Þjóðólfur - 20.06.1902, Síða 3

99
B. ekki kann að nefna) hafa verið með
„Búahatt". En þessi hatt-geigur er næsta
skiljanlegur, þar sem menn vita, að „Búar“
hafa lengi barizt drengilega fyrir frelsi sínu,
en Isafoldar-JS. og kumpánar hans hafa nú
allengi haft það verkefni með höndum, að
reyna fremur að hnekkja sjálfstæði þjóðar-
innar en efla það, reyna að trufla heilbrigða
skynsemi landa sinna með ýmiskonar 'þóli-.
tiskum blekkingum, einkum að því er snértir
bankamálið og stjórnarskrármálið. Það er
því harla ólíkt á komið með Isafoldar-ráðinu
og Búum, jafnvel þótt Björn og lið hans sé
að „fiagga" með „framfara-titlinum" á flokk
sinum, sem enginn skynberandi maður efast
um, að er hinn eini sanni apturhaldsflokkur
sem íslenzka þjóðin hefur á að skipa. —
„I saf.“ sneiðir alveg hjá smalaskýrslu Val-
týsliða til Mýra-kjörfundarins, sem er þó all-
fróðlegt að heyra, og skal því ágrip af henni
seti hér, jafnvel þótt vita megi að ísafoldar-
manninum mundi kærara, að kjörfundarbull
hans fengi að standa eitt, því sá náungi er
sjaldan vanur að líta nema á aðra hlið mála
þeirra, sem hann er að þvaðra um, og þá
er ætíð sjálfsögð regla hans, að setja upp
þessi sfgrænu valtýsku ugluaugu Isafoldar,
sem alræmd eru að pólitisku réttsýni(l).
Það var ekki laust við að þeir Magnúsar-
liðar færu að hreyfa sig, þegar leið að kjör-
fundi Mýramanna, því að þeir voru orðnir
hálf-smeikir um úrslitin, þrátt fyrir þessi
dæmafáu afrek erindrekans á þinginu í
fyrra, í bankamálinu, sem hann er svo
óviðjafnanlega hreykinn af. Þegar kvölda
tók, á laugardaginn næsta fyrir fundinn,
lagði „forkólfurinn" þeirra Þverhlíðinga, odd-
vitinn í Dal, af stað, og þeysti fram og apt-
ur á milli „þegna sinna" að áminna þá um
hinn gamla„katekismus“, sem þeirvirtustnærri
því vera búnir að týna niður, sumir hverjir, að
minnsta kosti, og hið æzta boðorð „forkólfsins"
var þetta: „Kjósið séra Magnús, hann mun leiða
yður í allan sannleika". Svo á hinu leytinu
sendu Arnhyltingar „drenginn sinn“ um allar
Tungurnar til þess að „agitera" fyrir guðs-
manninum; en hið neðra og vestra um Mýr-
ar fór Guðjón I Straumfirði og biskupsklíkan
með „gleðiboðskapinn" á meðal sauðanna,
og reru mikinn, eins og vænta mátti.
Svo reið sjálfur guðsmaðurinn, átrúnaðar-
goð Isafoldar, á stað með Síðumenn og aðra
virktavini sína og út til Norðurár; en þar
slógust Arnhyltingar og aðrir Valtýsvinir í
förina, en framan úr hlíðinni reið forkólfur-
inn fyrgreindi í broddi fylkingar, og var
ærið gleiður á að sjá, yfir veiðum sínum
þar fremra, þótt sumir hyggnari bændur þar
í sveit meti lítils hin pólitisku „örverpi“
Ísafoldarklíkunnar þar efra, og þætti „fork.“
seilast nokkuð langt til lokunnar, að leggja
út í þessa óþakklátu smalamennsku, þvert
ofan í ósk ýmsra helztu sveitunga sinna, en
il þess, að eins, að þóknast guðsmanninum
á Gilsbakka og honum Birni hans, „ísa-
foldar". En þennan nýnefnda öldung sýn-
ist forkólfurinn hafa tekið sér helzt til fyrir-
myndar, þótt honum tækist ekki með öilu
að líkja eptir hinni kurteisu og stilli-
legu framkomu Bjarnar á síðasta þingmála-
fundi Reykvíkinga, enda mun fork. ekki
hafa gefizt kostur á að hlusta á þennan vin
sinn þar á fundinum.
