Þjóðólfur - 18.04.1902, Qupperneq 2

62
að skrúfa saman ný umburðarbréf, nýjar
yfirlýsingar, nýjar áskoranir til flokksmanna
sinna, og fylla þessi »skrif« hálf og
heil númer af Isafold og Þjóðviljanum
Þessi umburðarbréfa- og yfirlýsinga-»fe-
ber« 5-menninganna frægu, getur ekki
stafað af öðru en alvarlegri hræðslu
um, að fleiri en rotturnar séu farnir að
hraða sér burt af valtýsku fleytunni. Stýri-
mennirnir virðast vera orðnir smeikir um,
að þeir verði loks skildir einir eptir á
skútunni og að engin lifandi sál fáist til
að vera háseti og hjálpa þeim á þurt land.
Jafnvel skipstjórinn sjálfur, sem »telegraf-
erar« úr fjarlægð skipanir stnar til stýri-
mannanna, hetur í seinni tíð fengið vit-
neskju um, að stýrimennirnir eigi mjög
bágt með að halda í horfinu, samkvæmt
skipunum hans, og að jafnvel sé mjög hætt
við, að hann verði sjálfur viðskila við allt
saman, settur frá stjórninni og rekinn út í
horn, þar ‘sem enginn tekur framar eitt til-
lit til hans. Það eru þessar óskemmtilegu
horfur, er knúð hafa stýrimennina til að
æpa um hjálp til »flokksbræðra« sinna og
biðja þá blessaða að bregðast nú ekki á
neyðarinnar tíma við kosningarnar í vor.
Þeir sjá, að tilvera flokksins hangir á hálm-
strái, og að ekki þarf nema eina ofurlít-
ið snarpa atrennu frá hálfu mótstöðumann-
anna, til þess að valtýska ferjan sökkvi
til fulls í gleymskusjó. Kn það er eðli-
legt, að mennirnir vilji halda sér uppi sem
lengst, og beiti öllum ráðum til þess. Nú
hafa þeir t. d. séð, að Warburgsbankinn
er ekki heppilegt »flotholt«, að meginþorri
þjóðarinnar lítur á hann með óhug og fyrir-
litningu. Þess vegna gerast stýrimennirn-
ir svo stórorðir, þar sem þeir eru að lýsa
því yfir fyrir sig og flokksmanna sinna
hönd, að þeir hafi ekkert haft upp úr fylgi
sínu við Warburg, að þeir hafi ekki neinar
6000 kr. frá honum í sjóði 11. þ. m. (!!).
Það er mjög sennilegt. Annars er »yfir-
lýsingin* um þetta í Isafold 12. þ. m. svo
óljós og óákveðin, að það ver ður ekki ná-
kvæmlega séð, hvað það er, sem mennirnir
eruað lýsa »tilhæfulausa(!) lýgi«. Þar er auð-
sjáanlega verið að flensa utan um aðalmerg
málsins. Ogað því er Þjóðólf snertir, þá fara
mennirnir með hrein og bein ósannindi.
