Þjóðólfur - 20.06.1902, Blaðsíða 2

98
unni i Höfn. Hann fékk þær upp til
Djúpavogs, og sótti þær þangað landveg;
en þrátt fyrir þann kostnaðarauka, að flytja
þaðan á hestum heim til sín, þá seldi
hann þó hverja á 64 krónur, og lét 1 pott
af áburðarolíu fylgja hverri. — Þama sýnir
það sig, hvort ekki er hægt að fá þær
ódýrari heldur en kaupmenn selja þær, því
einmitt þessa sömu tegund, »Alexandra«
nr. 13, auglýsa þeir til 'solu og selja á 80
krónur, og fá þeir þær þó fluttar sjóveg
alveg heim til sín. Þetta er nú nokkur
verðmunur á einum og sama hlutnum, af
sömu gerð, 16 kr. mismunur, án þess þó
að taka með í reikninginn þann auka-
kostnað, sem Þorgrímur læknir hafði fram
yfir þá, sem, ef að öllu væri gætt, yrði
líklega ekki minni en 3—4 kr. á hverri skil-
yindu, og er þá um 20 kr. verðmunur á
hverri. Og svo er annað, sem eg álít var-
hugavert. Menn hafa ekki neina vissu
fyrir þvf, að allar þær skilvindur, sem nú
er farið að hafa á boðstólum, séu jafn-
góðar, þótt öllum sé hælt í auglýsingun-
um um þær, — »því það er lakur kaup-
maður, sem lastar sína vöru«. Það gæti
auðveldlega farið svo, að flutt yrði til
landsins einhver tegund af skilvindum—og
höfð þar til sölu — sem ekki væri af
sem vandaðastri gerð eða endingargóð,
þótt það sé ekki orðið enn; en það teldi
eg illa farið, ef bændur gleptust á því, að
kaupa þessháttar skilvindur. Það þarfað
fyrirbyggja, að slfkt geti komið fyrir, en
það verður tæplega gert, meðan þetta
fyrirkomulag er haft, sem nú er.
Eg ætla nú að skýra frá því, hvaða ráð
eg áliti heppilegast til að útvega bændum
skilvindur, sem bæði væri ódýrari en nú
gerist, og jafnframt fengist vissa fyrir því,
að væru hentugar og endingargóðar. En
það er með því móti, að Búnaðarfélag
Islands taki að sér málið, og annist um
pöntun á skilvindum fyrir bændur um land
allt, sem ætti að vera svo fyrir komið, að
félagið kæmi sér í viðskiptasamband við
einhverja verksmiðju, sem smíðaði skil-
vindur, og sem væri þekkt að því, að hafa
ekki nema góðar skilvindur á boðstólum;
svo yrði féiagið jafnframt að semja við
versksmiðjuna um, með hvaða verði það
gæti fengið þær. Þegar þetta væri komið
í kring, ætli félagið að auglýsa, að það
gæfi kost á því að útvega bændum skil-
vindur, og tilgreina um leið verð á þeim,
og hvað mikilli vinnu þær afköstuðu á
klukkutíma, og setja jafnframt skilyrði
því viðvfkjandi, hvernig pöntunum yrði
fyrir komið, sem yrði líklega að verða
svo háttað, að bændur sendu pantanir
sínar pg borgun fyrir hið umbeðna til fé-
lagsins, t. d. að haustinu, og þá gætu þeir
fengið skilvindurnar að yorinu til. Þetta
fyrirkomulag, sem hér er talað um, held
eg hlyti að reynast affarasælla og hent-
ugra, heldur en það sem nú ér; enda er
það ekki svo lítilsvert í fjárhagslegu tilliti,
miðað við dæmið hér að framan, því ekki
get eg hugsað annað en að Búnaðarfélag
íslands geti komizt að eins góðum kjör-
um og aðrir, sem verzla með skilvindur,
með því að gera stærri kaup á þeim frá
fyrstu hendi.
