Þjóðólfur - 04.04.1902, Blaðsíða 1

Þ JÓÐÓLFUR.
54. árg.
Reykjavík, föstudaginn 4. apríl 1902.
Jti 14.
Biðjið ætíð um
OTTO M0NSTED S
DANSKA SMJÖRLÍKI ~
sem er alveg eins bragðgott og notadrjúgt og smjör.
Verksiniðjnn er liin elzta og- stœrstn í Dnninörkii, og byr til óefað hina beztn
vörn ogr ódýrustu í sanianburði við gæðin.
^ Fæst hjá kaupmönnum. ^
SÍLD.
KAUPMANNAHÖF N .
Velmetið innflutnings-verzlunarhós í Kaup-
mannahöfn, sem nákunnugt er síldarverzlun,
óskar að komast í samband, viðvíkjandi sölu
á íslenzkri síld, við áreiðanlegan síldarútflytj-
anda, án milligöngumanns í Kaupmanna-
höfn. Viðskiptin verða einungis gegn borg-
un út í hönd. — Tilboð merkt: „ S. 40“
sendist Ang. J. Wolff & Co Ann. Bur.
Köbenhavn.
Stjórnmálafundur
í Reykjavík.
Valtýingar í algerðum minnihluta.
Samkvæmt fundarboði frá mörgum
(um 30) kjósendum til alþingis hér í
bænum, var haldinn fundur í Iðnaðar-
mannahúsinu í fyrra kveld um stjórnar-
skrármálið. Stóðu umræður um það
rúmar 4 klukkustundir. Þykir rétt að
birta hér örstutt ágrip af fundargerð-
inni, eins og fundarskrifarinn Benedikt
Sveinsson reit hana, til þess að gefa
mönnum ofurlitia hugmynd um afstöðu
manna á fundinum. En fundargerðin
er orðrétt svo látandi:
„Stjórnmálafundur, er allmargir kjósend-
ur i Reykjavík höfðu boðað til. var settur
í Iðnaðarmannahúsinu miðvikudag 2. apríl
1902 kl. 81/. e. m. Fundinn setti Hannes
ritstjóri Þorsteinsson og skýrði frá tilefni
hans, og var því næst tekinn til fundar-
stjóra Halldór Jónsson bankagjaldkeri, og
skrifari Benedikt Sveinsson stúdent. Fjöldi
kjósenda sótti fundinn og margir aðrir.
Fyrst hóf máls sýslum. Ldrus H. Bjarna-
son frá Stykkishólmi. Rakti hann stjórn-
arbaráttusögu Islendinga allt frá 1830, og
tók fram marga galla á stjórnarskránni 1874,
minntist á lagasynjanir stjórnarinnar og
stefnur þær, sem uppi hafa verið í niáli þessu
síðan; einkum beindi hann orðum sínum
að valtýskunni svokölltiðu og rakti hana
greinilega sundur. Lauk máli sínu með
þvi, að æskilegt væri að allir gætu nú orð-
ið sammála, en kvaðst þó ekki geta haft
fullan trúnað á forkólfunum valtýsku frá
síðasta þingi, eptir framkomu og kapps-
fflunum þeirra þar.
Jón Ólafsson þakkaði formælanda
tölu hans og kvaðst í flestu hafa svipaðar
skoðanir Bar í bætifláka fyrir miðlunina
frá 1889. Frv. '85 o. s. frv. gengi í bága
við alrikiseininguna, og naiðl. væri hin
€ina mögulega lausn á þeim hnút. Var
sammála um að 6x. gr. væri góður gripur,
„dálftill gimsteinn"; væri hið eina í þing-
ræðisáttina i stj.skr. — Kvaðst hafa búizt
við öðru i ræðti formælanda en um for-
tíð málsins, en nú þyrfti einmitt að tala
um hvað htr eptir ætti að gera. Spurði,
hvað flokkarnir væru nú að berjast um,
þeir þættust vera sammála um efnið. Það
eimdi enn eptir af hitanum frá því í sum-
ar, og flokkarnir hefðu ýmislegt illt á horn-
um sér og tortryggðu hvor annan um skör
fram. — A hverjum grundvelli ætla þau
þingmannaefni, sem hér eru nú, að ganga
fram til kosninga?