Fyrst og fremst hefur hann aldrei sagt, að
allur sjóður Valtýinga (um 6000 kr.?) væri
frá bankamanninum Warburg. Þess var að
eins getið í aðsendri grein í viðatikablaði
við Þjóðólf 1. jan., að það hefði »skropp-
ið upp úr einum Hafnarstjórnarmanni í
sumar, að flokkurinn ætti um 6000 kr. í
sjóði, er brúka ætti til að breiða út skoð-
auir flokksins á stjórnarskrármálinu og
bankamálinu og meiri hluti fjárinsátti’að
vera frá Warburg, öðrum bankamannin-
inum«. Þetta er allt og sumt, sem Þjóð-
ólfur hefur lagt til þessa máls, og hann á
alls ekki heiðurinn af því að hafa fyrsi
minnst á þetta, eins og 5-menningarnir
segja 1 ísafoldaryfirlýsingunni. Þeim er
vissara að herma rétt frá. Sannleikurinn
er, að á þetta var minnst hér um bil
jafnsnemma íþremur blöðum
sitt á hverju landshorni. í
»Vestra« var getið um þetta 31. des. og
Snæbjörn Arnljótsson ritaði í desember
norður á Þórshöfn grein sína »Askorun«
er birtist í »Austra« 16. jan., og var þar
farið miklu ákveðnari orðum um þetta, en
1 Þjóðólfi, sem einmitt hefur talað lang-
vægast um þetta, og alls ekki notað það
sem æsingameðal í málinu, því að þess þurfti
ekki með. Hvernig önnur blöð hafa talað
um þetta kemur Þjóðólfi ekkert við, og
kennivaldið í Görðum fer meðal annars
með helber ósannindi í hinni naín-
frægu föstuprédikun sinni í Isafold, þar
sem hann segir, að önnur blöð hafi tekið
þetta eptir Þjóðólfi, því að það er fjarri
öllum sanni, eins og menn sjá. Og Þjóð-
ólfur ætlar ekki að biðja afsökunar áþví
sem h a n n hefur sagt eða taka það apt-
ur. En að þrjú blöð sitt á hverju
landshorni skyldu minnast á þetta, nálega
jafnsmemma, án þess að höfundarnir vissu
hver af öðrum, þaðtsýnir að eins, að orð-
rómurinn hefur verið mjög almennur.
Öðruvfsi verður þetta ekki skýrt. Og það
er mjög eðlilegt, hvernig þetta hefur mynd-
azt. Menn hafa ekki getað gert sér ljóst,
hversvegna svo undarlega mikið kapp
hefur verið lagt á að koma hinni einu
peningastofnun landsins fyrir kattarnef,
þrengja Warburgsbankanum inn á lands-
menn og afhenda útlendum Gyðingum
seðlaútgáfurétt landsjóðs, með öðrum orð-
um stofnsetja hér útlenda peningaverzlun-
areinoktin, peningaeinveldi, er hér réði lög-
um og lofum.1) Enginn maður með heil-
brigði skynsemi getur álitið, að þeir sem
berjast með hnúum og hnefum fyrir slíku
geri það af eintómri föðurlandsást, ein-
skærri umhyggju fyrir sjálfstæði landsins.
Sé það ekki sprottið af heimsku eða skamm-
sýni hlýtur það að stafa af öðru enn lak-
ara. Og með þvf að kunnugt er, með
hve miklu kappi þeir Warburg hafa sótt
þetta mál, þá lá svo einstaklega nærri að
ætla, að þeir mundu ekki telja eptir sér
að »spýta« eitthvað í »byssuna« til að
hrinda málinu áfram. Það var ekkert ó-
hetðarlegt frá þeirra sjónarmiði, og tfðkast
um allan heim. Þetta té, sem þeirvörðu
til þessa, gat reiknazt í stofnunarkostnaði
þeim, sem þeir ætluðu sér að láta bank-
ann borga sér aptur, er hann væri kominn
á fót (sbr. bréf þeirra til fsl. ráðaneytisins í
maf iqot). En það vareinmitt þessi stofn-
unarkostnaður (um 200,000 kr.), sem varð
bankamálinu að falli hjá ráðaneytinu f
fyrra vor.
