Þjóðólfur - 21.06.1901, Blaðsíða 1

ÞJOÐOLFUR.
53. árg.
Reykjavík, föstudaginn 21. júní 1901.
Nr. 31
± Fyrir 2 krónur ♦
geta nýir kaupendur fengið Þjóðólf frá I. júlí
næstk. til ársloka (30 tölublöð).
í kaupbæti fylgja tventi sérprent-
uð sögusöfn blaðsins, hin nýj-
ustu, 11. og 12. hepti
yfir 200 blaðsíður.
rrrr rrrrr rrrrrrrrrrrr
Ágœtar skemmtisögur. Vilji menn fá
sögusöfn þessi, jafnskjótt og mennpantablaðið,
verður borgunin (2 kr.) fyrir hálfan árgang
þess að fylgja pöntuninni. Askript að þess-
um síðari helming árgangsins er jafnframt
bindandi fyrir næstkomandi árgang (54. árg.)
frá nýári 1902 til ársloka.
Nýir kaupendur ættu
að sæta þessum vildarkjör—
um sem allra fyrst.
Ágrip af
aeflsögu hlutafélagsbankans frá
þlnglokum '99 til vorra daga.
II.
(Síðari kafli.)
Eptir að ráðaneytið hafði meðtekið álits-
skjal stjórnar þjóðbankans, sendi það þeim herr-
um, Arntzen og Warburg, það til umsagna. Bréf
þeirra er dags. 29. jan. þ. á.
Alit þeirra er, að viðskiptaþörf íslands sé
varla fullnægt með i1/*—1^/3 milj. kr. í banka-
seðlum og hugsun þeirra sé, að seðlarnir geti
útrýmt úr landinu mynt og seðlum annara þjóða,
og koma í þeirra stað.
Þeim þykir seðlaútgáfurétturinn verða of tak-
markaður með því að setja hann 2 milj. kr.
Innan lítils tímamuni þarfir landsins heimta meira,
og ef þá þurfi á ný að leita til löggjafarvaldsins,
muni örðugra að vekja áhuga auðmanna í Dan-
mörku á stofnun bankans, þeir vilja því ekki
ganga inn á aðra takmörkun seðlaútgáfunnar en
Þá, sem í frv. þeirra stendur. Þeir hafa ekki
hugsað sér, að hlutaféð 5—6 milj. kr. sé þegar
1 upphafi borgað allt inn, heldur fyrst um sinn
2 milj. kr. og svo bætt við eptir þörfum. Þeir
vilja því þegar í upphafi ákveða hlutaféð svona
hátt, svo að eigi þurfi á eptir að sækja leyfi til
löggjafarvaldsins.
Þeir ganga inn á að tryggja með málmi
hálfa upphæð þeirra.
Þeir vilja ekki ganga inn á að breyta frv.,
að því er snertir hinar aðrar tryggingar fyrir
seðlunum.
Þeir vilja ekki stytta endurleyfistímann meira
en til 40 ára.
Þeir höfðu ekki hugsað sér, að bankinn lán-
aði gegn fasteign, heldur væri átt við það, að
hugsazt gæti, að bankinn þyrfti að eignast skulda-
hréf með veði í fasteign, þau er landsbankinn
ætti, þá er bú hans verður gert upp. Þeir eru
Því samþykkir stjórn þjóðbankans!
Þeir ganga inn á, að ekki sé eiginleg
Biðjið ætíð um
OTTO MÖNSTED’S
sem er alveg eins notadrjúgt og bragðgott eins og smjör.
Verksmiðjan er hin elzta og stærsta í Danmörku, og byr til óefað hina beztu vöru
og ódýrustu í samanburði við gæðin.
Fæst hjá kaupmönnunum,
bankadeild í K.höfn, heldur bankaerindsreki, en
vilja að störfum þar sé stjórnað af þeim hluta
bankaráðsins, sem þar á að vera búsett.
Þeir vilja ekki þrengja mjög í reglugerðinni
verksvið bankans vegna staðhátta Islands; þótt
þeir séu stj. þjóðb. í sjálfu sér samþykkir í
þessu efni.
Þá er ráðaneytið hafði fengið þetta svar þeirra
hr. Arntzen og Warburg, hafði það málfund með
þeim til nánari ákvörðunar atriða þeirra, sem í
milli báru og skýrir stjórnarráðið þjóðbankastjórn-
inni frá því í bréfi dags. 15. apríl. — I því bréfi
skýrir ráðaneytið frá, að það vilji ganga inn á,
að hiiin fyrirhugaði banki megi gefa út í seðlum
allt að 21/, milj. kr. og að einkarétturinn sé veitt-
ur til 40 ára, og að öðru leyti séu þeir herrar,
Arntzen og Warburg, tilleiðanlegir til að Uka til
eptirbreytni allar breytingartillögur stjórnar þjóð-
bankans í bréfi hennar frá 12. september, — þó
að einni undanskilinni, — þeirri um heimilisfang-
ið. Stjórnarráðið heldur því föstu, að bankinn
eigi að hafa heimilisfang 1 Reykjavík, og þar eigi
öll stjóm hans að hafa aðsetur; þá sé fyrst feng-
in trygging fyrir því, að Island fái að, njóta og
nota það fé, sem bankinn hefur til umráða, en þá
tryggingu vanti algerlega, ef sjálfstæð bankadeild
með sjálfstæðri stjórn sé sett á laggirnar úti í K.-
höfn. Þegar ísland veiti hlunnindin,
s eð 1 aú t gá fu-ei n ka r é tt í 40 ár, þá eigi
það heimting á, að það sé tryggt land-
inu, að aðalfjárhæðin verði notuð í
þarfir þess, til eflingar avinnuvega og
framfara. Þó að þeir hr. Amtzen og War-
burg segi það 1 bréfi sínu, að þeir vilji ganga inn
á, að bankadeildin ( Kaupmannahöfn heiti »A-
gentur« f orði kveðnu, þá hljóti það í reyndinni
að verða sérstök og sjálfstæð bankadeild, úr því
hún eigi að standa undir sjálfstæðri stjórn bú-
settri í K.höfn með ráðgjafa íslandssem formanni.