Ef maður gerði ráð fyrir, að keypt yrði
til jafnaðar á ári hverju 1 skilvindu í hvern
hrepp á landinu, nú fyrst um sinn, — sem
þó er líklega oflítil ágizkun — þá væru
það 187 skilvindur, og miðað vð 20 kr.
verðmun á hverri, yrðu það 3,740 kr.,
sem spöruðúst árlega af fé landsmanna,
einkanlega bændanna, og er það ekki svolít-
il upphæð; það gæti orðið lagleg »summa«
í fleiri ár.
Auk þessa er ótalið, að með þessari
tilhögun yrðu það miklu fleiri fátækir
bændur, sem gætu eignazt skilvindur, með
því að fá þær allt að því */4 ódýrari en
nú gerist. Það á Ifklega margur hægra
með að eignast þann hlut, sem kostar
t. d. 60 kr. heldur en 80. Og þetta at-
riði tel eg ekki hvað minnst vert, að flest-
ir eignuðust þær, — þennan þarfa grip,
sem ætti að vera til á hverju sveitaheimili.
Eg hef hér í greininni aðallega talað
um kaup á skilvindum, en auðvitað væri
æskilegast að félagið annaðist líka Um
pöntun á fleiri smérgerðaráhöldum, bæði
fyrir bændur og aðra.
Að lokum vildi eg óska þess, að stjórn
Búnaðarfélags Islands tæki málefni þetta
til rækilegrar íhugunar, og helzt til verk-
legra framkvæmda hið fyrsta, þvf þarft
málefni á ekki að bíða lengi, og hag-
ur einstaklingsins er hagur þjóðfélagsins
í heild sinni.
G. H.
Neðansjávar
til
norðurheimsskautsins.
Ár frá ári verður kapphlaupið eptir að
komast til norðurheimsskautsins áfergis-
legra og alvarlegra, þrátt fyrir hið mikla
manntjón, er ferðir þessar hafa valdið, og
þrátt fyrir þær óhjákvæmilegu hættur, sem
slíkri giæfraför hljóta jafnan að verða sam-
fara, hversu vel og viturlega, sem til ferð-
arinnar er stofnað. Það er um að gera,
hver verður fyrstur til að stíga fæti á pól-
inn, og margir munu þeir vera, sem vildu
fórna lífi sínu fyrir þá frægð. Það eru
allar líkur fyrir, að þessi þrekraun verði
leyst áður en langter liðið af þessari öld.
En marga hrausta og góða drengi mun
norðurheimsskautasýki þessi að velli leggja
í framtíðinni, eins og hún hefur gert. Nú
er enginn, sem trúir því, að Andrée komi
lífs aptur úr glæfraför sinni. En nafns hans
verður minnst með heiðri 1 raunasögu norð-
urheimsskautsfaranna, og það er þó alténd
nokkuð. Svo glæfraiegt sem það sýndist
að ætla sér að ná heimsskautinu í lopt-
fari, eins og Andrée. þá ér þó naumast
álitlegra að komast þangað í neðansjávar-
bát, þ. e. bát, sem gengur í kafi, langt
undir yfirborði vatnsins, eins og maður
nokkur Anschiitz Kampfe frá Mona-
co hefur í hyggju, Að manninum sé þetta
alvörumál sést á því, að hann er að láta
smlða bátinn í Wilhelmshafen við Jadeflóa
og hefur skýrt landfræðifélaginu í Vín frá
fyrirætlun sinni. Hann hefur nákvæmlega
kynnt sér af ferðasögum pólfara, hvernig
