Þjóðólfur - 14.02.1902, Qupperneq 2

26
heiði, og heitir Grænumýrartunga, afbýli
frá Melum. I’ar hefur búið sfðastliðin 7
ár fátækur barnamaður, og er furða, hve
miklu hann hefur getað afkastað, en verj-
ast þó skuldum. — Þegar maðtir kemttr
sunnan af Holtavörðuheiði, blasir við manni
í Græntimyrartungu nýlega ttmgirt tún og
stór túnauki Þar að attki hefur bóndi
þessi bætt túnið eptir föngtim, og byggt
upp flest bæjar- og peningshús; þareröll
umgengni f bezta lagi. Það munu færri
bændur með sómu kringumstæðum og í
harðindaplássi, gera það betur.
Eg skal ei fjölyrða tneira hér um. en
þess vil eg að endingu óska, að herra S.
S. ferðaðist hér um, og hefði tækifæri til
að rannsaka ástandið hér, og gefa mönn-
um sínar míkilsverðu og góðu leiðbeining-
ar, er margur mttndi vilja færa sér í nyt,
eptir því sem kringumstæður leyfðu; þá
vona eg líka, að hr. S. S. fengi nokkttð
betra álit á Hrútfirðinjtum, en hann hlýt-
ur að hafa nú; og óánægjan, er tilfærð
ummæli hans hafa vakið hér um slóðir,
mundi þá einnig hverfa.
Að athugasemd þessi kemur svo seint,
stafar af því, að búnaðarritið kont ekki til
mín fyr en að síðasti póstur var farinn hjá.
Reyndar var eg búinn löngu áður að frétta
uni þessa ,Hrútafjarðarklausu, og vonaði,
að einhver af hinum yngri mönnum hér
mundi mótmælá henni, en enginn hefttr
gert það enn, svo tnér sé kunnugt.
Kjörseyri 18. de«. 1901.
Finnttr Jónsson.
Hvað þjóðin vill.
Þjóðin vill fá alinnlenda stjórn í öllum
sérmálum Islands. Hún vill afnema lands-
höfðingjaembættið og bæði amtmanna-
embættin. Hún vill fá fjármagn landsins
aukið, þó með því móti, að vissa sé fyr-
ir, að af því geti engin hætta staðið og
full vissa sé fyrir, að landið sjálft geti
notið þeirra peninga. Þjóðin vill ekki, að
mikið fé sé lagt fram til ritsínia, en tel-
ur æskilegt, að fá hahn tneð litlum til-
kostnaði. Þjóðin vill afdráttarlaust láta
afnerna öll eptirlaun, en telur hyggilegt
að einstökum framúrskarandi dugnaðar-
mönnum sé veittur ellistyrkur, ef þeir með
þurfa, eins og t. d. Torfa í Ólafsdal. Hún
vill fá duglega og framkvæmdarsama þing-
menn, sem ósparir séu á fjárframlögtim
til eflingar landbúnaðinum, þv{ allir vita,
að hér eptir er óhjákvæmilegt, að þing
og þjóð leggi meiri rækt við land vort,
en hingað til hefttr verið. Þinginu iná
hér eptir alls ekkilfðast, að hafa landbtín-
aðinn út tindan, því á landbúnaðimim
byggist framtíð lands og þjóðar. Búskap-
urinn er máttarstólpinn. til hans má því
ekkert spara. Meirafé! Meiri þekkingu!
Meiri vinnu! Menn Og öfl náttúrunnar
verða algerlega, að hætta við, að blása
upp landið. Og ekki nóg með það, held-
ur verður nú, að byrja fyrir alvöru á, að
græða það upp aptur. Hvernig þá? Jú,
rækta skóg < byggð og óbyggð. Gras-
rækt og garðrækt verðttr að aukast. Hag-
nýting áburðarins að batna. Notkun
vatnsins bæði sem aflsauka og til gróð-
urs, að aukast. Verkfæri verða að atik-
ast og endurbætast. — Húsdýraræk'tin
verður að taka fljóttim og niikltim breyt-
ingum til bóta. Sérstaklega er fóðrun,
uppeldi og kynbætnr í miklu ólagi og
þart lagfæringar. Eins Og Kka fjarkláða,
bráðapest, miltisbrandi o. fl. sjúkdómum
verður alveg að útrýma það allra bráð-
asta. Öllttm afur(''um húsdýranna verð-
um vér að láta oss verða meira úr. Vér
verðum að verka smjör, ull, kjöt, fisk o.
fl. svo vel, að það þoli samanburð við
vörur annara landa á heimsmarkaðinum.