Sighvatur Arnason: Agnúarnirá stjórnar-
skránni '74 meir að kenna því, hvernig henni
hefði verið beitt, heldur en henni sjálfri.
Baráttan helði snúiztsorglega ásiðustu tím-
um til sundrungar og jafnvel haturs, en
nú kvað hann ekki tjá að sakast um orð-
inn hlut — og vill að menn taki nú hönd-
um saman, en láti söguna og seinni tím-
ann dæma um hið liðna. Boðskapur kon-
ungs byði ófullkomið boð eptir eðlilegum og
sögulegum rétti. —- Þó sjálfsagt að taka
honum og skapa sem hagkvæmlegast í
hendur sér það, sem lægi innan takmarka
boðskaparins. Lagði mikla áherzlu á nauð-
syn á póliskum dómstóli.
Ldrus H. Bjarnason: Svaraði J. O. —
Kvaðst vilja fá frið, en spurði hvernig rétt
væri að kjóxa svo að friðnum yrði sem
bezt haldið. Hugði að til þess yrði að
gefa gaum fyrri framkomu, eptir öðru yrði
ekki farið. Veik þá að framkomu Valtý-
inga sfðan í þingbyrjun. Þeir einir ættu
að sinni hyggju að komast á þing, er eng-
inn grunur gæti leikið á um, að yrðu á ■
móti heimastjórn. Gat um bankamálið og |
fl. mál, er snerti þjóðerni Islendinga.
Jón Jensson. Þótti form. hafa sagt
söguna hlutdrægnislega. Þyrfti ekki að
taka fram, hvað ástæður hans gegn val-
týskunni væru fjarstæðar. Talaði þó heil-
langt erindi og hélt tram, að allir væru
nú raunar valtýskir.(i) Þakkaði J. Ó. tyrir
sáttaorð hans. Fagnaði konungsboðskapn-
um og vildi láta þiggja hann breytinga-
lausan.
Tr. Gunnatsson: Er mjög vel ánægður
með konungsboðskapinn. Lofar ekki að
tala litlaust; vill frið, en ekki í kveld, né
næstu mánuði. Logn gæti nú verið
hættulegt. Ómögulegt að vita hvað gera
ber 1 framtíðinni, nema þess að minnsia
kosti sé gætt, sem gerzt hefur á allra slð-
ustu tímum. Valtýingar hafa sagt á al-
þingi og annarstaðar, að ráðgjafabúseta væri
óhugsandi og óhafandi og framkoma þeirra
síðan tortryggileg. — Vill því ekki vera
andvaralaus. Vill gjarnan frið með fram-
tlðinni, en ekki fram aðkosningum. (Klapp-
að ákaft).
Ldrus H. Bjarnason-. Svaraði Jóni Jens-
syni; þótti hann ekki hafa talað „parla-
mentariskt" og nefndi þess nokkur dæmi.
Mótmælti áburði af hendi J. J. um það, að
hann væri kominn til að vekja sundrung.
— Eptir skoðun J. J. ættu allir nú að vera
valtýskir, hverri stefnu sem þeir fylgdu.(!!)
Aðferðin væri einkennileg gagnvart þjóð
sinni að bjóða henni einatt hið minnsta,
en láta — og þó með mesta semingi —
knýja sig tii að færa sig upp á skaptið.
Svona menn gengi tæplega erindi sinnar
þjóðar.
Bj'örn alprn. í Gröf'. Kvaðst kominn
hingað til að fræðast. Vildi nú vita, hverju
kjósendur 1 Reykjavík héldu fram, hvort
þeir vildu heldur aðhyllast valtýska frv.
frá í sumar, eða konungsboðskapinn. Vildi
að þetta kæmi skýrt fram og helzt með
atkvæðagreiðslu.