Isnum sé háttað umhverfis heimsskautið,
þykkt hans, víðáttu, ísrek o. fl. Hann
hyggur, að ísinn verði aldrei meir en hér
um bil 30 metrar á þykkt, en báturhans
á að vera knúður áfram á 50 metra dýpt
undir sjávarmáli og hyggur hann, að á svo
miklu dýpi sé hann ekki einungis örugg-
ur gegn kulda og stormi, heldur líka gegn
öllum jakaþrýstingi, sem er langmestur
þrándur í götu pólfaranna. Hann ætlast
til að geta verið neðansjávar 15 klukku-
stundir samfleytt og komast að minnsta
kosti 50 mílufjórðunga á þeim tíma. Hætt-
an er þá fólgin í því, að hánn kynni ef
til vill ekki að geta komizt upp fyrir yfir-
borð sjávar vegna íss, áður en þessar 15
stundir eru liðnar, en Kampfe hefur það
eptir norðurförum að ísbreiðurnar, séu nijög
sjaldan stærri en 3 mílufjórðungar. Ef samt
sem áður svo skyldi fara, að engin vök
yrði fyrir honum innan þessa tíma, eru
engin önnur ráð fyrir hendi en að reyna
að brjóta ísinn, þar sem hann er veikast-
ur. Báturinn á ekki að fara með miklum
hraða, svo að honum sé síður hætt við
að brotna við árekstur. Hann er líka mjög
trau,«tlega smfðaður, enda veitir ekki afþví
til þess að hann geti þolað þrýsting sjáv-
arins á svo miklu dýpi. I bátnum eiga
að vera 5 menn og samþjappað andrúms-
lopt, er nægi þeim í 15 stundir, en að
þeim tfma liðnum verða þeir að endur-
nýja loptbirgðir sfnar. Tvær vélar eiga
að vera í bátnum, önnur með 40 hestöfl-
um til þess að knýja hann áfram, en hin
með 5 hestöflum til þess að vinna á móti
því, að honum skjóti upp og halda hon-
um neðansjávar. Vélarnar eru knúðar af
steinolíuhreyfivél og eiga að vera tífallt
meiri birgðir í bátnum af steinolíu heldur
en þarf til þess að komast frá Spitzberg-
en til heimskautsins. Á leiðinni er ætl-
azt til að láta bátinn vera eins lengi
ofansjávar og unnt er. Óðar en menn
verða varir við vök eða rifu á ísn-
um er sú vélin stöðvuð, er heldur bátnum
neðansjávar, og honum skýtur þá þegar
upp á yfirborðið; heldur hann svo áfram
ferðinni ofansjávar og má þá á þeim tíma
gera ýmsar vísindalegar athuganir. Ef eng-
in vök eða rifa hefur orðið fyrir bátnum
eptir 6 stundir er hann látinn hægt og hægt
nálgast undirflöt ísbreiðunnar og fikra sig
fram með henni ofurhægt, þangað til sjá
má á þrýstimæli (manometer), að ísinn
se í þynnra lagi. Þar verður borað gat
í gegnum hann og þó að það sé mjöglít-
ið, má þó ávallt ná í nýjar loptbirgðir í
gegn um það. En ef ísinn er svo þykk-
ur, að hvergi er unnt að bora gat í gegn-
um hann, snýr báturinn við þangað, sem
hann síðast var ofansjávar eða náði síðast
í lopt gegnum ísinn og reynir svo fyrir sér
á öðrum stað.
Vatnaflóðið í Landeyjunum.