Til fæðis handa oss sjálfum verðum vér
að flytja inn það minnsta, sem hægt er
að komast af með og af innlendu og út-
lendu þurfttm vér að velja þær hollustu,
næringarbezttt og ódýrustu fæðutegund-
ir. sem unnt er. j ifnframt því, að mat-
reiða og blanda fæðutegundunum til beztu
afnota og sparnaðar. Til alls þessa þarf
nteira fé. Og til þess \ill þjóðin, að
þingið sé ós|>art á fjárframlögttnum.
7. jan. 1902.
Jóhannes Gvdmundsson.
Eitt skjaliö enn
kvað Hafnarstjórnarliðið hafa samið nú
og sent Skúla með, sjálfsagt til birtingar
f dönskum blöðum. Sátu þeir Skúli, Björn
Isafoldar og Garðaklerkurinn með sveitt-
an skallann yfir þeim samsetningi, daginn
áður en póstskip fór. Efnið á þá leið
að þakka stjórninni fyrir boðskapinn, og
lýsa gleði sinni yfir honum, með tilhlýði-
leguni gorgeir og blekkingaryki yfir þvf,
að þettahefðu þeir(!) áunnið, að þettá hefði
jafnan verið hjartans má! þeirra(!!)— ráð-
herrabúsetan hér á landi — attðvitað að
ógleymdu skjalli tim átrúnaðargoð sitt
Valtý, fyrir ágæta frammistöðu og leið-
sögu í þessu rnáli m. fl. Þeir eru svo
sem ekki búnir að snúa bakinu við dýrð-
lingnum enn þá. Svona skýra kunnugir
rnenn fra aðalefni skjals þessa; en sé eiit-
hvað ofhermt í þesstt getur hintt pólitiski
leiksoppitr Valtýs hér eða skopparakringl-
an hans skýrt nanar frá því. En óneit-
anlega er það nokkuð skrítið, að senda
mann rakleiðis til Haínarí hvert skipti, sem
Hnfnarstjórnaibðinu hér verðttr mál, eða
þá er það þarf að »stramma upp« sam-
vizkuna. Hinir smætu menn« Isafoldar,
Arntzen og VViirburg eru vísir til að taka
þessnm valtýsku legátum með kostum og
kynjuin, og f æta þeirra svo, að þeir steyti
ekki fót sinn við steini.
f Vilhjálmur Jónsson
ctind. phil., póstafgreiðslumaður hér í bæn-
tun, andaðist eptir þunga og langa legu
8. þ. m. á 32. iildursári. Hann var fædd-
ur hér í Reykjavík 30. ágúst 1870, ogvar
eins og kunntigt er sonur Jóns Borgfirð-
ings lögregluþjóns (nú á Akttreyrijog bróð-
ir elr Finrfs prófessors í Kaupmh. ogþeirra
bræðra. Hann var útskrifaður úr skóla
rneð 1. einkttnn 1889, sigldi þá samsum-
ars til háskólans, og tók þar heimspekis-
próf vorið eptir (1890) með bezta vitnis-
bttrði, lagði einktun stund á málfræði og
fagurfræði, en varð að hætta við nám sak-
ir fjárskorts, hafði síðan kennsltt á hendi
á Seyðisfirði og Akttreyri og sfðan í Rvík,
en var skipaður 2. póstafgréiðslumaðitr hér
viðpósthúsið með 1000 kr. árslattntiin 1899.
— Hann var nokktir ár formaður Stúdenta-
félagsins hér f bænttm og fórst það starf
mjög vel úr hendi, eins og annað, er hann
fékkst við, því að hann var áhtigamaður
mikill ttm allt, er hann trúði, að orðið
gæti til að lífga, glæða og styrkja sannar
framfarir þjóðar vorrar. Og trú hans á
framtfð þjóðar sinnar og alvara hans í því
að vinna henni sem mest gagn, varsterk-
ari og einlægari en flestra annara ungra
manna, er vér höftim þekkt. En hann
fann, að hann gat minnu áorkað, en hann
vildi, og að hann gat ekki notið hæfileika
sinna á þann hátt, er hann hefði helzt
óskað og mun honttm hafa fallið það all-
þungt, þótt lltið bæri á. Hann var góð-
ttr smekkmaður bæði um skáldskap o. fl.
og vel ritfær, eins og nokkrar ritgerðir
hans og blaðagreinar bera vott um. Geta
má þess, að hann vakti fyrstur manna máls
á því í Þjóðólfi haustið 1897, að 100 ára
afmælis Jónasar Hallgrímssonar árið 1907
yrði sæmdarlega minnst, og varð það til
þess að Stúdentafélagið hér og í Kaupm.-
höfn kaus nefnd manna til að gangast fyr-
ir því, að þjóðskáldi þessu yrði reistur
minnisvarði, og hefur þessari nefnd orðið
allmikið ágengt bæði í samskotaloforðum
og á annan hátt með því að gangast fyr-
ir fyrirlestrum ogskemmtunmn til agóða fyr-
ir þetta fyrirtæki, er Vilhjálmur heit. lét sér
jafnan mjög annt um. Þykir rétt að geta
þessa hér, ef einhver kynni að muna ept-
tr því á Jónasarafmælinu að 5 árum liðnum.
