Þjóðólfur - 25.10.1901, Blaðsíða 3

203
vorrar með sömu svartsýnis-gleraugunum, eins og
sumir aðrir »vestanvérar«, sem skotizt hafa hing-
að eins og hálfkróknaðir horgemsar til að leita
sér skýlis undan næðingunum á Manitoba-sléttum,
en geta svo ekkt litið neitt hér réttu auga. Þetta
nýja tímarit S. B. Jónssonar á skilið að fá veru-
lega útbreiðslu hér, ef hann getur haldið því svo
í horfinu, eins og hann hefur byrjað. Þess skal
getið, að orðfæri og prófarkalestri þessa i.heptis
er dálítið ábótavant.
Arkiv för nordisk iilologi. 18. B. Ny fóljd 14. B.
1. h. Lundi 1901.
í hepti þessu er meðal annars stutt ritgerð
eptir H. Kr. Friðriksson, er hann kallar »nokkr-
ar athugasemdir um nokkur forn kvæði«. Eru
það skýringar á ýmsum vísuorðum í Háttatali
Snorra Sturlusonar, eða réttara sagt athugasemdir
við ritgerð dr. Jóns rektors Þorkelssonar um þetta
efni í »Arkivet« 1897. — Önnur ritgerð um vísna-
skýringar er þar eptir Otto v. Friesen í Uppsöl-
um, og leitast hann þar við að »skáka« eldri
vísnaskýrendum og reka á þá stampinn. Eru
skýringar hans allskarplegar sumar hverjar, og
munu sönnu nær en hinar eldri. Meðal annars
umhverfir hann alveg hinni almennu skýringu á
hinni alkunnu vísu í Hávamálum: »Gáttir allar
áður gangi fram of skygnast skyli« o. s. frv., þar
sem hann skilur gáttir == vegi eða þrönga gang-
stigu, og »fleti« í sfðasta vísuorðinu sem þágufall af
»flötur«, og breytist meiningin ekki svo lítið við
það, en hér er ekki unnt að fara lengra út í þá
sálma. — Fremst í þessu hepti er mjög lærð rit-
gerð eptir Sophus Bugge, um leturskýringu á
rúnasteini fundnum í Svlþjóð (í Flistad á Vestur-
Gautlandi), og eru getgáturnar þar nokkuð djúpt og
langt sóttar. Honum telst til að letrið hafi verið
höggvið á steininn á árunum 750—775.
Bráðabirgðar-athugasemd.
í grein sinni í Þjóðólfi 12. þ. rn. um stj.-
skr.frv. síðasta alþingis segir hr. Finnur Jónsson
prófessor meðal annars, að sér hafi verið »full-
kunnugt um, að sumir efri deildarmenn greiddu
atkvæði með frumvarpinu með hálfumhuga«. Þessu
mótmælir Kristján Jónsson yfirdómari harðlega í
»Isafold« síðast 19. þ. m. og kveðst »staðhæfa
það, að prófessorinn fari hér með ósatt mál« o.
s. frv. Til sönnunar þessu skírskotar hann í leyni-
fundi, er þeir efri deildarmenn hafi haldið sunnu-
dagsmorguninn n.ágústog apturmánudagsmorg-
uninn 12. ágúst, og hafi þá allir 6 Valtýsliðar
verið sammála um að samþykkja frumvarpið. Þetta
er dálítið villandi, og á skylt við það, semkalla
mætti yfirskotssannleik, því að þáer yfirdómarinn
skýrir frá tundinum mánudagsmorguninn 12. ágúst,
hefði hann átt að orða það svo, að allir þessir 6
þingmenn hafi þá »orðið« sammála um að sam-
þykkja frumvarpið. Eða hversvegna dregur yfir-
dómarinn fjöður yfir þann ugg og ótta, er var í
liði hans sunnudaginn n. ágúst, einkum síðari
hluta dagsins. Vill hann neita því, að þá hafi
ekki einhverjir (sérstaklega einn) úr hans flokki
leitað alvarlegra samninga við heimastjórnarmenn,
en það hafi verið ónýtt í síðustu lög fyrir ofstæki
þeirra, er knýja vildu frumvarpið fram? Honum
getur þó naumast verið ókunnugt um þetta, enda
hef eg næg gögn 1 höndum til að sanna þetta,
ef eg vildi neyta þeirra. En mér finnst ávallt
eiga illa við að ljóstra því upp, sem einhver þing-
maður, þótt 1 andstæðinga flokki sé, gerir til þess
að ráða samvizkusamlega fram úr einhverju vanda-
máli, en brestur kjark og þrek, þegar á skal herða
til að fylgja sannfæringu sinní. Þetta álít eg, að
eigi að fara leynt utanþings, vegna þeirrar helgi,
sem þingið á að hafa. Og eg hef hingað til fylgt
þeirri reglu, að láta slíks ógetið, þótt mér væri
það kunnugt. En gerist yfirdómarinn svo djart-
ur að lýsa mig eins og dr. Finn ósannindamann
að því, »að nokkurt hik hafiverið á samdeildar-
mönnum hans að samþykkja frumvarpið í sumar«,
þá neyðist eg til að draga opinberlega fram í
birtuna, það sem mér er kunnugt um það mál.
