Þjóðólfur - 04.04.1902, Blaðsíða 2

46
Kosningaþáttur.
Þótt almenningur virðist nú vera á sama
máli með, að taka stjórnarfrumvarpinu,
er væntanlega verður lagt fyrir næsta þing,
þá er þó alls eigi sama, hvernig afstaða
hinna nýju þingmannaefna hefur verið til
stjórnarskrárbreytingarinnar hingað til.
Verði Valtýingar fjölmennari á næsta
þingi, þá geta kjósendurnir þó loks »þekkt
þá af ávöxtunum«, og þar með eru þeir
kostir upptaldir, ef þeir réðu þar lögum
og lofum. Þegar litið er á hið kámuga
kapp flokksins undanfarið og allt fram-
ferði hans utan þings og á, væri þá eng-
in ástæða til, að iáta sér koma til hugar,
að einhver ráð yrðu fundin upp til að
eyðileggja stjórnarfrumvarpið, en' koma
aptur frumvarpinu margsoðna ísamþykkt?
Það er svo lítið eptir með það,' að það
er vorkun, þó þeir renni til þess horn-
auga og klæi fyrir því lófana, jafnmikið
sem fyrir því er búið að hafa. Færi nú
mót von vorri svo, að einhverjir ókostir
fylgdu stjórnarfrumvarpinu, eins og það
lægi fyrir, þá er eg handviss um. að
Valtýingar legðu sig ekki í líma til að
laga þá, heldur tækju óðara sitt frumvarp
og samþykktu það, og það væri ekki nema
eðlilegt frá þeirra hendi, Þetta er ein-
faldara að sjá fyrir, en nokkuð annað í
þessu máli.
Aptur getur enginn vafi leikið á því,
að þótt heimastjórnarmenn yrðu fjölmenn-
ari á þinginu, yrði þeirra einlægur vilji,
að taka þvf frumvarpi, er færi í líka átt
Og konungsboðskapurinn, þvf frumvarpi,
sem færði stjórnina inn í landið, en ekki
út úr því. Verði nú aptur sú reynd á, að
frumvarpið reynist vegna einhverra atriða
ekki aðgengilegt fyrir þjóðina, yrði mark-
mið þessa flokks, að fá umbætur á slíku,
en alls eigi þrífa til annara frumvarpa
þótt fyrir lægju og sem máskespilltu stjórn-
arfari voru. Þessi flokkur hefur jafnan
sýnt það, að hann leggur ekki áherzlu
að eins á það, að breyta stjórnar-
skránni, heldur hitt, aðbetur fari, ef
b re y tt s é.
Jafnvel þó vér, sem þessum flokki til-
heyrum, höfum máske verið svo óheppn-
ir, að eiga öfgamenn á þingi og utan
þess, sem ef til vill hafa kastað skugga á
málstað vom, þá er það þó engu að síð-
ur víst, að kapp þeirra sem annara flokks-
manna, hefur komið af hreinum og ó-
eigingjörnum hvötum, og »það varðar mest
til allra orða, að undirstaðan rétt sé fund-
in«. Hitt er minna vert þó skaðlegt sé
að láta öfgar og hita ráða nokkru í slíku
máli, er til framkvæmda kemur.
Ef vér athugum þetta mál frá byrjun
og svo útlit þess nú, er ekki ólfklegt, að
ýms héruð, sem hingað til hafa haft val-
týska þingmenn, söðli nú um, og kjósi
aðra í þeirra stað, er þeir megi vera viss-
ir um, að vinni að heimastjórn á »Garð-
arshólma«. Valtýingum er þar alls eigi
treystandi, samkvæmt allri undanfarinni
framkomu þeirra, og í sannleika er það
móðgandi fyrir heimastjórnarflokkinn, ef
Valtýingar dirfast að bjóða honum þing-
mannaefni frá sér, til næsta þings, þess
þings, sem á að útkljá jafnþýðingarmik-
ið mál sem stjórnarskrármálið, og vér
höfum jafnan barizt fyrir af sannfær-
ingu, að vilja stjórnina inn í landið. Þótt
svo kunni að haga til í einhverri sýslu,
að t. d. valt. þingmannsefni virðist hafa
þingsetukosti fram yfir annað þingmanns-
efni úr heimastjórnarflokknum þá skulu
menn alvarlega gá að því, að hér ræðir
að eins um að kjósa til eins þings, sem
hefur sama sem ekkert annað fyrir hendi
en útkljá þessa stjórnarskrárbreytingu. Hví
þá ekki að hafa einungis það hugfast við
þessar kosningar, að þingmannaefnin séu
breytingunni ráðholl og hlynnt heimastjórn?