Jón Ólafsson: Þótti sundrungarandinn
ofmikill bæði hér á fundinum og annar-
staðar. Sagði að sumir bæru kvíðboga
fyrir því, að eitthvað yrði óaðgengilegt í
stjórnarfrv.. en var ekki þeirrar skoðunar
sjálfur. Boðskapurinn væri augljós og gæti
því verið glöggur samkomulags grundvöll-
ur. Þótti flokkarnir ekki hafa gætt ping-
rœdis nægilega. Vildi fá að heyra skoð-
anir beggja flokka um það efni. Bar að
lokum fram tillögu, er svo hljóðaði:
„Jafnframt og fundurinn skorar á þing-
mannaefni öll t vor, að heita því, að taka
tilboði stjórnarinnar, sem hún hefur heitið
að leggja fratn í stjórnarfrumvarpi, þá
skorar hann einnig á forsprakka beggja
hinna gömlu flokka, að leggja nú sem fyrst
fram fyrir þjóðina glögga stefnuskrá sína“.
lljdlmar Sigurdsson-. Vill ekki berjast
við Tryggva Gunnarsson. -- Er með til-
lögu J. Ó.
Ldrus. H. Bjarnason: Svarar fyrirspurn-
um J. Ó. Vill efla þingræði sem bezt, og vitn-
ar í því efni til 10-manna frv. um óheim-
ild stjórnar að gefa út bráðabirðgarfjárlög,
ef alþingi hefur samþ. fjárlög. Vill ekki
að ráðgj. fái nein eptirlaun; hverfi heldur
að sínu fyrra embastti, eins og Cincinnatus
að plógnum. — Nú lægi tvennt fyrir. Um
það væri að velja. Drap á framkomu dr.
Valtýs og fleiri forkólfa. — Samkvæmt
þeirra framkomu gæti hann ekki trúað
þeim óskorað, hversu sem aðrir tækju því.
Hannes Þorsteinsson. Talaði langt er-
indi og snjallt, sem gerður var að mikill
rómur og bar að lokum upp tillögu þessa:
„Fiindiirinn tjáir slg algcrlega andvíg-
an stjórnarskrárfrmnvarpi því, er sani-
þykkt var á sfðasta Iiing'i og tjáir sig ein-
dregið hlynntan ráðgjafabnsetu f Reykja-
vík, samkvæint lilini væntanlega stjórnar-
frnmvarpi og heitir að st.vðja að eins þann
mann til þinginennsku fyrir kjördæmið í
vor, sem treystandi sé til að fylgja ein-
dregið lieiinastjórnarflokknnm — og skorar
fnndnrinn jafnframt á þingrmannaefnin að
hlntast til nm, að þingræðið verði sem
frekast, ogr að ráðgjafar fari frá eptirlauna-
ianst eða taki við sama embætti og þeir
áður höfðn, hafl þeir verið embættismenn“.
Loks flutti Þorbjörg Sveinsdóttir mjög
snjalla ræðu, og glumdi húsið af lófaklappi
á eptir.
Þá var farið að ganga til atkvæða —
Úrskurðaði fundarstjóri að tillaga H. Þ.
skyldi fyr upp borin, með því að hún væri
víðtækari en till. J. Ó. — Voru sfðan
greidd atkv. um hana í tvennu lagi og
fyrri hl. samþ. með 54 atkv. gegn 19, en
síðari hl. með 57 samhljóða atkv. - Till.
J. Ó. þvt af sjálfu sér fallin.
Fundi slitið.
Eins og við er að búast, er umræðu-
ágrip þetta harla stutt og því allófull-
koniið, því að eins og nærri má geta,
er ekki unnt fyrir fundarskrifara að
takanákvæmt ágripaf umræðum manna
á jafnlöngum fundi. En þó hyggjum
vér að þetta sé betra en ekki.