En eg hygg, að flokkur hans græddi ekki mikið
á því, ef skýrt væri ítarlega frá atferli hans í sum-
ar kringum 11. ágúst. Eg býst við að dr. Finn-
ur víkji eitthvað að þessu, því að honum mun
hafa verið nokkuð kunnugt um það, enda hefði
hann ekki skrifað það, sem hann hefur skrifað í
Þjóðólfi, og yfirdómarinn er að mótmæla, efbann
gæti ekki fundið orðum sínum stað. Að öðru
leyti ætla eg ekki að svara fyrir prófessorinn; hann
er einfær um að gera það sjálfur, en eg kunni
illa við að sjá yfirdómara landsins bregða fyrir
sig yfirskotsorðum til að dylja sannleikann í þessu
máli, og reyna að gera hreint fyrir dyrum stnum
og flokksmanna sinna á þann hátt.
Hannes Þorsteinsson.
Frá útlöndum
hafa borizt blöð frá 7.—12. þ. m. Fréttir engar
stórvægilegar. Búastríðið stendur í stað, að því
er séð verður og vegnar ýmsum betur. Bretar
voru orðnir vongóðir um, að geta króað Botha
hershöfðingja á landamærum Zululands og Natal,
og ætluðu að slá þar hring um hann, en þá er
þeir þóttust vissir um, að nú gætu þeir loksins
handsamað hann, smaug hann úr greipum þeirra,
og var kominn á bak við þá, áður en þeir vissu.
Hafði hann haldið langa ráðstefnu við þá De
Wet og Steyn um framhald ófriðarins og ereng-
inn bilbugur á Búum enn sem komið er. Bret-
ar hafa enn 200,000 vígra manna í Afríku og 1200
átti að senda heiman að frá Englandi i viðbót
nú í þessum mánuði og nóvember, 600 hvorn
mánuðinn. Enska stjórnin þykist vera hin hug-
hraustasta og telur þjóðinni trú um, að nú geti
ekki lengi verið fullnaðarsigurs að blða, en Krúg-
er heldur hins vegar áfram að prédika, að Búar
ætli aldrei að gefast upp, fyr en Bretar fallist á,
að gerðardómur geri út um friðarskilmálana, eins
og Búar hafi áður boðið, en Bretar ekki viljað
sinna.
Látinn er 3. þ. m. Abdur Rahman »emír« 1
Afganistan, er Englendingar settu til valda í Ka-
búl 1880. Er élzti sonur hans, Habib Ullah, tek-
inn við stjórninni eptir föður sinn, og allt nokk-
urnveginn friðlegt þar í landi, en menn voru á
glóðum um, að Rússum og Englendingum mundi
lenda saman í ófriði við fráfall Abdur Rahmans,
því að Rússar hafa lengi viljað toga skækilinn
sinn þar í Afganistan til að þokast sem næst
Indlandi, enda sjá Englendingar það fullvel, að
Rússar eru þá komnir að dyrum indverska rfk-
isins, ef þeir ná yfirráðum í Afganistan.
Frá Danmörku er það helzt tíðinda, að séra
Vilhelm Beck í Örslev á Sjálandi er dauður,
72 ára gamall. Sem leiðtogi hinnar svonefndu
sinnri missionar« er hann víða kunnur, oghann
hefur haft afarmikil, en að mörgu leyti óheppi-
'leg áhrif á trúarlffið í Danmörku síðastliðinn ald-
arfjórðung. Stefna sú, er hann var lífið og sál-
in í, mun mörgum kunn af afspurn, með allri
sinni djöflatrú og ofstækiskenningu. Fr. Zeuthen
prófastur í Fredericia verður eptirmaðurBeck’s, sem
foringi »innri missionarinnar«; hafði Beck skipað
svo fyrir áður en hann lézt. — Jarðarföi Beck’s
fór fram með mikilli viðhöfn í Örslev 7. þ. m.
og stóðu rúmir 100 prestar yfir greptri hans, þar
á meðal Rördam Sjálands biskup, og aðrir höfuð-
burgeisar kirkjunnar. Alls voru 3000—4000 manns
við jarðarförina.
íslenzkir sagnaþættir.
Frá Hafnarbræðrum.
Árni var sagður mjög stilltur maður, og unnust
þeir feðgar mjög og varð Hjörleifur aldrei samur
eptir að Árni dó; hann dó 1823. Árið eptir réðu
þeir það með sér bræður hans Stefán og Guð-
mundur að fara suður að Starmýri og halda þar
bú á eign sinni. Magnús bróðir þeirra hafði dá-
ið 1823; þótti Hjörleifi nú bágtað lifa og lá dag-
lega í rúminu og vann ekkert og var fremur fá-
orður. Sumardag hinn fyrsta hafði Hjörleifur
fengið eina flösku af brennivíni hjá þeim bræðrum,
Guðmundi og Stefáni og var nú dálítið hreifur.