Hættan sé því, að þar verði aðaldeildin, þar að-
alstarfið, þar aðalþungamiðjan. En með þvímóti
bregðist bankinn vonum Islendinga og þeim til-
gangi, sem hann er stofnaður í. í slíkan banka
vilji stjórnin ekki leggja landsjóðsfé. Hluthafarn-
ir verði aðallega ekki Islendingar og utanlands
verði aðalvaldið yfir gerðum bankans og fram-
kvæmdum.
Orð ráðaneytisins eru þannig: »Það er víst
nokkur ástæða til að ætla, að bankastofnendun-
um muni veita erfiðara að afla sér stofnfjárins,
ef hin sanna stjórn bankans verður ekki í K.höfn,
og að þetta sé hin sanna orsök til þess, að þeir
vilja ekki beygja sig í þessu efni. En eins og sjá má
af ástæðum bankamáls-nefndarinnar í neðri deild
alþingis (1899) — þó þetta hafi ekki verið vel
ljóst þinginu — hefur ætlunin verið, að tryggja
sér, að starfsvið bankans yrði Island og að fram-
kvæmdarvald hans ætti þar heima. Og ráðaneyt-
ið verður að álíta mjög vafasarnt, hvort hægt er
að tryggja þetta á annan hátt en með því, að á-
kveða, að hið eiginlega framkvæmdarvald bank-
ans eigi heima á íslandi.
Að vísu mundi bankastjórn úti í K.höfn hafa
minni freisting til að verja fé bankans til fyrir-
tækja, sem miður henta seðlabönkum; en á hinn
bóginn yrði að skoða svo, sem bankinn hefði tap-
að markmiði sínu, og yrði vonbrigði fyrir Island,
ef að eins einhver lítill hluti af starffé hans kæmi
íslenzku viðskiptalífi og framkvæmdum aðgagni«.
I þessu ljósi verður að skoða og meta bankafyr-
irtæki umsækjenda í heild sinni og fastheldni
þeirra við, að^hafa bankastjórnina búsetta úti í
K.höfn. Og endanlegar ákvarðanir ráðaneytisins
verða undir því komnar, hvort hægt verður að
tryggja það — þrátt fyrir fastheldni umsækjenda
við bankastjórn úti í K.höfn — að bankinn starfi
á þann hátt, sem frá íslands hálfu er oghlýturað
vera skilyrðið fyrir hinum eptiræsktu hlunnindum.
Loks getur ráðaneytið þess, að umsækend-
urnir hafi munnlega drepið á, að nauðsynlegt
yrði, að leggja á bankann í byrjuninni ýmsan
stofnunarkostnað — þrátt fyrir það, þótt þeir
í 2. gr. frv. skuldbindi sig til að útvega með á-
kvæðisverði hlutaupphæð þá, sem íslendingar
ekki skrifa sig fyrir. Þetta kasti dálitlu ljósi
yfir kjör þau, sem baftkinn á að byrja með. Hve
mikil þessi upphæð sé, hafi umsækendur enn eigi
tiltekið.
Ráðaneytið fékk síðan og sendi þjóðbanka-
stjórninni bréf frá umsækendunum, dags. 15. apríl,
þar sem þeir fara fram á, að bankinn borgi sér
í stofnunarkostnað allt að 5% af hlutafjárupp-
hæðinni.
Verði hlutafé bankans ákveðið 2'/2 milj. kr.
þá er það 125 þús. króna skuld, sem
hann á að byrja á að borga.
Svar stjórnar þjóðbankans til ráðaneytisins
er dags. 23. apríl þ. á. Hún heldur fast við það,
að nægilegt sé fyrir ísland í allmörg ár, að bank-
inn fái að gefa út 2 milj. kr. í seðlum. Það
verði því að eins að skoðast sem málamiðlun,
svo að fyrirtækið ekki strandi nú, að ráðaneytið
vilji ganga inn á það, að gefa nmsækendum heim-
ild til að gefa út alt að 2^ milj. kr. í seðlum
og einkarétt í 40 ár. Engu að síður væri hluta-
fjárhæð 2 milj. kr. nægileg og hæfileg.
Viðvíkjandi stjórn bankans og tyrirkomulagi
verði að fastákveða, að deildin í Khöfn heyri í