Þjóðólfur - 25.10.1901, Blaðsíða 1

ÞJÓÐÓLFUR.
53. árg.
Reykjavík, föstudaginn 25. október 1901.
Nr. 51.
Biðjið ætíð um
OTTO MÖNSTED’S
sem er alveg eins notadrjúgt og bragðgott eins og smjör.
Verksmiðjan er hin elzta og stærsta í Danmörku, og býr til óefað hina beztu vöru
og ódýrustu í samanburði við gæðin.
Fæst hjá kaupmönnunura,
Nóttin Ianga.
Svo synti ský fyrir síðasta rofið —
siðan varð dimmt sem 1 hinnstu gröfinni.
„Hjálpl"
Þar féll hann fram af nöfinni,
féll, eins og hrafn fyrir þreföldu skoti. —
Þrusk i urðinni, brak í broti —
úr blundi styggðust þar æður á floti.
* * ^ *
Flá ertu, Gjálp!
Ljótt var að seiða’ hann, ljótara aðmeiða’ hann,
en Ijótast að veiða’ hann með fögrum söngum,
sem dæturnar fluttu á flesjum og töngum.
— Lá hann þar einn, með lærið brotið,
lagaði blóðið úr tættum undum.
Faðmaði nóttin hann náköldum mundum.
En vofur innan úr Viðeyjarsundum
af veiðihug fá ei svefns síns notið.
Þær líða eptir öldunum,
lypta upp földunum
léttúðgar, gleiðstígar, — glottandi —
„Hó !"
Æ, hrópaðu' ei vinur á sel að sandi!
Eða svartnættið yfir þig I Þú verður ær!
— Vofurnar færast með feiknum nær;
feigðina rekur að landi!
*
* *
Lokast sjónir. Opnast eyra;
inn í brims og næturhljóðið
blandast stöðugt fleira og fleira.
Mannsrödd! — konu? — Hvað þál Fljóðið
hans þar komið, slíka stundu?
Glóðheit tár á gaddinn hrundu.
— Var það heillun? Veikur grunur
vaknaði í ótta, svæfðist fljótt
við hafs og nætur holar stunur,
sem hljómuðu saman langa nótt.
Mæðist hugur, hvílast sár;
hjartaslögum fækkar, þyngir.
Slitna draumar, drúpa brár —
Dauðaklukkan hringirl
Og dátt láta vofur í Viðeyjarsundum,
vafra, sem hrönn fyrir landi.
Sofðu á sandi —
sofðu sem fastast í náköldum mundum.
Sofðu vinur, sofðu róttl
sjónum luktum, þar til morgnar.
Hjartað lifir langa nótt;
lindin fjörs mót heli spornar.
Blærinn gældi gráum hárum;
— gláptu vofurframmi á bárum. —
Haglkorn lágu á loðnum vöngum
líkt og möl á jakadröngum.
Sækja fleiri’ en vofur veiði —
vagga öldur fyrir landi;
leggja faðminn fast að sandi,
fullan slægð og grandi.
— Líður á nótt;
láta sér ótt
Ijóshærðar öldur og brjóstin hefja;
á klettunum hoppa þær,
hnullungum skoppa þær.
Hvítu lokkana leysa þær niður
og leggja þá um hann og hálsinn vefja!
Flá ertu, Gjálp, og röm til refja!
Flá eins og vofur í Viðeyjarsundum
og viðsjálli að mun í leikum.
En sæktu vægar að veikum!
— Vaka þar uppi englar smá,
anda þeir stundum skýin á.
Þá er ei holt fyrir þjófa á fjörum —
þú skyldir ekki svo gleið í svörum-----
Þar skutu þeir líka flóka frá;
féllu þá glampar vofur á.
En öldur sig drógu í djúpið blá,
— sendu’ honum skvetti, skirptu svo á hann,
skutu sér undan. Þær vildu’ekki sjá hannll
l8/io 1901. Hj'órtur.
Áth: Kvæði þessu hefur kornið af stað at-
burður sá, er varð hér fyrir skömmu, að skipstjóri
nokkur féll niður af klettabrún í Laugarnestöng-
um, lærbrotnaði og lá þar nóttina alla, svo að sjór
féll á hann (sbr. hér síðar í blaðinu).
,jStjórnarbótin“(!)
eptir Veratý.
IV.
Þeir Hafnarstjórnarmenn munu bera fyrir sig
sauglýsinguna »um verksvið landshöfðingjac, þá er
eg nefndi, er þeir segja, að landshöfðingi hafi í
raun og veru ekkert vald. — 1. gr. hennar byrj-
ar svo:
„Landshöfðinginn framkvæmir undir yfirumsjón
ráðgjafans fyrir ísland hið æzta vald yfir hinum sér-
staklegu málum fslands í landinu sjálfu o. s. frv."