Það vofir nú bersýnilega voði yfir mikl-
um hluta af heilli sveit í Rangárvallasýslu
Út-Landeyjum, sakir ógurlegs vatnsrennsl-
is úr Hólsá yfir byggðina. Á síðari ár-
um hefur stöðugt meira og meira afMark-
arfljóti runnið í Þverá, svo að vatnsmegn-
ið í henni og Hólsá, er úr henni rennur,
eykst ár frá ári, en land mjög lágt um-
hverfis. Enginn flóðgarður eða stíflur
standast því þann vatnsþunga, er á þá
þrýstir og vatnið beljar með ógurlegu afli
gegnum skörðin, er það rýfur. Eru 7
jarðir í Útlandeyjum verst farnar: Skúms-
staðir, Eystri-Hóll, Ytri-Hóll, Sperðill,
Klasbarði eystri og vestri og Klasbarða-
hjáleiga, svo ekki er fyrirsjáanlegt annað,
en að jarðir þessar leggist alveg í auðn
og fólkið verði að flýja burtu, ef ekki er
skjótt bót á ráðin. Standa ekki nema
stöku holt og hæðir upp úr vatninu, sem
er í miðjar síður og taglmark á sléttlendi,
en á sund, þar sem dældir eru, torfpælur
eða þessháttar. Ómögulegt að komast þar
bæja ámilli nema fyrir þaulkunnuga menn,
er þrætt geta þar sem grynnst er og þó ekki
hættulaust. — Sigurður Magnússon dbrm.,
er búið hefur stórbúi og sæmdarbúi á
Skúmsstöðum nál. 70 ár og er nú nál. 92
ára gamall, hefur haft á orði, að hann
miindi neyðast til, að flýja þaðan nú, þótt
hann hefði ekki ætlað sér að fara þaðan
lifandi. Þetta voðaástand hefur haft mik-
il áhrif á þennan fjörgamla bændaöldung
eins og eðlilegt er. — Auk þessara 7 fyr-
greindu jarða, sem verst eru farnar, eru 5
aðrar í allmiklum voða og ennfremur 4
undir stórskemmdum, eða alls 16 jarðir,
sem hætt er við, að verði óbyggilegar.
Það hefur og spillt miklu um, að Þykk-
bæingar hafa hlaðið upp 1 svonefndan
Fjarkastokk (ós úr Þverá) til að bjarga
sínum löndum og veitt með því vatninu
yfir á Landeyjar, sem naumast er leyfi-
legt, en það er enginn annars bróðir í leik,
þegar slík vandræði bera að höndum.
Hr. Knud Zimsen verkfræðingur var
sendur austur nýlega, samkv. tilmælum
sýslunefndarinnar í Rangárvallasýslu, til
þess að leggja ráð á, ef unnt væri, að
hepta þennan voða. Er hann kominn apt-
ur úr þessari ferð sinni. Telur hann tor-
sótt mjög að stífla Hólsá svo, að gagni
verði, en þó muni það mega takast með
6000 kr. tilkostnaði. Lakast er, að hér
þarf bráðra aðgerða við, en lagaheimild
skortir til þess, að lagt verði fé úrlands-
sjóði til verksins. Reyndar mundi engin
hætta á því, að þingið samþykkti ekki
eptir á sllka fjárbiúkun í jafnmikilli nauð-
syn. Það mundi verða talið sjálfsagt. En
með því, að landstjórnin mun samt sem
áður kynoka sér við, að gera þetta upp
á eigin hönd, ætti búnaðarfélag landsins,
sem hefur allmikið fé handa á milli, að
hlaupa undir bagga til bráðabirgða í vissri
von um endurgreiðslu á því fé frá land-
sjóðs hálfu. Það er hvort sem er hlut-
verk búnaðarfélagsins, að veita þar hjálp,
sem mest þarf við og mest nsuðsyn er á
til þess að varna landauðn. Það liggtir
miklu nær hlutverki félagsins, en að verja
miklu fé til að kosta þýðingarlitlar vísi-
tazíuferðir eða yfirreiðir hálaunaðra »ráða-
nauta« með hvíta flibba upp yfir eyru og
»mansjettur« fram á hendur. Landbúnað-
urinn íslenzki þarfnast annars meir.
H úrra!
Húrra fyrir ísafoldl
Nú er hún loksins komin til sannleik-
ans viðurkenningar í reikningsdeilu-málinu.
Nú flytur hún í 38. tölubl. 18. þ. m.
grein eptir »Hreppsnefndaroddvita«, þar
sem reikningsdæmi »Bóndasonar« er sett
upp alveg í sama formi sem Bónda-
son« notar, nfl. venjulegu aðalreiknings-
formi; afborgunin talin tekjumeginn
til jafnaðar, og viðhafðar nákvæmlega
sömu tölur, sem eg sagði 25. aprílíiy.
tölubl. Þjóðólfs, að eg mundi hafanotað
»ef eg hefði verið' þessi* »Bóndason« —
sem sé 25 þús. kr. tekjumegin og 25
þús.kr. + 17,500kr. = 42,500 kr. gjalda-
meginn.
