Þjóðólfur - 21.06.1901, Blaðsíða 3

122
Og svo er í öllum löndum. — Það er allvíða svo
ástatt, að túnin sjálf eru grýtt, en í útjöðrunum eða
skammt frá er grjötlaus og góð jörð, sem opt er
rniklu arðvænlegri að rækta, og yfir höfuð er hér
ekki skortur á landi til ræktunar, sem plægja má
vegna grjóts.
Sé jörðin svo vot, að ekki sé hægt að plægja
hana, þá verður að ræsa hana fram, því það er
áreiðanlegt, að það borgar sig ekki að gera þá jörð
að túni án framræslu, sem er svo vot, að ekki er
unnt að plægja hana. Að enginn íslendingur kunni
að plægja, er eins og eg sagði hér að framan ó-
rökstuddur sleggjudómur. Eg þori að fullyrða, að
aliir þeir piltar, sem lært hafa á Ólafsdalsskólan-
um eru færir um að leysa af hendi þær plæging-
ar, sem vér með voru núverandi jarðræktarfyrir-
kofnulagi þurfum á að halda.
Mér er ekki eins vel kunnugt um þá æfingu,
sem fæst við hina skólana í þessari grein, en eg
tel víst, að þeirséu ekkí margir, er frá þeim koma,
sem ekki geta plægt það, sem vér þurfum á að
halda. Þær plægingar, sem vér þurfum á að halda,
getur hver verklaginn maður lært á skömmum
tfma, og þessa plæging ætti ekki að þurfa búfræð-
inga til að gera. Kunnáttan í þessu efni þarf að
verða almenn, komast til hvers bónda og búfræð-
ingarnir geta kennt það. —
Oss vantar hentug áhöld — það er satt, en
hversvegna? Af því vér viljum ekki hafa þau,
vér getum fengið ýms útlend áhöld, sem eiga hér
vel við, og vér getum einnig fengið talsvert af
þeim smíðað í landinu sjálfu, en vér viljum ekki
afla oss þeirra eða nota þau. Vérhöfum íslenzk-
an plóg — frá Ólafsdal — og vér viljum ekki ann-
að gera en dæma hann óhæfan að óreyndu. Þeir,
sem mesthafa að þessum plóg fundið, eru nefnilega
menn, sem aldrei hafa á plógi tekið og hafa mjög
óljósa hugmynd uin, hvernig plógar eiga að vera.
Draugakofinn gamli á
Norðurvöllunum til forna
Og
Sæluhúsið á Kolviðarhóli nú.
III.
(Síðasti kafli.)
Arið 1893 tók hinn núverandi sæluhúsvörður
Guðni Þorbergsson, tengdasonur Jóns Jónssonar
fyrirrennara slns, Kolviðarhól, og um haustið 1893
fékk hann sér, samkvæmt lögum um rétt til að
taka upp nýbýli '-t/i 1776, útmælt allmikið land,
er liggur í spildu í kringum húsmúlann sunnan og
vestan, en að austan upp í Reykjafell og norður
fyrir Sleggjubeinsdal. Engjablettinn við húsmúl-
ann hefur Guðni afgirt að mestu með 400 faðma
löngum grjótgarði og 7—800 faðma löngum skurði,
sem bæði er notaður sem áveituskurður og varn-
arskurður; skurðir þessir eru að meðaltali 9 fet á
breidd og full 2 á dýpt. Túnstæði allmikið er
þegar búið að afgirða með 3—400 faðma löngum
garði, og er þegar búið að slétta í því fulla 250 □
faðma; af landi þessu fær nú ábúandinn um 270
hesta. Þetta mega nú heita allmiklar umbætur á
landi, sem ekkert gaf aí sér áður; þá varð að afla
heyjanna upp á fjalli á hinum svo nefndu Skarðs-
mýrum. Þó heyskaparhorfur séu þannig nú,
þarf mjög mikið að kaupa að af heyjum, því fén-
aður er þarna furðu rnikill, eins og erfitt er þó
með hann. I sumar voru þar 8 nautgripir og 13 á-
burðarhross, og nálægt helming af hvöru mun hafa
verið á heyjum þarna í vetur, hitt í fóðrum. Um
15—20 manns hefur Guðni nú á búisínu, má það
mikið heita. 2 vagna hefur hann fengið sér til
léttis við flutninga. — Ur því minnst hefur verið
á byggingar fyrirrennara Guðna, er rétt að taka
hans verk með líka. Eins og áður er ávikið tók
landshöfðingi fyrir hönd landssjóðs við húsinu 1895
Og frá þeim tíma hafa tillögur hans lagt góða hönd
í bagga með byggingu og viðhald á húsum á Kol-
viðarhóli, fyrst með því, að láta byggja skúr við
vesturenda steinhússins og kom hann í stað gamla
bæjarins, enda og með því að leggja til járn á þak
á eitthvað af hesthúsunum o. fl., en þó síðast og
ekki sízt, fyrir það, að ráðizt var í að byggja upp
nýtt og allvel vandað timburhús járnvarið 10X10
á stærð, við steinhúsið gamla, sem allt er gliðnað
og af göflum gengið, og var engin manna íbúð
með seinasta þó í því væri búið. Nýja húsið er
innréttað hátt og lágt og vel gengið frá flestu;
kjallari er undir því öllu, þiljaður í 4 hólf; grjótið
í kjallarann og aðra vinnu viö hann lagði Guðni
til, gegn því að mega hafa þar búslóð sína. Gamla
steinhúsið keypti hann eptir mati, fyrir nálægt
350 kr.; eru þar nú smíðaklefi, snæðingsherbergi
fyrir almenning, svefnklefar o. fl. í nýja húsinu
eru 2 svefnherbergi, 1—2 í skúrnum. I húsinu er
og lagleg gestastofa; nú munu vera til góð sæng-
urrúm fyrir 12 manns, og önnur ringari fyrir 16,
þessa gestatölu er hægt að hýsa án þess að hreyft
sé við heimafólkinu. Hesthús og fjós eru nú und-
ir einu þaki, hesthúsunum er skipt í sundur, þau
taka nú cil samans um3o hesta, en fjósið um 10 naut-
gripi. Hlöður eru stækkaður svo, að nú taka þær
um 4—500 hesta.