Kjörfundurinn var haldinn í Galtarholti,
og hófst með því, að Einar próf. á Borg
mælti nokkur orð, sem meðmælandi annars
frambjóðandans, Jóhanns bónda í Sveina-
tungu; — annar meðmælandi Jóhanns, Run-
ólfur bókbindari í Norðtungu, fékk eigi sótt-
an fundinn sökum lasleika. — Eptir það að
séra Einar hafði mælt, byrjaði Pétur í Hjörts-
ey sfna Iöngu og leiðinlegu ræðunefnu, sem
var raunar lítið annað en eldgömul fsa-
f o 1 d a r-upptugga, um valtýskuna og kosti(!)
hennar, og svo „stóra-banka-della“ í endan-
um, og var þá fundarmönnum farið að leið-
ast til muna, svo að fæstir þoldu að hlusta
á þvælu þá til enda. En fundarstjóri varð
að áminna manninn um að vera stuttorðan,
ög fór hann þá loks bráðum að þagna.
Þá tók Þverhlidingaforkólfurinn til máls
og talaði nokkur ófimleg orð um „gemlinga",
eins og þeir væru eitthvað nákomnir séra
M., sem „fork." ætlaði, að því er virtist, að
mæla með, en meðmæli þessi þóttu lítt tak-
ast, og líktust mjög hugsunarhætti mælanda,
sem er alþekktur að pólitiskri vanþekkingu,
og þykir lítt farast frammistaðan í lands-
málavastrinu.
Þegar hinn síðasttaldi hafði lokið sér af,
tók Jóhann bóndi Eyjólfsson til máls, og
mælti vel og skörulega, svo sem honum er
títt; hann talaði einkum um bankamálið, og
kvaðst mundi styðja landsbankann eptir
megni, ef það mál kæmi til umræðu á næsta
þingi, og hann næði kosningu; sýndi hann
og með ljósum rökum, að það væri hið
mesta óráð að selja útlendingum í hendur
seðlaútgáfuiétt þann, er vér nú hefðum, og
taldi þann rétt svo mikils virði fyrir lands-
bankann, að með því að halda honum, hlyti
bankinn að ná þeirn þroska áður en langt
um liði, að hann gæti fullnægt kröfum þjóð-
arinnar og myndi þá verða henni miklu
heillavænlegri til frambúðar, en útlendur
okurbanki, er mundi svipta landsmenn mest-
um fjárráðum þeirra, er hann hefði einka-
rétt að seðlaútgáfu landsins. Gerðu menn
góðan róm að máli Jóhanns og þótti hann
lýsa þekkingu á máli þessu, framar en þeir,
er áður höfðu minnst þess þar á fundinum.
Eptir það mælti séra Magnús alllangt er-
indi, og hrósaði mjög kostum(!) valtpskunn-
ar á síðasta þingi, og bankans stóra m. m.,
og loks leitaðist hann við, að bera af sér á-
mæli það, er Jóhann bar á hann, viðvíkj-
andi frammistöðu hans í bankamálinu á síð-
asta þingi, en fæstir kunnugir og óhlutdræg-
ir tilheyrendur munu hafa álitið þær afsak-
anir M. nægilega* rökstuddar. — Að þessu
loknu var gengið til atkvæða, og lágu þá
Valtýingar ekki á iiði sínu með atkvæða-
smölun handa séra M., enda náðu þeir loks
meiri hluta atkvæða 67 gegn 46, og var síð-
an fundi slitið.
Þess skal getið, að nokkrir helztu og skyn-
ugustu bændurnir í Hvítársíðu (sóknarmenn
séra M.) sátu heima, og sýnir það meðal
annars, að skoðanir manna þar um slóðir,
á þingmannshæfileikum séra M. muni nú
orðnar töluvert tvískiptar, þrátt fyrir allan
Isafoldargorgeirinn, sem lengi hefur logað
eins og myrkblátt mýrarljós yfir höfði guðs-
mannsins, sem er auðvitað mjög annt um
þessa daufu draugaskímu, og vill því í flestu
lifa og láta eins og ísafoldarliðið ræður hon-
um. Sannleikurinn var sá, að róðurinn og
æsingarnar var hvorttveggja mest af hálfu
Valtýinga þar í kjördæminu, jafnvel þótt
Jóhannsliðar fylgdu drengilega fram máli
sínu, og mun það helzt hafa borið til and-
róðurs þeirra gegn séra M., að þeirn líkaði
miður en skyldi framkoma hans á síðasta
þingi, í tveim helztu velferðarmálum lands-
ins. Mun alltvísýnt um kosningu hans þar,
þótt hann byði sig optar fram. Eiga þeir
menn heiður skyldan, sem sýndu hreinskilni
sína ( þessu máli, og dugnað í fylgi sínu
við bændastéttina, sem engum sanngjörnum
bónda getur komið til hugar að mótmæla,
að betra sé að senda á þing, en embættis-
menn, sem eru að meiru eða minna leyti
háðir stjórn landsins og optast litlu hæfari
til þingmennsku en bændur, séu þeir ekki
því ver að sér gervir, að andlegri atgervi.
