarbústað sínum Osborne á eyjunni Wight
við suðurströnd Englands. Hún var á 82. ald-
ursári (f. 24. maí 1819), en hafði setið að ríkjum
637^ ár, og hefur enginn stjórnandi Bretaveldis-
haft jafnlengi völd á hendi og enginn eldri orðið.
Afi hennar Georg 3-var 60 ár konungur á Eng-
landi (1760—1820), og sonardóttir hans, Viktorla
drottning varð að eins nokkrum dögum eldri en
hann. Hún var ekkja tæp 40 ár, missti mann
sinn Albeit prinz af Sachsen-Koburg 1861 og
syrgði hann mjög, enda hafði hjónaband þeirra
verið hið ástúðlegasta. Elzt barna þeirra er Vik-
toría, ekkja Friðriks 3. Þýzkalandskeisara ogmóð-
ir Vilhjálms keisara. Önnur dóttir hennar Alice
af Hessen (dáin 1878) er móðir Rússadrottningar.
Næstelzti sonur Viktoríu Alfred hertogi af Sach-
sen-Koburg dó næstl. sumar og tók hún sér frá-
fall hans mjög nærri, Svo er og sagt, að Búa-
stríðið hafi haft mjög óheppileg áhrif á heilsufar
hinnar aldurhnignu dróttningar, en sjálf gat hún
við ekknrt ráðið. Þjáðist hún síðustu mánuði
æfi sinnar af svefnleysi og taugaveiklun og þverr-
uðu þannig kraptarnir smámsaman. Við banabeð
hennar var meðal annara ættingja hennar
staddur Vilhjálmur keisari dótturson hennar, er
brá undir eins við, er hann frétti nm sjúkleik
ömmu sinnar. Jarðarför drottningarinnar átti að
fara fram 2. þ. m. og voru þá væntanleg mörg
stórmenni til Englands, þar á meðal LeópoldBelgja-
konungur, Georg Grtkkjakonungur, krónprinz
Dana, krónprinz Norðmanna og Svía, fulltrúar
Rússakeisara og Austurríkiskeisara o. m. fl. Hvíl-
ir hún nú við hlið manns síns í Windsor, í kap-
ellu þeirri, er hún lét reisa yfir hann, og ber
nafn hans. — A ríkisstjórnarárum hennar hefur
Bretaveldi tekið afarmiklum framförum, eins og
kunnugt er. Var hún fremur ástsæl af þegnum
sínum, þótt hún hefði optast fremur lítið saman
við þá að sælda, og sæist sjaldan við hátíðleg
tækifæri, einkum síðan hún varð ekkja. Hún kom
mjög sjaldan til London, kunni þar ekki við sig.
Við ríkisstjórn eptir hana er nú tekin elzti
sonur hennar, prinzinn af Wales, tengdásonur kon-
ungs vors, og nefnir sig Játvarð 7. (Næsti
Játvarður á undan honum Játvarður konungur 6.
dó 1553). Hann er nú 59 ára gamall. Fara
blöðin mjög hlýjum orðum um hann, enda er.hann
sagður góðmenni, ljúfur og lítillátur við allan al-
menning, en enginn skörungur haldinn eða stjórn-
málamaður, enda skiptir það ekki miklu, þar
sem konungsvaldið er naumast nema nafnið eitt
á Englandi. — Eitt hið tyrsta verk hans var að
gera systurson sinn Vilhjálm keisara að yfirmar-
skálki í her Breta á afmælisdegi hans 27. f. m.
og þykir það sómi mikill; ætla menn að það
tryggi vináttusambandið milli Bretaog Þjóðverja,.
er verið hefur fremúr laust nú upp á síðkastið.
Bretum veitir og ekki af að gera stórveldin sér
hlynnt, meðan málum þeirra í Afriku er ekki
betur á veg komið. Búaófriðurinn ætlar að verða
þeim erfiður og ekkert útlit fyrir, að honum verði
lokið bráðlega. Eru Búar nú heldur að sækja
sig eptirsíðustu fréttum, hafa náð á sitt vald nokkr-
um þorpum suður í Kapnýlendu, og talið að
Bretum muni veita mjög örðugt að reka þá það-
an. Kitchener heimtar meira og meira lið heim-
an frá Englandi, en sú liðsöfnun gengur seint,
farið að sneiðast um herfæra menn heima fyrif-
Frá Kína hefur borizt frétt um, að Ching
prinz, helzti aðstoðarmaður Tuans prinz og einn
af forkólfum uppreisnarinnar, hafi verið tekmn
af lífi í Shensi 27. f. m. — Li-Hung-Chang sagð'
ur hættulega veikur og rænuskertur. Hann er nu
áttræður.
Látinn er ítalska tónskáldið GiusepPe
Verdi á 88. aldursári. Eru verk hans heims