Til viðauka skal þess getið, að Val-
týingar eða Hafnarstjórnarmenn öðru
nafni höfðu allmjög fjölmennt til þessa
fundar, og sýnir því atkvæðagreiðslan
í málinu, að þeir eru ekki harla lið-
sterkir hér í bæ, sem menn vissu
reyndar áður, því að Reykjavík hefur
aldrei valtýsk verið, það skal höfuð-
stað landsins til sóma sagt, meira að
segja til ævarandi sóma, því að Reyk-
víkingar hafa sýnt það bæði nú með
atkvæðagreiðsiu sinni í fyrrakveld og
endrarnær, að þeir eru sjálfstæðir, hugs-
andi menn, er ekki láta leiðast af
slíkum leiðtogum sem höfuðburgeis-
um valtýskunnar bér í bæ, t. d. 5-
menningunum og þeirra nótum.
Þess skal ennfremur getið, að allir
áheyrendur luku miklu lofsorði á ræð-
ur Lárusar sýslumanns á fundi þessum
og þótti honum takast ágætlega. Var
ávallt sókn en ekki vörn af hans hendi.
En framkoma Jóns Jenssonar yfirdóm-
ara þótti vera í fullu samræmi við
framkomu embættisbróður hans í ísa-
fold nú síðast, alveg steypt í sama
móti, og mun gengi yfirréttarins lítt
aukast í almenningsálitinu.við þessi tvö
sýnishorn af hinum pólitisku »stærð-
um» Valtýinga úr yfirrétti Islands.
Önnur þeirra bærði ekki á sér á þess-
um fundi og varð þar því ekki .til
hneykslis,— var búin að vera það í ísa-
fold— en hin varsvo skynsöm að þagna
til fulls, eptir að Lárus sýslumaður hafði
gert hana að »núlli« með svari sínu.
Kvað nú vera mikill knurr í herbúð-
um Valtýinga eptir hrakfarirnar á fundi
þessum, svo að jafnvel sé vatnað mús-
um af hryggð og gremju yfir ályktun
þessari, er samþykkt var, með svo yf-
irgnæfandi atkvæðafjölda. En það er
til lítils að sakast um orðin hlut og
algerlega árangurslaust, þótt þeir Val-
týingar leggi allar árar út til að hnekkja
jafnótvíræðri fundarályktun, því að þeir
geta aldrei breitt yfir það, hvernig sem
þeir sprikla, að þeir voru í tilfinnanlega
miklum, algerðum minni hluta á fund-
inum, svo greinilegum, að aldrei hef-
ur jafnmiklu munað, og ættu þeir að
láta sér það að kenningu verða og
hafa hægra um sig hér eptir en hing-
að til, því að þeir ættu að minnsta
kosti ekki að eiga uppreisnarvon hér
í bæ framar og svo mun viðar verða.
Kosningahorfurnar í þeirra flokk í vor
munu óvíða vera glæsilegar, eða að
minnsta kosti ættu þær ekki að vera það.
En um ályktun þá, er samþ. var a
fundinutn verður síðar getið nánar, því
að hún felur í sér mikilsverða stefnu-
skrá, er heimastjórnarmenn munu fylgja,
þá stefnuskrá að tryggja þingræðið sem
bezt og koma í veg fyrir, að fráfar-
andi ráðgjafar verði ekki landinu til
byrði með afarmikilli eptirlaunafúlgu.
En það er enginn fleygur í stjórnar-
frumvarp það, er væntanlegt er, því
að laun og eptirlaun ráðgjafans eru
dönsku stjórninni alveg óviðkomandi.
Þeim atriðum ráðum vér fyllilega sjálfir.
Reykjavíkurbúar geta verið glaðir
yfir, að þeir hafa nú gengið á undan
öðrum landsmönnum með ítarlegri,
hyggilegri fundarályktun, sem önnur
kjördæmi ættu að taka til athugunar
og eptirbreytni. Þökk sé því öllum
þeim, er að því studdu, að höfuðstað-
ur landsins hélt uppi fornum heiðri í
þessu þýðingarmesta velferðarmáli voru.