Að öðru leyti skiptir það ekki svo miklu,
hvernig þeir Warburg hafa stutt að þvf,
að koma banka sínum á, hvort það hef-
ur verið með beinu fjárframlagi, fögrum
loforðum eða á annan hátt. Það sem
mestu skiptirog aldrei verður borið
í bætifláka fyrir, er, hversu margir fulltrú-
ar þjóðarinnar, blaðstjórar o. fl. hafa lát-
ið hraparlega blekkjast til að berjast með
oddi og egg fyrir öðru eins óhappamáli,
er stofnað hefði sjálfstæði lands vors og
sjálfsviðreisn í bersýnilegan voða, sem nú
er þó von um, að verði afstýrt. En það
er ekki þeim að þakka, sem mest hafa lagt
sigílíma til að lemja það fram. Þá bneysu
geta engar yfirlýsingar margfaldra 5-menn-
inga í Isafold burtu skafið. Hún fylgir
þeim, eins og draugttr, alla æfidaga. Og
sá fylgifiskur mun, ef til vill, »leggja« nokkra
þeirra á hælkrók við næstu kosningar, þrátt
fyrir allan yfirlýsinga-kattarþvott.
Bankaályktunin.
»ísafold« svíður mjög bankaályktun sú,
er kjósendur í Reykjavík gerðtt einróma
með um 70 atkv. á þingmálafundi þeim,
er Jón Ól. ’nélt sfðast.
Það er von, þvf að ályktunin er glögg
og skýr og þvert á móti vilja ísaf. Hún
er glöggt merki þess, að kjósendur í Rvík.
eru farnirað skilja bankamálið — farnirað
skilja, hvílík glópska það væri, að gefa
útlendu auðvaldi einveldi yfir lánseyri í
landinu. Og væntanlega og vonandi eru
allir kjósendur á Islandi famir að skilja
þetta.
En »Isaíold« hefur barizt og berst enn
með hnúum og hnefum, ósannindum og
*) Allt, sem ísafolcl t. d. hefur flutt um
málið hefur ekki að eins lýst frámtfnalegri
vanþekkingu og skilningsskorti á bankamál-
inu yfirleitt, heldur verið svo gegnsýrt af
bersýnilegri hlutdra-gni, rangfærslum og öfg-
um, að það hefur einmitt stuðlað mjög mik-
ið að því, að opna augu manna fyrir þvf,
hverskonar tafl hér væri verið að tefla um
fjármál lands vors í framtíðinni. Og hinar
ósæmilegu, persónulegu árásir blaðsins á
bankastjórann í sambandi við það mál hafa
varpað einkennilegu ljósi á alla þvælu þess
um hlutabankann.
rangfærslum fyrir þessu í bankamálinu og
engu öðru: að drepa okkar eigin banka,
en gefa útlendingum einokunarrétt yfir pen-
ingunum í landinu. Hún hatar því eins
og pestina sérhverja tillögu um, að auka
Landsbankann, og gera hann svo úr garði,
að hann geti haft nægi'legt fé handa lands-
mönnum, því að á þann hátt ætti landið
bankann sinn og nyti sjálft arðsinsafseðla-
útgáfunni.
Nei, þetta er of arðvænlegt til þess að
Islendingar megi eiga það sjálfir — og auk
þess sýnir það ofmikinn sjálfstæðisvott.
»Isaf.« er því í vandræðum með þessa
bankaályktun, og sér engan veg með hana
annan en þann, að reyna að snúa út úr
henni og prjóna inn í hana ýms ákvæði,
sem tillagan attðvitað gefur ekkert minnsta
tilefni til. Hún býr sér þannig sjálf til
heimskulega hugsun, að einstakur tnaðttr
verði eilífur og einvaldur bankastjóri, og
er svo dæmalaust montin af þvf, að þessi
heimska, sem hún sjálf býr til, sé heimska.
Til þess að »ísaf.« geti rekið enn þá
betur ofan í sjálfa sig þessa heimsku skal
henni bent á, að landshöfðingi (eða hinn
tilvonandi ráðgjafi) getur, hvenær sem hann
vill, sagt bankastjóranum upp (með x/2 árs
fyrirvara) og sett í stað hans bankastjóra
eptir sínu höfði —; nú, auk þess mun
bankastjóri vera dauðlegur maður. Ráðin
í málum bankans hefur alþing í hendi sinni
með gæzlustjórum þeim, sem það kýs.