Mikið er það ánægjulegt nú orðið að líta heim
eða koma heim á fjallabýli þetta, og sjá allar þær
umbætur, er þarna hafa orðið á tiltölulega fáum
árum, eins er það ekki síður gleðilegt (hugunarefni
fyrir aðkomumenn, að Kolviðarhólshjónin yngri
ekki síður en hin njóta mjög almennrar vinsæld-
ar, bæði hjá æðri sem lægri. Allt hreinlæti og
umgengni bæði úti og inni virðist í góðu lagi og
vel við hæfi alls almennings.
Af öllu því sem nú hefur verið minnst á, sést
að bráðnauðsynlegt var að húsgisting á þessum
fjölfarna stað yrði viðunanleg; útlendingar eru
farnir að gista þarna og fer straumur þeirra sí-
vaxandi. Má því nærri geta, hvert gleðiefni það
hefði verið fyrir Hólbúann áður að þurfa að hola
þeim niður innan um misjafnlega fyrir kallaða lesta-
menn, ekki hefði það orðið til að sýna betri hlið-
ina á f járveitingavaldinu, að þurfa að segja að
þetta væri eina byggða sæluhúsið á landinu, sem
það ætti hlut í, en sem betur fer sýnist nú komin
sæmileg tillög frá þess hendi. Framfarir þessar,
sem þannig hafa orðið á Kolviðarhóls ábúðinni,
eru vafalaust ekki hvað sízt því að þakka, að ný-
býlisréttur og útmæling fékkst á landinu. Stríð-
laust átti það samt ekki að ganga, því Ölfusingar
spyrntu allmargir á móti nýbýlisrétti Guðna, og
töldu það rýra afréttarland sitt, en sem betur fór
létu þeir undan síga - enda munu menn þeir, er
mest stóðu á móti, hafa álitið land þetta fremur
eign að nafninu, en að notin væru eins mikil af
því. — Á stöðvum þessum var vitanlega griðland
stóðhrossa sunnan frá sjó, os áfangastaður ferða-
manna hesta — allt þetta virðist komast jafnvel
af eptir sem áður. — Þó allt þetta hafi nú fallið,
eins og það átti að vera eða því sem næst, er þó
eitt, sem angrar Kolviðarhólsbúann, sem aðra mæta
menn, er út í slíkt hugsa, það er hin ieiðinlega
hvefsnis náttúrahinnaog annaraómerkilegra flökku-
dýra í mannsmynd, sem opt og einatt eru að hafa
í frammi hinar og þessar brellur við húsið, eða á-
höld húsbúans, að ógleymdum þeim mikilshátt-
ar bresti, að grípa. þar ýmislegt, sem heimilinu til
heyrir. Sem betur fer eiga hér næsta fáir hlut að
máli, en þetta ætti alls ekki að koma fyrir nú
orðið. — Þess er líka mikillega óskandi, að sælu-
hús á fjallvegum, sem ætluð eru almenningi til
skýlis, ættu betri meðförum að sæta en hús þetta
á Kolviðarhóli átti fyrst. Samt dettur manni í hug,
sem sér Vatnasæluhúsið og sæluhúsið á Mosfells-
heiði nú, að nokkuð eigi þeir einstaklingar f land
til góðs siðgæðis og menningar, sera spillt hafa
þaki og veggjum þeirra, einkum því fyr nefnda;
þetta þarf bráðlega að lagast, ef þjóðin á ekki að
fá vansa af háttalagi aumingja þessara — Þó pilt-
ar þessir geti dulizt og sloppið hjá lagarefsingu,
þá er þó til önnur hefnd, hefnd, sem kemur opt
fram af ófyrirsjáanlegum atvikum; gæti því svo
farið að einhverjir af fordjörfunaröndum þessum
verði að leita sér skjóls í húsum þessum eða ann-
arstaðar, er kynni þá að minna þá óþægilega á,
brotna gluggann, götin á þakinu eptir stafsbrodd-
inn eða hjaralausu hurðina,— Alls þessa eru dæmi,
og er hverjum manni óskandi að varast þau. —
Ritað í apríl 1901. S. J.