£n fari svo, að hæfari þingmannaefni úr
hinum flokknum sitji næsta þing heima,
er fyrst ástæða að veita þeim vígsgengi,
þegar þetta mál er til lykta leitt.
Nú ríður landinu okkar á, að allirgóð-
ir drengir þess leggist á eitt við næstu
kosningar. Þau héruðin, sem áður hafa
haft valt. þingmenn, ættu vandlega að
hugleiða, hverju þau á’nætta, að senda þá
nú, og hve hitt er vissari endir, að senda
heimastjórnarmenn.
Vonandi er, að fátt af vorum flokks-
mönnum séu svo lítilsigldir, að þeir ekki
gjaldi sem vert er allar þær lítilsvirðing-
ar, er þeim kunna að verða sýndar með
»agitasiona«gambri valtýskra sendisnata.
A Gvöndardag 1902.
Þráinn Húnvetningur.
Til Skúla Thoroddsen’s.
„Aðvörun til kjósenda“.
Með þessari fyrirsögn hefur hinn al-
kunni landsjóðsvinur, friðar- og kærleikans
boðberi Skúli Thoroddsen á Bessastöðum,
ungað út í 6.—7. tölubl. Þjóðviljans, sem
hingað barst með pósti 1. þ. m. eptirfylgj-
andi ósannindum, sem mér þykir rétt að
taka hér orðrétt upp, til þess að Árnes-
ingar þeir, sem ekki þekkja þennan pilt
eigi þó einu sinni kost á að sjá, hve göf-
ugum meðulum þessi náungi beitir, þeg-
ar hann þykist þurfa að svlvirða andstæð-
inga sína og afla jábræðrum sínurn kjör-
fylgis. Hin áminnstu orð mannsins eru
þannig:
„Vér höfum áður minnzt á atkvæðaund-
irskripta smölunina í Vestmannaeyjum, jafn
svfvirðileg, sem hún var, og svipaðar frétt-
ir berast nú úr Árnessýslu, þar sem Pétur
nokkur barnakennari á Eyrarbakka kvað
vera að fleka menn til undirskripta undir
skjal nokkurt, um að kjósa hann(H) í vor,
þótt lítið eða ekkert hafihann í þingmennsk-
una, nema hóflaust sjálfsálit, sern naum-
ast verður þó þingmannskostur talinn".
Gerum nú ráð fyrir, að þessi vingjarn-
legu umrnæli Skúla væru sönn. Hvað
kemur það þá honutn við, þótt eg leitaði
mér kjörfylgis á þennan hátt, sem hann
gefur í skyn? Bæði mér og öðrum Árnes
ingum rnun með öllu ókunnugt um, að
Skúli hafi nokkurt konungsbréf fengið fyr-
ir því, að hann!!! ætti nokkru um kosn-
ingar að ráða í Árnessýslu öðrum mönn-
um frenrur.
En eins og eg þegar hefi sagt, fer Skúli
í þetta sinn meðósattmál; egget óhrædd-
ur vitnað til hvers einasta kjósanda í Ár-
nessýslu um það, að eg hefi ekkert skjal
sent út til þess að blnda atkvæði kjósenda,
né heldur hefur nokkur rnaður haft slfkt
skjal eða skjöl til meðferðar í þessum til-
gangi fyrir mína hönd. — Eg lýsi því hér
með þessi ummæli Skúla, svívirðilegan róg
einn og hreinustu ósannindi, sem honum
einum er samboðið að halda á lopti. Eg
þekki Árnesinga miklu betur, en Skúli
Thoroddsen og tel þá flesta allt ot góða
og ærlega drengi til þess, að mér hafi
nokkru sinni dottið í hug, að tjóðra þá
eins og kálfa við hæl með skriflegum skuld-
bindingum til kjörfylgis við mig eða aðra.