Það lítttr út fyrir, að rnóða sé á gler-
augum »Isafoldar«, sem aldrei sézt út fyr-
ir í bankamálum, og þessi móða sé—Tr.
Gunnarsson. Það málefni verður allopt
sú persóna hjá henni.
Aðra fjarstæðu býr »ísaf.« til út úr
bankaályktuninni, og er síðan mjöggleið-
gosaleg yfir því, að sér skuli takast að gera
það eigið barn sitt að vitfirring.
Hún skapar sér sem sé það, að útlend-
ingum sé bannað í ályktuninni, að kaupa
eða eignast íslenzk verðbréf. Ályktunin
nefnir auðvitað slíkt ekki á nafn. Hún
talarum seðlaútgáfurétt, en alls ekki
verðbréf.
Hin þriðju ósannindi, er »Isaf.« býr til
af ergjum yfir tillögunni, eru þau, að hugs-
unin sé sú, að auka Landsbankann með
»ríflegri landsjóðsstyrk«.
Ógn hyggur »ísaf.«, að lesendur sínir séu
fáfróðir og heimskir, úr því hún ætlar þeim
að gleypa þennan úlfalda.
Hyggttr »ísaf.«, að landsmenn viti það
ekki, að hún fer hér tneð vísvitandi ósann-
indi?
Landsbankinn borgar til landsjóðs árlega
7500 kr. — fær engan styrk úr landsjóði;
hefttr þannig nú á 16 árum borgað ttm
70 þús. kr. inn 1 landsjóðinn, og auk þess
safnað sér um 250 þús. kr.
Það er »ísaf.« sern vill s v i p t a 1 a n d-
sjóðinn þessum árlegu tekjum, og gefa
útlendingtim seðlaútgáfuréttinn og a 11 -
ar tekjur af honum.
Lesendur »I.safoldar« munu án efa vera
farnir að skilja þetta.
Loks segir »ilsaf.« : »Enginn hltitur hef-
ur verið greinilégar sýndur og sannaður í
bankaniálsumræðunum, bæði á þingi og
utan þings, en að með lánsfé er ókleift
að reka bankaverzlun«.
Þessi setning er ein af hinum allra
svæsnustu ósannindttm og vitleysum, sem
enn hafa heyrzt eða sézt í þessu banka-
máli — og þó mikið sagt.
Öll bankaverzlun um allah heim er þann
dag í dag að rnestu leyti, nær því
eingöngu, rekin með lánsfé í ýmis-
legu formi. Eg leyfi mér að efast um, að
nokkur, sem dirfzt hefur að tala um banka-
mál fyr eða síðar, sé svo fáfróður, að hann
viti ekki þetta. »ísaf.« er hér án efa und-
antekning.
Jafnvel Indriði og B. Kr. mtinu vita
þetta og munu kynoka sér við að skrifa
undir þessa fjarstæðu »ísafoldar«.
Hvaða fyrirtæki mundi þá »kieift« að
reka »með lánsfé« ef ekki bankafyrirtæki,
bankaverzlun, sem fylgir seðlaútgáfuréttur,
og breytt getur hverjum pening í 2 eða 3 ?
Vér höfum litla bankaverzlunarreynslu,
Islendingar; en sú 16 ára reynsla, sem vér
höfum fengið er sú, að vér höfum grætt
yfir 300 þús. kr. á því að sreka banka-
verzlun með lánsfé«.
Ef þetta heitir, að vera »ekki kleift« —
hvað er það þá hér á landi, sem heitir að
vera »kleift?« Snorri.
,,8önnu stjórnarbótarvinirnir’*.