Einar gegn Skúla.
______ -á
I »Lögbergi« 27. júní 1888 skrifar Einar Hjör-
leifsson gegn Skúla Thoroddsen í greininni: »Hvers
vegna fara þeir?«
»Þjóðviljinn heldur að útflytjendurnir
muni ekki kenna það skorti á landskostum, að
þeir flýja landið (o: ísland), heldur kúgun dönsku
stjórnarinnar.
Hm.
Það eru undarlegir menn, þessir útflytjendur.
Þegar þeir koma hingað vestur, þá ber það ekki
svo ósjaldanvið, að kunningjar þeirra spyrja þá,
hvers vegna þeir eiginlega hafi farið vestur. Og
þá fara þeir venjulega að tala eitthvað um haf-
ís og grasbrest og atvinnuleysi og ýmsan eymd-
arskap; það ber og við, að þeir segjasthafa far-
ið vegna barnanna sinna, segja að þá langi svo
mikið til að þau geti fengið að læra eitthvað, en
þess sé ekki kostur á Islandi; það kemur enda
fyrir, að þeir fara að rugla eitthvað um þ i n g
þjóðarinnar á íslandi, segja jafnvel stundum eitt-
hvað í þá átt, að það sé meiningarlaustog stefnu-
laust, allir vilji þar verða leiðtogar og svo verði
það enginn, og þar fram eptir götunum, sem vér
þorum varla að hafa eptir. En aldrei skulu þeir
minnast á dönsku stjórnina, ekki fremur en hún
væri ekki til.
Er það ekki undarlegt, að þeir skulu svona
gleyma þvf, sem rak þá brott af ættjörð sinni, á
ekki lengri tíma, en meðan þeir eru að komast
yfir hafið ? Og er það ekki öldungis óskiljanlegt,
að þeir skuli allt í einu fara að kenna því um,
sem ekki rak þá burtu?
Eða skyldi það geta skeð, að þetta sé ein-
hver misskilningur hjá Þjóð vilj anum?«
Þannig hélt »Lögberg« því fram gegn'»Þjóð-
viljanum«, að það væri eigi dönsku stjórninni að
kenna, að íslendingar flytja búferlum til Vestur-
heims. Auðvitað‘talar blaðið eigi um áhrif þau,
sem »agentar« Kanadastiórnar og Manitobastjórn-
ar hafa haft á útflutninginn frá Islandi til Vestur-
heims. Það er eðlilegt, því höf. er einn í flokki
þeirra.
Grein þessi sýnir, hvernig ritað er í »Lög-
bergi« um ísland og íslenzku þjóðina. Hér eru
eigi minnstu menjar um ættjarðarást, en að eins
ánægja yfir því, að það sé shafís og grasbrestur
og atvinnuleysi og ýms eymdarskapur« á íslandi.
Þannig skrifa að eins þeir menn, sem ganga á
mála hjá útlendum þjóðum, til þess að nfða ætt-
land sitt og ættþjóð.
Hafsteinn Pétursson.
*
* *
I grein minni um séra Odd V. Gíslason í
Þjóðólfi 29. marz þ. á. stendur um ársskýrslu
Kirkjufélagsins »að eins einn fjórði hluti hennar
var sannur, en fimm fjórðu hlutar hennar voru
eintóm ósannindi« á að vera: »Að eins einn
fimmti hluti hennar var sannur en fjórirfimmtu
hlutar hennar voru eintóm ósannindi«.
//. P.
Frá útlöndum
hafa borizt einstök blöð (ensk) frá 4. og 7. þ.
m., en fátt fréttnæmt. Milli Búa og Breta skríð-
ur ekki enn til skara, að eins smáorustur við og
við og lítið mannfall af hvorumtveggju, en Bret-
ar þykjast taka herfang allmikið í hvert skipti,
einkum nautgripi, jafnvel svo þúsundum skiptir í
senn, en það mun nokkuð orðum aukið. 17. þ.
m. ætluðu Bretar að senda 800 manns sem liðs-
auka heiman frá Englandi til Afríku og stjórn-
in heimtar 'stöðugt af þinginu meiri fjárframlög
til ófriðarins, án þess að vilja gera grein fyrir,
hvernig hún hugsi sér að verja því. Margir þing-
menn segjast vera fúsir til að láta stjórnina hafa
fé til að flytja hermenn heim til Englands, það-
an að sunnan, en alls ekki til þess að að senda
fleiri að heiman á slátrunarvöllinn. Þykir nóg
komið.
Waldersee hinn þýzki sagði af sér yfirstjórn
sambandshers stórveldanna í Kína 4. þ. m. og