Fundarmaður.
Hitt og þetta.
Höfuðkúpnr af mönnum frá »diluvial«-
tímanum hafa fundizt í nánd við Agram
í Króatíu, og hefur Kramberger háskóla-
kennari rannsakað þær vísindalega. Við
þá rannsókn hefur það komið I ljós, að
hér er um mjög mikilsverðan fund að
ræða, því að hauskúpurnar hafa sömu lög-
un, og hin nafnkenda hauskúpa, er fannst
í Neanderdalnum hjá Dusseldorf 1856, er
var ólík höfuðkúpum núlifandi rnanna, og
Schaafhausen taldi vera af steinaldarmanni
en Virchov vansköpuð afbrigði. En sú
skýring getur nú ekki staðizt lengur, því
að við Agram hafa fundizt hauskúpuleif-
ar af átta mönnum, er allar hafa sömu
lögun eins og kúpan Irá Neanderdalnum.
A Agram-kúpunum eru hin stóru augna-
brúnaÞein enn stórfelldari en á Neander-
dalshauskúpunum, svo að menn verða að
skoða hinn feikilega stóra ennisskúta sem
kynþáttarmerki. Svoná margar samkynja
i hauskúpur sanna, að hér er um ættar-
einkenni að ræða, er sýnir mjög lágt
þroskastig, og ennfremur sést af þessu í
sambandi við Neanderdalsfundinn, að þess-
ir menn, sem lifðu á steinöldinni, og svip-
aði til apanna í skapnaðarlagi, hafa átt
heima á stóru svæði í Mið-Evrópu.
Loptrita (aérograf) er nú farið að kalla
hina þráðlausu (eða vírlausu) fregnritun
Marconi’s, því að mönnum þykir ekki við-
ipmnanlegt að tala um »þráðlaust hrað-
skeyti«, og er það því kallað á útlendu
máli »aérogram«, er á íslenzku gæti
kallazt loptskeyti, þ. e. frétt, sem flytzt
í loptinu. Er það miklu réttara en »firð-
ritun« eða »firðskeyti«, sem ekkert tákn-
ar annað en fregn, senda úr fjarlægð, en
alls ekki á hvern hátt hún berst. Marc-
oni hefur þegar Iofað að senda loptskeyti
um krýningu Játvarðar konungs 26. þ. m.
til blaðs í Ameriku, svo öruggur er hann
um, að loptriti hans geti flutt áreiðan-
legar fregnir þvert yfir Atlantshafið á
hér um bil 1900 kílómetra færi. Ætl-
ar hann að hafa 70 metra (yfir 200 feta)
háa stólpa, sem stöðvar sitt hvoru megin
hafsins við Landsend á Englandi og á
Nýfundnalandi.
Alkóhollanst vín og öl er sagt, að dr.
Pitoy í Reims á Frakklandi hafi framleitt.
Hann fullyrðir að hann hafi fundið ólgu-
geril (leuconostoc ^dissiliens) er skiptirsykri
vínþrúgunnar og maltsins, ekki í alkóhol
og kolsýru, eins og venjulega, heldur I
kolsýru og annað efni, er hann kallar
»dextranose«. Efni þetta er hvorki eitrað
né áfengt, en sá alkóhollausi drykkur, sem
framleiðist við þetta, hefur að öðru leyti
alla eiginleika vínsins og ölsins, að því
er bragð og lit snertir. Frakkneskt stór-
blað, sem skýrir frá þessu segir, að
þessi uppgötvun Pitoy’s muni óhjákvæmi-
lega gera feikimikla byltingu I heiminum,
og er það ekki ósennilegt, ef satt reynist.
En að fregn þessi sé fullkomlega áreiðan-
leg viljum vér ekki ábyrgjast. Vér seljum
hana ekki dýrara, en vér keyptum.
Lög um smjör,
er geta varðað oss Islendinga miklu,
eru nýlega gengin I gildi á Englandi. í
lögum þessum erákveðið, að allt smjör,
er við rannsókn reynist að
geyma meira en 16°/o afvatni,
skuli teljast svikin vara, að svo
miklu leyti, sem hið gagnstæða verður
ekki sannað. I Danmörku hafa ákvæði
þessi vakið mikla eptirtekt, þvl að eins
og kunnugt er, selja Danir mestallt smjör
sitt til Englands. Hefur landbúnaðarráða-
neytið danska brýnt fyrir smjörútflytjend-
um að gæta þess vel, að hlíta lögum þess-
um, og setja greinilegt merki á smjörið,
að það sé danskt, svo að danskir seljend-
ur verði ekki fyrir skakkafalli fyrir svikið
smjör annarsstaðar frá. Með því að vér
Islendingar erum nýbyrjaðir að flytja út
smjör til Englands, er mjög áríðandi, að
vér gætum laga þessara, því að Englend-
ingar kvað fylgja þeim mjög stranglega
fram, og getur enska markaðinum orðið
algerlega lokað fyrir smjör vort, ef það
reynist vatnsbornara, en það á að vera,
auk þess sem mál verður þegar hafið fyrir
sölu á sviknum vörum gegn hverjum þeirn
er flytur til Englands smjör, sem fullnægir
ekki þessum fyrtöldu ákvæðum laganna.