Að þessum ttnga, frámgjarna tnanni var því
mikill mannskaði fyrir marga hluta sakir.
Vér eigum svo lítið af æsku í réttuin skiln-
ingi, æskunni nteð eldfjörga áhtigann, ein-
læga frelsisþrá og fastan vilja. Hann er
svo veill og veikur í meginþorra hins
menntaða æskulýðs vors nteð vængbrotnu
vonirnar.
Jarðarför Vilhjálms heit. fórframn.þ.
m. að viðstciddum allmiklttm mannfjölda,
embættismönnum, stúdentum o. fl. Kist-
an var prýdd mörgum fögrum sveigum,
þar á meðal frá stúdentafélaginu, sambekk-
ingum hans hér í bænurn og einstökum
öðrum kunningjum hans. I stað húskveðju
söng Jón Jónsson sagnfræðingttr kvæði það,
sem hér fer á eptir ort af Guðm. Guð-
mundssyni :
Heilsast þögul við Ránar rönd
í rökkrinu nótt og dagur;
hún sveipar harmblæjum haf og strönd, —
hann hvetfur svo bljúgur og fagur.
En blástjarnan skær þó bjarma slær
á blæjurnar dökku.
Svo er nú, þar sem hrítn og húm
þig hylur oss sjónum ungan, —
vonin drúpir við dánar-rúm
svo döpur og stynur svo þungan, —
hún syngur um fagurt sólarlag
og sofnar við barni þinn.
Einatt btást þér þín bjarta von,
því brigðlynd hún reynist stundum, —
en þú varst árroðans einka-son
með æskuna' og þróttinn í mundum;
og um þig er bjart, þótt hjarnið hart
nú hylji þig dáinn.
Vinir gráta hér góðan dreng
með göfugu, tryggu hjarta,
viðkvæm léku þar lög um streng
og lifandi þrá til hins bjarta;
þú stefndir svo hátt, og í aðra átt
en almennt er snúið.
Aldrei rnáttir þú auman sjá
svo ekki þú vildir bæta;
glaður undir þú glöðum hjá,
þig gladdi að hugga og kæta, —
sem þakklætis gjöf fær þú nú gröf,
já, þetta’ eru launin I
----Aldrei skil eg vorn skapadóm
né skiptin á nótt og degi;
dapur í herrans) helgidóm,
eg höfuð mitt beygi og þegi
geymi minn harm við guðs míns barm
og gáturnar myrku,— —-
Vef þú, fósturjörð, fast að þér
í faðminum soninn kæra; —
hjá hér, móðir, hann beinin ber,
ó, búðu honum hvíldina væra!
Sú döfin mun blíð eptir dauðans strfð,
hið dapra og langa.
Kveðjast aptur við röðuls rönd
í rósgliti nótt og dagur;
hún deyr. — Hann brosir nieð blys í hönd
svo bjartur og ijúfur og fagur;
þá vaknar hvert blóm við hörpuhljóm
frá himneskum sölum.
I kirkjunni hélt dómkirkjuprestur ræðu,
en við gröfina var sungið eptirfarandi kvæði:
Þig kvökuðu flugléttar vonirnar við,
nú vængir þeirra magnlausir falla að hlið.
Á höndum sér bar hún þig hugsjónin ung,
f hennar stað kom dauðinn og vanheilsan
þung.
Og ættjörðin frjáls var þér sárþráðust sjón,
nú syrgir útför þína vort hrfmklædda Frón.
Þú þekktir ei fegra en frjálslyndi' í sál.
nú fækkar þeim um einn, sem er hugstætt
það mál.
Það góða’, er þú vildir, þó gera samt þarf,
við geymum þinna vona og hugsjóna arf.
Og auðnist því nokkrum af okkur að ná,
þá er þín minning starfandi bræðrunum hjá.
Nú þökkum við samvinnu’ og þökkum þér allt,
er þögull dauðinn bíður þér hvílurúm svalt.
En hlýrra þú átt þér í hug okkur bú,
þar hafa fáir ljúfara sæti en þú.
