Þjóðólfur - 05.07.1901, Side 1

ÞJOÐOLFUR.
53. árg.
Reykjavík, föstudaginn 5. júlí 1901.
Nr. 33.
Biðjið ætíð um
OTTO MÖNSTED’S
sem er alveg eins notadrjúgt og bragðgott eins og smjör.
Verksmiðjan er hin elzta og stærsta í Danmörku, og byr til óefað hina beztu vöru
og ódýrustu í samanburði við gæðin.
Fæst hjá kaupmönnunum.
HÉR MEÐ er skorað á fél'óg þau, sem
tekið haýa þátt í þjóðhátiðarhaldi i
Reykjavík 2. ágúst, að velja nÚ þegar menn í
forstöðunefnd og haga valinu, eins og vant er.
Fyrir hönd Stúdentafélagsins.
BjarniJönsson.
Cfrá Vogi, form.).
Landsbankinn
verður opinn í sumar í jiilí og
águst frá kl. ÍO f. m. tii kl. 1
e. m. Bankastjórn til viðtals kl.
ÍO—11 f. m.
Landsbankinn 25. júní 1901.
Tryggvi Gunnarsson.
Útlendar fréttir.
Kaupmannahöfn, 21. júní.
Tíðindalítið seinustu dagana.
I Suður-Afríku sama þaufið, en Bretar fara
að sögn eigi sjaldan halloka fyrir Búum. Eptir
orustu við Hartebeestfontein, þar sem Bretar ný-
lega misstu m. a. margar fallbyssur í hendur Búa,
var þess getið, að allur suðurhluti Transvaals —
að bænum Seerust undanteknum — væri nú aptur á
valdi Búa.
2'/2 klukkustund höfðu þau Krúger og frú
Botha talazt við, er þau hittust hér á dögunum
— um hvað, veit enginn með vissu. I öðru veif-
inu er sagt, að Krúger hafi víxlað þráðskeytum
við Transvaalstjórnina, með leyfi Kitcheners,
að áhrif hans, að þvi er stríð eða frið snertir, séu
nú lítil, og að hann sé í öllu falli mótfallinn friði
upp á aðra skilmála en óbundið sjálfsforræði og
ætli, ef til vill, að lýsa þessu áliti sínu yfir opin-
berlega; í hinu veifinu er því neitað, t. d. af dr.
Leyds, sendiherra Búa í Norðurálfu, að nokkrir
friðarsamningar séu í bruggi. I þennan streng
kvað frú Botha jafnvel hafa tekið — sagt, að mað-
ur hennar ætli að berjast til streitu.
Það eru annars margarsögur, sem hafðar eru
eptir frú Botha; ein af þeim er sú, að French,
riddaraliðsforinginn ötuli, hafi tvívegis verið hand-
tekinn af Búum. I fyrra skiptið var honum sleppt
tneð því móti, að hann lofaði þvl, »upp á æru
og samvizku«, að hann skyldi ekki berjast fram-
ar gegn Búum. Hann sveik loforð sitt, og þeg-
ar Búar náðu honum í annað sinn, ætluðu þeir
snúningalaust að skjóta hann. En Kitchener tókst
að leysa landa sinn úr hættu með því að sleppa
1000 Búum úr haldi. — Sagan er hér ekki seld
dýrara en hún er keypt!
Óánægjan með ófriðarpólitík stjórnarinnar
kvað fara vaxandi á Englandi. Skoðanir f þessa
átt komu einkum mjög berlega fram á opinber-
11 tn fundi, er haldinn var í Queenshallí Lundún-
úru 1 fyrra dag þar sem margir þingmenn voru
hl staðar og tóku þátt 1 umræðum. Það þykir
útlit fyrir, að meiningarmunurinn um Afríku-stríð-
ið muni verða til þess að sprengja vinstrimanna-
flokkinn.
Hermenn stórveldanna í Kína eru nú að tínast
burtu og kínverskir hermenn taka taumana í þeirra
stað, til þess að halda uppi friði og reglu, eins
og blöðin segja. Að öðru leyti er ekki gott að
vita, hve lengi Kínverjar sitja á sér; ein sagan
segir, að Tuan prinz vaði uppi, ætli með ráðum
keisaradrottningarinnar gömlu að setja keisara af
og koma ungum syni sínum í hans sess. Önnur
sagan segir, að Tungfúhsian hershöfðingi safni
liði og ætli að gera uppreisn gegn keisara.
Enginn veit þó, hvað satt er í þessu.
Ý m ÍSlegt. Málfræðingurinn þjóðverski
Hermann Grimm dáinn.
Bismarksminnisvarðinn í Berlín var nýlega
afhjúpaður með vanalegri viðhöfn.
Keisarahjónin rússnesku hafa nú eignazt fjórðu
dótturina; ríkiserfinginn lætur bíða eptir sér.