Og eg þori að fullyrða, að langflestirþeirra
hafa fulla einurð á að greiða atkvæði sín
til fylgis þeim mönnum, sem þeir telja
llklega til að fylgjagóðu og réttu málef.ii,
hvort sem Sktila lfkar það betur eða ver;
hann mun þar um engu ráða.
En fari nú svo, að einhverjir þeirra
verði flekaðir til að lofa atkvæðum sínum
skriflega, eða látnir skrifa undir áskoran-
ir um þingmennsku til einhvers jábróður
Skúla, þá grunar mig, að hann hafi lítið
við aðferðina að athuga. — En vorkunn er
honum þó, að hafa hvatt landsmenn jafn-
mikið í blaði sínu og hann hefur gert, til
að svíkja skriflegar undirskriptaáskoranir
til þingmennsku. — Ef menn fara að ráð-
um hans, — og til þess ætlast víst mað-
urinn, — þá er hætt við, að oddurinn á
þessu vopni hans snúi nokkuð opt íbrjóst
hans eigin flokki.
Þá er nú þetta „hóflausa sjálfsálit", sem
Skúli telur mér til ágætis. — Eg hugði nú
satt að segja, að allur þorri Árnesinga
þyrfti engrar fræðslu við frá honum um
það efni. Eg er fæddur og uppalinn í
sýslunni, og hefi dvalið þar mestan hluta
æfinnar, og þau tíu árin, sem hann sat yfir
latinskum „doðröntum" í Rvík og Höfn,
var eg vinnumaður hjá tveimur góðum og
gildum bændum hér í sýslunni. Lít eg
svo á, að eg hafi á þeim árum eignazt
eins haldgóða þekkingu á högum bænda,
eins og þá, sem Skúli hefur sjálfur haft til
brunns að bera. Eg hygg þvf, að Skúla
sé ofvaxið að spá í þá eyðu, hvað mikið
eða lítið eg hafi til í þingmennsku. Hon-
um hefur hvorki sem embættismanni né
þingmanni tekizt að fylla út þær vona-eyð-
ur, senr þjóðin hafði urn hann, og hefur
hann þó reynt sig við hvorttveggja, svo
sem kunnugt er orðið. Er því viturlegast
fyrir hann að kunna getgátum sínum
nokkurt hóf. Og sízt af öllu sæmir það
Skúla af flokkshatri einu saman, að ráðast
á menn með ósönnum brakyrðum, þótt
þeir haldi fast í sannfæringu sína, þvíþað
má hann og vita, að því hafa menn veitt
eptirtekt, að hann heldur manna fastast
við sfna eigin, þegar því er að skipta. —
Þannig var hann eitt sinn sannfærður um
það, að þjóðinni væri það fyrir beztu, að
hann legði niður embætti á unga aldri.
Fyrir þá sannfæringu hans verður þjóðin
að borga honum 1500 kr. eptirlaun á ári.
Um sömu mundir var það einnig sann-
færing hans á alþingi, að þjóðin ætti að
borga honum 5000 kr. fúlgu úr landsjóði,
og þeirri sannfæringu fylgdi hann svo fast,
að fjárveiting þessi marðist í gegnurn þing-
ið, að eins fyrir bað, að hann hafði frek
til að greiða henni atkvæði sjálfur. Eg
skal engan dóm leggja á það, hvort þessi
sannfæringarfesta Skúla er sæmileg eða
ósæmileg, en hitt vildi eg sagt hafa, að
hún hefur orðið landsjóðnum dýrari sann-
færingarfestan hans Skúla, en flestra ann-
ara landsbúa.