Þess skal getið, að kvæði þessi, er hér
eru birt, var bannað að syngja í kirkj-
unni(!). og mæltist það bann hvarvetna illa
fyrir, þvf að eins og menn sja er ekkert
ý kvæðunum þess eðlis, að slfkt bann verði
réttlætt. Eri þetta er dálítið sýnishorn ttf
frjálslyndi andlega valdsins hér, er htorki
mun aukast að aliti né vinsældnin með
svona lögttðtim tiktúrum.
Árnessýslu sunnanverðri 26. jan.
Héðan er fátt tlðinda ttm þessar miind-
ir. — Tfðin köld, og harðindi í meira lagi
sfðan fyrir jól. Vonandi verða þó hey-
birgðir víðast nægar, þótt bart verði um
sinn. Menn mttnu búa talsvert að fyrn-
ingum frá undanförnum vetfnm. sem hafa
verið einkar rnildir. — Einhver hin helztu
tíðindi hér f sýslunni og sem talsvert er
umrætt, er hin fyrirhugaða tóvinnustofn-
un í Ölfusinti við Varmá. — Flestir góðir
menn munu líta til þess fyrirtækis með
hlýjum httga og árna því allra heilla. Og
víst ber það vott um óvanalega rnikinn
dug og áræði þeirra manna, sem hafa ráð-
izt í að koma þessu fyrirtæki á stofn, og
það þvf fremur, sem þeir eru engir auð-
menn. — Má telja sjálfsagt, að sýslunefnd-
irnar hét eystra, setn þeir leita auðvitað
aðstoðar hjá, veiti þeim allt það liðsinni,
sern þær geta. Það er sannarlega gleði-
legt á þessum víls- og volæðistfmum, að
sjá þó innan unt allt koma fram hja ó-
breyttum alþýðumönnuin jaín sterka og
örugga trú á fraintíðina.
Yfirleitt mun hagur rnanna hér í sý«l-
unni vera fremur þröngur. — Kaupstað-
arskuldir fara sffellt vaxandi; á aflaleys-
ið við sjóinn ttm ntörg undanfarin ár
drjúgan þátt í því; kennir þnð auðvit.-ið
harðast niður á þeim hreppunum, sem
næst sjónunt liggja og mest eiga heill sína
undir honum, eins og t. d. Eyrarbakka-
hreppur og Stokkseyri. — Er sagt að þó
nokkrir betri bændur ;tf BakKamim hafi í
hyggju, að flytja til Reykjavfkttr á næsta
vori; þangað hneigist hitgur margra á
seinni árum, og þó virðist lífið þar hafa
sínar skuggahltðar, eins og víðar; og vfst
er um það, að ekki gefst sumum lattsa-
mönnunum hér að austan vistin vel í
Reykjavlk. — Hafa þeir komið þaðan hver
á fætur öðrum á seinni árum, eptir að
hafa svallað þar út sumarkattpinu, og sezt
síðan upp á hreppana að vetrinum. Er
það í meira lagi sorglegt, að duglegir menn
á bezta aldri skuli geta farið þannig að
ráði sínu. Og hart er það fyrir sveitar-
stjórnirnar að þurfa að setja slfka náunga
við satna borð og munaðarlatts börn og
ellihrum gamaltnenni. Og harðast er það
þó af þvf, að það er ekkert annað en
voðavald ofdrykkjttnnar, sem skapar þetta
ástand. Það er enginn efi á því, að það er
mál til komið, að löggjafarvaldið taki hér í
taumana. — Það þarf hreint og beint að
lögbanna allan aðflutning áfengra drykkja
til landsins. Islendingar ertt bæði svo fá-
tækir og fámennir, að þeir hafa engin ráð
á því að fórna jafnmiklum kröptum í þjón-
ustu drykkjuskaparins árlega og þeir gera
nú. Þrátt fyrir baráttu margra góðra
manna er ástandið í þessu efni hreint ó-
brúklegt. — Að þessu ættu allir kristnir
ntenn að vinna fúslega, og þá allir prest-
arnir fyrst og fremst.
Um stjórnmál heyrist því nær ekkert
talað enn þá. — Allir vænta góðs afkon-
uugsboðskapnum; er vonandi að hann
verði nú þannig, að allir megi á eitt mál
sáttir verða og geti unnið saman í bróð-
erni. — Og vonandi þarf ekki að gera ráð
fyrir því, að sumir heldri rnenn héraðanna
beiti sömu brellum og meðulum við kosning-
arnar í vor og beitt var sfðast - enda
er hætt við að ofan af því yrði flett. —
Menn ertt einlægt að ná meiri og sjálf-
stæðari þroska í þeitn efnum, sem betur
fer. Það er lfklega óhætt að segja, að það
sé það eina gott, sem hefur leitt af flokka-
drætti þeim, sem hefur verið meðal okkar
síðan 1897.