—:o:—
Síðasta bréfið »til sannra stjórnarbótar-
vina«(l!) er 5-menningarnir birtu í ísafold
12. þ. m., kvað auk þess vera sent sér-
prentað út um allt land. En líklega veit-
ir semjendunum nokkuð erfitt að greina
þessa ssönnu stjórnarbótarvini« (Valtý-
inga) alstaðar frá hinum, því *tð hinir
»sönnu vinir« valtýskunnar hafa sumir
hverjir í seinni tíð afneitað henni, og vilja
ekki við hana kannast. Hefur allur hringl-
andinn og umburðarbréfafarganið úr 5-
menningunum stuðlað meðal annars ntikið
að því, sakir þess, að menn hafa séð, hve
þessi svokallaða »flokksstjórn« hefurverið
ómöguleg og sjálfri sér ósamkvæm, með
þvl að þykjast fylgja því annan daginn,
sem hún hefur fordæmt hinn. Og svo
hyggur hún, að flokkur sinn dansi all-
ur eptir hrærigrautnum og tvíveðrungn-
um úr þessari stjórnleysu, setn ekkert
umboð, ekkert vald hefur til að
lýsa neinu yfir, ersé bindandi
fyrir flokksmennina. Þetta verða
menn vel að athuga, svo að tnenn glæp-
ist ekki á því í vor, að taka »skriptir«
5-menninganna, sem gildar yfirlýsingar um
fyrirætlanir flokksins yfirleitt. Það er ekki
nokkur einn einasti maðttr bundinn við
þær fyrirskipanir, sem þessi valdalausa,
ráðalausa flokksstjórn er að kreysta úr sér
í algerðu úrræðaleysi, sitt á hvað, eptir
því sem vindurinu blæs. Síðasta neyðar-
óp þessarar »stjórnar« um að kjósendur
kjósi nú eintóma Valtýinga á þing, verð-
ur líklega fremur áhrifalítið, því það er
ekki til neins að berja þá heimsku inn í
fólk, að það séu heimastjórnarmenn, sem
ætli sér að fleyga stjórnarfrumvarpið, þá
er hættan er öll fólgin í þvf, að Hafnar-
stjórnarmenn kynoki sér við að stytta
fóstri sínu aldur, er það verður lagt
fyrir þingið í sumar, og samþykki því
frumvarp síðasta alþingis, með þeirri full-
yrðingu, að það sé betra en stjórnarfrum-
varpið, enda hefur einn af aðalmáttar-
stólpum valtýskunnar lýst því yfir á al-
mennum fundi, að þetta mttndi verða
gert, ef »agnúar«(!) yrðu á stjórn-
arfruin varpinu. Það er nfl. svo of-
ur handhægt, að bera fyrir sig einhverja
»agnúa«.
Þetta er hið sanna »prógram«
hinna ssönntt stjórnarbótarvina«.
Skyldi þá veita af að vera á verði gagn-
vart þeim? Hvað sýnist mönnum?
Á ringulreið
allmikilli virðist Hafnarstjórnarliðið vera
ttm þessar mttndir. Það er eitthvert ó-
ráðsfát á því, svo að þingmannsefni þess
vita ekki, hvernig þatt eiga að haga sér,
eða hvar þau eigi að leggja helzt að, og
eru því sum alveg húsvillt. Meðal ann-
ars kvað flokkurinn vera í mestu vand-
ræðum með Valtý, veit hvergi at öruggri
smugu fyrir hann, nema ef vera kynni í
annari hvorri Skaptafellssýslunni, en þá
er eptir að fá Guðlaug eða séra Ól. í
Arnarbæli til aðstoðar. Til þess að ráðg-
ast um hvað gera skyldi, ætla menn, að
séra Ólafur hafi verið sendur austur í
Skaptafellsýslu til fundar við Guðlaug, og
lagði hann af stað austur 11. þ. m. Á
því móti mun verða gert út um það, hvern-
ig búið verði svo í haginn fyrir Valtý þar
eystra, að h'vorugur þeirra Ól. eða Guðl.
þurfi að þoka af þingi, því að báðttm
mun vera allnauðugt, að leggja svo mikið
í sölurnar, og óvíst, hvort það hrykki til
fylgis við Valtý, þá er hann kemur vega-