Eg skal að endingu geta þess, að eg
mun af öllum mætti styðja þann málstað,
sem eg fyrir guði og samvizku minni hygg
réttan vera, hvað sem Skúla Thoroddsen
kann að þóknast að segja. — Hann hefur
með hinni tilefnislausu árás sinni á mig
í blaði sínu sýnt það, að hann er ekki
enn þá orðinn þreyttur á því, að styðja
að hinu sorglega sundurlyndi, sem á seinni
árum hefur haft svo voðaleg áhrif á þjóð-
ina, og sem því miður mun um langan
tírna hér eptir verða henni til skaða og
skamtnar. — En geti vegur Skúla vaxið
af því, að misþyrma sannleikanum í sam-
bandi við mig, mun eg ekki optar deila
við hann um ávöxt þeirrar iðju hans.
ílyrarbakka 10. marz 1902.
Pétur Gudmundssoti.
Sýnishorn
réttargangsins í Rangárvallasýslu,
—:o:—
Nikulás Þórðarson frá Unhól í Þykkva-
bæ hefur í 10. tbl. „Þjóðólfs" þ. á. hreytt í
mig ýmsum hnútum, og gert mér meiðandi
getsakir út af sakamálsrannsókn gegn vinnu-
pilti hans, Guðjóni Böðvarssyni.
Hann finnur mér einkum til foráttu, að
eg hafi ekki tekið trúanlega sögu Guðjóns
um, að hann hafi týnt þeim 3 kr., er hann
tók frá konu Nikulásar, og að horfið hefðu
algerlega 2 skinnlengjur, er Guðjón tók frá
húsbónda sínum og þóttist hafa látið 'undir
kökk í vatnsfullri pælu, og í Sambandi við
þetta dróttar hann því að mér, að mér hafi
verið næsta velkominn sá framburður Guð-
jóns, að hann væri saklaus af allri grip-
deildinni.
A þessi trúgirni mín á sakleysi Guðjóns
að vera sprottin af því, að mér hafi verið
• nxsta umhugað um, að láta rannsóknirnar
bera með.sér, að greinarhöfundurinn og kona
hans hefðu hrætt Guðjón til þess saklausan
að játa á sig glæj| er Nikulás sjálfur hefði
drýgt.
Auk þess gefur hann í skyn, að eg hafi
í réttarrannsóknum þessum ofsótt sig, og bor-
ið á sig óhróðurssögur, og klykkir út með því,
að hann sem mágur séra Eggerts Pálssonar
sé pólitiskur mótstöðumaður minn — og þar
sprakk blaðran.
Mér kemur ekki á óvart, að Nikulási hafi
þótt stórum miður, að eg skyldi ekki trúa
því fullum fetum, að Guðjón hefði fellt nið-
ur bæði peningana og skinnin, því út af
þessari vantrú minni spunnust langar rann-
sóknir, er urðu til þess, að ýmislegt í fari
Nikulásar komst í dagsbirtuna, sem honum
hefði komið betur, að í myrkrunum hefði
verið hulið, þess eðlis, að eg kynoka mér
óneyddur við að gera það að blaðamáli. Án
þess að fara lengra út í þá sálma að sinni,
verð eg þó að geta þess, að allir þeir góðu
menn, sem réttarvottar voru við rannsókn-
irnar og talað hafa við mig um þetta efni,
hafa verið mér samdóma um, að framburð-
ur Guðjóns, sem Nikulás vill taka gildan,
hafi verið svo ósennilegur, að enginn tök
værU á að hætta við málið að svo búnu, og
á sama máli var mágur hans, séra Eggert
Pálsson. Það gaf og tilefni til frekari rann-
sókna, að hljóðbært var orðið eptir Nikulási
og hans liði, að sambýlisfólk hans væri
samsekt Guðjóni, og var hvorttveggja, að
mér var skylt að komast fyrir sannleikann
í því efni, og þeir, sem undir áburðinum
lágu, áttu siðferðislega heimting á að berá
hann af sér. —
Uppspuni er það, að eg hafi lagt trúnað