Seinasta manntal < Frakklandi vekur almenna
athygli. 1896 voru þar 38,270,000 íbúar, 1901 :
38,600,000 eða 330,000 fleiri, en meiri hlutinn af
þessum viðauka kvað vera útlendingar, er tekið
hafa bólfestu í París eptir sýninguna miku. Frá
1830 til 1901 hefur fólkstala aukizt að eins um
3 miljónir (frá 35 milj. til 38 milj.) og er það
ekkert í samanburði við aðrar þjóðir; þannig hef-
ur t. d. í Þýzkalandi fólki fjölgað á sama tíma-
bili frá 35 milj. til 56 milj., í Austurríki 30 m.
til 45 m. — Fyrir 50 árum var Frakkland fólks-
fleira en bæði Þýzkaland, England og Austurríki,
en nú er jafnvel Italía bráðum búin að ná því.
Lan dsm álaskraf.
Eptir séra Jóhannes L. L. Jóhannsson.
HI.
Fyrst eg er nú að tala um menntunar-
ástandið, þá vil eg geta þess, að þegar eg las
áðurnefnda ritgerð Páls amtmanns í Lögfræð-
ingi, þá gladdi það mig mjög, að þar er hald-
ið fram mjög líkri skoðun þeirri, sem eg kem
með 1 ritgerðinni: »BarnamenntunarmáIið« í 49—
51. tbl. Þjóðólfs f. á. Sú grein var nefnilega orð-
in nærri tveggja *ára gömul, þegar hún kom út,
en lá svona lengi hjá ritstjóranum, bæði af því,
að hún komst eigi að sökum rúmleysis og svo af
því, að eg hirti eigi um að láta hana birtast svo
fljótt. Einungis vil eg gagnvart vini mínum og
framfaramanninum Páli Briem halda fram því á-
liti mínu, að í menntunarmálinu værum vér vafa-
laust enn þá skemmra á veg komnir, en vér þó
erum, hefði oss verið stjórnað af öðrum. Vor út-
lenda stjórn gerði lítið til að auka menntun og
bæta búnað íslendinga, meðan löggjöf og íjárveit-
ingarvald var í hennar höndum. Nálega allt,
sem lagazt hefur í þessu efni, er beinlínis komið
síðan vér fengum sjálfsforræði. En sleppum þessu
og snúum oss heldur að hinu gleðilega tímatákni,
að margir betri mennirnir meðal Islendinga eru
nú komnir á þá skoðun, að umbæta þurfi mennt-
un alþýðunnar eigi landbúnaðurinn að geta náð
nokkrum þrifum, því fyrir ómenntaðri alþýðu er
eigi til neins að prédika í tímaritum og dagblöð-
um, allur almenningur fer ekkert eptir því. Það
er til lítils að kenna hinum eldri; á æskulýðnum
verður að byrja. Sem sorglegan vott um hugs-
unarleysi bændanna má nefna það, að í stórum
hreppum sumstaðar er enginn bóndi, sem kaupir
»Búnaðarritið«, og vita þó allir, að í því eru
margar góðar ritgerðir, sem alþýðu væri gagn í
að lesa og breyta eptir.
Meðal annara orða, eg vildi ráðleggja mönn-
um að lesa rækilega ritgerð Sæmundar heit. Eyj-
ólfssonar í Búnaðarritinu fyrir árið 1896: »Um
þann hugsunarhátt Islendinga á liðnum öldum, sem
ráðið hefur meðferð þeirra á landinu«. Sérstak-
lega er þó niðurlag hennar merkilegt. Það rit-
aði þessi einlægi föðurlands- og framfaravinur
með deyjandi hendi. Þar sýnir hann oss fram
á, að nýjar og betri aðferðir hafi verið teknar upp
í flestum atvinnuvegum landsins, nema landbún-
aðinum; hann sé enn með sama sniði og um-
merkjum í öllum höfuðatriðum, sem fyrir mörg-
um öldum; umbæturnar séu svo smáar og að van-
rækt hafi verið að afla nokkurrar nýrrar þekking-
ar 1 því efni. Vantrúin á gæðum landsins hafi
verið svo rík, að menn hafi eigi þorað að kosta
neinu mikilvægu til hans, svo að honum yrði hrund-
ið fram á nýjar brautir.
Það eru sannindi, sem þessi maður fór með
og það getur eigi lengur gengið, að halda áfram
í sama forminu. Ef búskapur nágrannaþjóðanna
væri með sama sniði, sem fyrir 100 árum, þá
væri engin hætta á ferðum, en nú er ekki því að
heilsa. Hjá þeim hefur hann gersamlega umskap-
azt fyrir hjálp vísindanna og sama verðum vér
að láta hann gera, ef vér viljum standast í sam-
keppninni við þær'. Allar atvinnugreinir manna
nú á dögum styðjast við vísindin og sífelldar rann-
sóknir og tilraunir, en umfram allt þarf sveitabú-
skapurinn þess, því hann er sú atvinna manna,