Með því að flytja þessa grein »Hrepp-
nefndaroddvitans« athugasemdarlaust
viðurkennir Isafold:
1. að reikningsformið sé rétt, eins og eg
hafði áður sýnt og sannað,
2. að færa beriafborgunina tekjumeg-
inn til jafnaðar—eða eins og Isafold orð-
ar það í 26. tölubl.: »að bæta væntan-
legum útgjöldum bankans við væntan-
legar tekjur hans; nefnir í 33. tölubl.:
»nýstárlega uppgötvun um einhlftt íanga-
ráð til að auka tekjur sfnar, sem sé: að
bæta við útgjöldunum« og í 37. tölubl.:
»að auka tekjurnar með því að bæta við
þær nokkrum hluta útgjaldanna«.
Þessa »tekjuaukauppgötvun nafntoguðu«
(37. tölubl.) lýsir nú Isafold hárrétta, og
er þannig komin til sannleikans viðurkenn-
ingar.
Húrra fyrir Isafold!
En hún fer hálf-iila með vin sinn Björn
Kristjánsson með þessu háttalagi— að skilja
hann svona einsamlan eptir á mölinni og
alla speki hans; — manninn, sem sagði upp-
haflega í 15. tölubl. ísafoldar:
1. að »Bóndason« telji »fjárhæðir
tekjumeginn, sem að eins eiga
heima gj aldam egi n n «, 2. að af-
borgunarupphæðin eigi sallsekkiað
standa tekjumegin«, og 3. að hún sé sett
þar af sfrámunalegu þekkingarleysi«
eða til að sblekkja fáfróða lesendur« ; —
segir í 21. tölubl. Isafoldar, 4.: »þetta
sannar fullkomlega, að tekjuhæðinni 44,643
kr. í dæminu er ofaukið«; ogloksÍ25.
tölubl. ísafoldar, 5. »Fjárhæðin (44,643 kr.)
gat ekki staðið í þessum reikningi (o:
tekjumeginn), þó að fjárhæðin sjálf hefði
verið rétt«.
Eg fer nú að kenna í brjóst um B. Kr.
fyrir það, að ísafold skuli nú einangra
hann — eins og skarlatssóttarsjúklinga.
Eg vil vekja athygli »Hreppsnefndar-
oddvitans« á því, að það var ekki B. Kr.
sem benti á það, að sléoða yrði upphæð-
ina 44,643 kr. hjá »Bóndasyni« ofhátt
talda um 19,643 kr. (þegar miðað væri
við fyrstu árs afborgun), heldur eg 1 17.
tölubl. Þjóðólfs 25. apríl, eins og B. Kr.
viðurkennir í 25. tölubl. Isafoldar með
þessum orðum: »Hann (H. J.) færir þessa
fjárhæð því niður um 19,643 kr.«
En ísafold er snúin; hefur viðurkennt
sannleikann.
Húrra fyrir Isafold !
Væntanlega kemur nú B. Kr. á eptir og
segist alltaf hafa ætlað að fara að hugsa
þetta.
Vér táum að sjá.
Halldór Jónsson.
Af kjörfundi Mýramanna.
Einn af þessum alræmdu sannleikspistlum
Isafoldarmannsins birtist í blaði hans 18.
þ. m., og hljóðar sá um kjörfund Mýra-
manna, þar sem hann er að fárast út af at-
kvæðasmölun andstæðinga sinna þar efra,
fyrir Jóhann bónda í Sveinatungu, sem hann
kallar „bankasendil" o. s. frv.
Meðal annars getur hann þar einhvers
„þriðja smala", sem hann segirað hafi verið
„sendimaður apturhaldsliðsins" í Reykjavík,
og sýnist Björn gera einna lengstan sálm-
inn um höfuðbúnað þess manns. Er auð-
heyrt á greininni, að Ísafoldar-B. hefur staðið
einhver geigur af því, er hinir ólygnu(!)
fréttasnatar hans sögðu mann þennan (sem