Það er alveg rétt: Ráðgjafinn hefir »yfir-
umsjónina«. hefir valdið »júridiskt«. En hefir
hann notað sér það ? Hefir hann haft það í raun
og veru?
Nei.
Hann hefir víst optast látið sérnægja að kveða
já og »amen« við gerðum og framkvæmdum lands-
höfðingja. Eða geta Valtýingar fært mörgdæmi
þess, þar sem ráðgjafinn hefir gert mót ráðum
hans? Og fátt hefur hann vist gert án þess að
hafa áður átt ráð við landshöfðingja um það.
Enda fara þau nú fjöllunum hærra, hróp Valtý-
inga um framtaksleysi stjórnarinnar, er þeir kenna
landshöfðinga.
3. gr. nefndrar auglýsingar er þannig:
„Landshöfðinginn gerir uppástungu til stjórn-
arráðsins um ný lög og aðrar almennar ráðstafanir
í þarfir íslands, sem honum kann að finnast vera
ástæða til".
I 2. gr. er og sagt, að landshöfðingi skuli
»gera uppástungu til ráðgjafans« í málum, »sem
beinlínis koma undir úrskurð konungs«. »Hið
sama er um mál þau, er snerta fjárhag íslands«.
Hér rekur að því sama sem áður. Ráðgjaf-
'inn hefir valdið samkvæmt lögum. Landshöfð-
ingi hefir tillögu- og uppástunguréttinn. En það
hefir atvikazt þannig, að hann hefir ráðið mestu,
því að ráðgjafinn hefir næstum því allt af farið
að ráðum hans og tillögum. Vald hans hefir að
eins orðið á pappírnum.
Þessu hafa Valtýingar játað. Skúli hefir sagt,
að flestar lagasynjanir stjórnarinnar hafi átt rót
sína að rekja hingað heim, til landshöfðinga. Og
þetta mun rétt vera. Örfá dæmi munu og finn-
ast þess, að þeim lögum hafi verið synjað stað-
festingar, er landshöfðingi hefir lagt til, að stað-
fest yrðu. Valtýr gat ekki bent nema á tvö dæmi
þess 1898 (»ísafold« 1898, 20. tbl.), Getur tala
sú varla kallazt gífurleg, þar sem svo mörg frum-
vörp hafa samþykkt verið síðan 1875, er hið fyrsta
löggjafarþing var háð.
Þetta myndi breytast, ef Valtýsfrumvarpið
yrði að lögum. Ráðgjafinn myndi láta meira til
sín taka en áður um íslandsmál, draga til sín
störf þau, er landshöfðingi nú hefir í höndum.
Hann myndi takast á hendur undirbúning mála
undir þing o. s. trv.
Þetta kannast margir Valtýingar við. Valtýr
segir beinlínis í 20. tbl. »Isaf.« 1898, að það sé
»líklegt«, að þessi »sérstaki« ráðgjafi myndi »láta
meira til sín taka« en áður«, bæði um löggjöf,
embættaveitingar o. fl.« Þeir þreytast og seint á
því, Hafnarstjórnarmenn, að geipa af því, hversu
»eptirlit« með embættismönnum muni aukast, mál-
in verði betur undirbúin undir þing o. s. frv.
Það er líka mjög eðlilegt, að þessu verði
þannig háttað. Hinir fyrverandi Islandsráðgjafar
hafa verið dómsmálaráðgjafar Dana og því ekki
getað gefið sig nema lítið við Islandsmálum. Þeir
hafa, að kalla má, hlítt forsjá landshöfðinga í
hvívetna. Valtýsráðgjafinn virðist ekki mundi hafa
annað að starfa en að fást við mál vor. Og má
þá ekki vænta þess, að hann framkvæmi ýmislegt,
er landshöfðingi gerir nú, fari sínum ráðum fram
og virði tillögur hans að vettugi?
En þetta tel eg illa farið. Eg veit það mjög
vel, að eg verð kallaður apturhaldsmaður fyrir
bragðið. En eg læt það ekki á mér festa. Eg
skal leitast við að færa sönnur á mál mitt.
Það virðist vera auðskilið, að landshöfðingi
verði ráðgjafanum hæfari til að stjórna þessu landi
ogað leysa störf þau af hendi, erhér ræðir um, en
ráðgjafinn, þar sem hann er búsettur hér, en ráð-
gjafinn dvelur í Höfn og þarf ekki að koma hingað
nema annaðhvort ár og á hér þá að eins stutta dvöl
— ekki nema tvo mánuði. Landshöfðingi hlýtur