Valgerður dóttir Ólafs Hallgrímssonar í Húsavík
(af yngri börnum Ólafs), er verið hafði heitmey
Magnúsar Hjörleifssonar, var þá á Nesi. Guð-
mundur var staðráðinn í því að fara suður og
Stefán líka og Guðlaug systir þeirra og jafnvel
Valgerður. Hjörleifur svaf í dálitlu aflokuðu húsi
1 öðrum enda baðstofunnar; hann kemur nú yfir
1 hinn endann til þeirra systkinanna og mælti:
„Gvendur þú ætlar frá mér suður?" Guðmundur
segir: „Það hefur verið talað um þetta áður; jörð-
in er laus, við börnin þurfum hennar við; mér er
ekki um að byggja hana öðrum". Hjörleifur seg-
ir: „Eg veit af þvl Gvendur, við höfum talað
um það áður, en Stebba lofa eg ekki þetta ár
suður. Þið börnin-mín viljið yfirgefa mig; og þú
Lauga (tekur í öxl Guðlaugar) ætlar lfka frá mér
suður". Guðlaug mælti: „Láttu mig vera; haf
þú engan ágang faðir minn; þér getur liðið jafn-
vel, hvort sem eg fer með bróður mínum eða verð
hér hjáþér". Hjörleifur anzar þessu engu, en vík-
ur sér að Valgerði og segir: „Þú hefur komið til
nokkurs að Nesi, ætlaðir að hafa Manga, en
það verður nú ekki, sem eins vel fór, en spillt
hinum börnunum við mig". Tekur hann nú til
Valgerðar og ætlar að draga hana út úr húsinu.
Hún talaði eigi orð. Þeir bræður Guðmundur og
Stefán hlaupa nú í fang föður sínum og segja, að
honum sómi eigi að leggja hendur á Valgerði,
sem hefði sökum þeirra bræðra farið að Nesi m.
fl. og báðu hann að vera stilltan, og sögðu, að
Olafi mundi eigi líka vel, ef illa væri farið með
dóttur hans. Hjörleifur segir: „Ekki held eg að
eg hræðist Ólaf eða bræður Valgerðar"; þó slepp-
ir hann Valgerði og fer aptur til rúms sfns og lá
þar lengst af um daginn. Svo hefur Guðmundur
Hjörleitsson sagt, að í þetta skipti hafi hann orð-
ið hræddur við föður sinn; sagði hann, að ef karl-
inn hefði eigi látið undan með góðu, þá mundu
þeir bræður báðir eigi hafa getað staðið fyrir hon-
um, úr því reiðin var komin í hann og hafði þó
hvor þeirra tveggja meðalmanna afl, að því, er
ætlað var. Þetta ár var Hjörleitur 70 ára (1827)
og dó hann i1/* ári síðar.
Hjörleifur átti Björgu Jónsdóttur frá Torfastöð-
um, svo sem áður er sagt. Börn þeirra voru, sem
áður er sagt: Árni, Magnús, Stefán, Guðmundur,
Guðlaug1).
Arni Hjörleifsson var elztur þeirra bræðra;
hann var 60 þuml. á hæð, en vel þrekinn og sterk-
ur og stilltur í allri sinni hegðan. Hann kom
einusinni um haust á báti til Vopnafjarðar með
öðrum Borgfirðingum og vildi rneð öðrum fleiri
fá mælt lýsi. Þá var Samúel Friðrik, (er þá kom
í fyrsta sinn til Islands), að mæla lýsið; hann gekk
upp í lýsisbúð og bfður Árna; hann kom neðan
frá bryggjunni og bar tunnu í fanginu, en svo
var hann armleggjastuttur, að hann náði eigi utan
um tunnuna. Upp í móti var að ganga og geng-
ur Árni stillt upp í búðina og setur tunnuna hægt
niður hjá Samúel; hann tekur síðan lausan bjór
ofan af tunnunni og hafði ekkert úr henni farið
á leiðinni, svo að sæist; svo var mælt úr henni
og var það réttur tunnumælir; þótti þetta vel gert
afekki stærra manni en Árni var. Hann giptist
Guðrúnu Þorsteinsdóttur, er getið er hér að fram-
an og litðu þau saman skamma stund, því að
Árni dó 1823. Þau áttu saman eina dóttur, er
Björg hét. Hún giptist Antoníusi Sigurðarsyni
bónda á Hamri í Hálsþinghá og áttu þau börn.
Magnús Hjórleifsson ætlaði að eiga Valgerði
dóttur Ólafs f Húsavfk og seinni konu hans, en
dó áður en þau giptust 1823. Valgerður fór suð-
ur með Guðmundi Hjörleifssyni og giptist Jóni
Markússyni og bjuggu þau í Lóni.
Stefdn Hjórleifsson átti Guðríði systur Beni-
dikts á Kolsstöðum Rafnssonar frá Tjarnalandi;
þau bjuggu á eign sinni Neðri-Starmýri í Álpta-
firði og áttu eigi börn. Þegar Guðríður dó varð
Stefán hálf sinnulaus, en Hjörleifur Jónsson læknir
1) 1816 er aldur barnanna talinn þannig: Árni
26 ára, Stefán 24, Guðlaug 18, Magnús 16 og Guð-
rnundur 16.