á, að Guðjón væri saklaus, og bera rannsókn-
irnar og sérstaklega bréf mitt til amtmanns um
málið, 6. f. m., greinilegan vott um það, þvf
þar lýsi eg yfir þeirri skoðun, að allt, sem
fram hafi komið í málinu, bendi á sekt Guð-
jóns. — Heldur eigi er neinn fótur fyrir því,
að eg hafl viljað koma því að í prófunum,
að Unhólshjónin hafi hrætt Guðjón til að
meðganga gripdeildirnar; í framburði þeirra
be^gja kemur glögglega fram, að Guðjón
hafi játað fyrir þeim gripdeildirnar, áður en
þau Iögðu að honum, og sama sést af fram-
burði hans sjálfs. — Að eg loks hafi viljað
klína því á Nikulás, að hann sjálfur hafi
stolið peningunum og skinnlengjunum, er
svo langt frá sannleikanum, að engu orði
er að því vikið í prófunum, né í áður nefndu
bréfi mínu til amtsins, heldur hef eg þvert
á móti sjálfur í hvert skipti, sém á það hef-
ur verið minnzt við mig, tekið skýrt fram,
að slíkt næði engri átt, og ætti enginn vand-
aður maður að láta sér það urn munn fara. —
Nikulás hefur ekki fyrir því, að skýra frá,
í hverju ofsóknir mínar hafi verið fólgnar,
eða hvern óhróður eg hafi á hann borið, og
er mér því eigi unnt að bera þar hönd fyrir
höfuð mér, en verð að láta mér nægja að
lýsa hann ósannindamann að þessu hvort-
tveggja. Hitt veit eg, að Nikulás hefur farið
um mig svívirðilegum orðum fjarstaddan.
Ástæðurnar til ímyndaðra ofsókna minna
telur Nikulás vera, að hann er mágur séra
Eggerts og pólitiskur mótstöðumaðnr minn,
og til áréttingar hnýtir hann drjúgum dylgj-
um aptan í, um að eg noti stöðu mlna til
að þröngva sannfæringu Iítilsigldra sýslubúa
minna. Slíkum ummælum vísa eg á bug,
sem svívirðilegum, staðlausum getsökum og
skírskota til þess, að Nikulás gat ekki við
síðustu kosningar útvegað mági sínum eitt
einasta atkvæði, og að enginn maður hefur
dirfzt að bera mér neitt í þá átt á brýn,
hvorki eptir kosningarnar 1899 eða J900, og
mun þó ekki hafa viljann vantað.
Það er annars eigi ómeikilegt, að grein
þessi kom einmitt nú, þegar nýjar kosning-
ar eru í aðsígi, og ásamt öðru breiðir það
sterku ljósi yfir, í hverjum tilgangi hún er
rituð. — Þórður í Hala þarf líka að komast
að — enda er eg sannfærður um, að hún
er að minnsta kosti innblásin af séra Egg-
ert Pálssyni, og á að vera beittasta vopnið
í kosningahríðinni í vor.'— Drengilega af
stað farið!
Árbæ, 12. marzmán. 1902.
Magntís Torfason.
Áskorun.
Eg hef lesið „Sunnanfara" að undanförnu,
og séð að hann flytur myndir af ýmsum
bændum hér á landi bæði lifandi og látn*
um, og jafnframt litið ágrip af æfi þeirra;
þetta finnst mér í alla staði eiga vel við,
ef æfilýsingin er rétt og óhlutdræg.1)
Á meðal bænda þessara sakna eg frem-
1) Þetta er nú orðið allt á annan veg I seinni
tíð, síðan blaðið komst. illu heilli í greipar
Bjarnar ísafoldar, er notað hefur það til að
„afmynda" ogskjallaprestaysýsluinenn ogaðra
„lærða" gæðinga úr Valtýsliðinu, svo að blaðið
er orðið að auðvirðilegu valtýskú skjallaramál-
gagni, víðfrægu fyrir „göt“ og lokleysur. Það-
an er því ekki mikils að vænta fyrir bœnd-
ur hér á landi. Ritst.