(Eptir blaðinu „Börsen" t. þ. m.).
Póstskipið „Laura"
fór héðan 17. þ. m. áleiðis til Hafnar.
Með því sigldi til Englands Einar Bene-
diktsson yfirréttarmálafærslumaður með
frú sinni, Haraldur Níelsson cand. theol.
á bindindis-stórstúkufund í Stokkhólmi,
Sigurður Jónsson járnsmiður til Hafnar,
nokkrir vesturfarar o. fl.
Hafíshroði
var á Húnaflóa og Skagafirði er slðast
fréttist. »Vesta« komst ekki inn á Sauð-
árkrók fyrir ís 8. þ. m., en haldið, að
hún mundi bíða úti fyrir, unz hann ræki
fráaptur, því að hann var árekiafHúna-
flóa inn í Skagafjörð um það leyti. Var
búizt við, að ísinn mundi fara til fulls
þá og þegar.
Embættispróf á prestaskól—
anum tóku I gær
Þorsteinn Björnsson með 2. eink. 71 st.
Jón Brandsson — 2. — 64 —
Mannalát.
Isömu vikunni, núfyrir helgina
létust 4 menn á einum bæ í Bisk-
upstungum, Gýgjarhólskoti. Fyrst dó
systir konunnar, Elín Guðnadóttir,
svo konan sjálf Anna Guðnadóttir,
og 2 dögum síðar maður hennar G u ð -
m u n d u r bóndi Pálsson (sonur Páls
Guðmundssonar, er bjó á Gýgjarhóli) hátt
á sjötugsaldri, hafði búið allan sinn bú-
skap í Gýgjarhólskoti. Síðast andaðist dótt-
ir hjónanna Katrín, um þrítugt, sama
daginn sem faðir hennar. Sagt er að
lungnakvef eða lungnabólga hafi orðið
fólki þessu að bana, en æði illkynjuð hef-
ur sótt sú verið, Er þetta fágætur mann-
dauði á fárra daga fresti á sama bæn-
um. Sagt að 2 menn hafi verið lifandi
á heimilinu eptir. Hjón þessi voru alla
æfi fátæk, en björguðust þó furðanlega
við mjög lítil efni með allmikla fjölskyldu.
Dáinn er 12. þ. m. hér í bænum
Gísli Matthíasson, fyr bóndi á Felli
í Biskupstungum, hafði flutzt hingað til
bæjarins fyrir 2 árum, dugnaðarmaður og
myndarbóndi, og dável efnaður, er hann
bjó eystra. Hann var kvæntur Þórdísi
Ámundadóttur frá Sandlæk Guðmunds-
sonar, systur Ólafs verzlunarstjóra við
Brydesverzlun og þeirra bræðra. Þau
hjón eiga 2 uppkomin börn á lffi.
Eptirmasli.
Hinn 1. d. mafmán. 1901 andaðist í Hofs-
ós óðalsbóndi Þorgils Þórðarson frá Kambi
í Deildardal í Skagafj.sýslu. — Hann var
fæddur 26. febr. 1842 á Kambi og ólst þar
upp hjá foreldrum sínum, Þórði Sigurðs-
syni og Hólmfríði Markúsdóttur. Þorgils
sál. kvæntist vorið 1868 eptirlifandi ekkju,
Steinunni Árnadóttur frá Grundarlandi f
Unadal og eignuðust þau 6 börn; af þeim
eru 4 á lífi: Páll bóndi á Stafni, Hjálmar,
ráðsmaður hjá móður sinni og 2 dætur ó-
giptar. Öll eru börn þeirra mjög mann-
vænleg. Þorgils sál. var fyrirmyndarbóndi
að dugnaði, ráðdeild og hverskonar fram-
kvæmdum; húsaði jörð sína vel og endur-
bætti hana að túni og engjum. Hér ‘um
bil allan búskap sinn var hann hæstur tí-
undandi og hsestur gjaldandi til hrepps hér
í hreppnum, að verzluninni undanskilinni, og
sýnir búskapur Þorgils sál. að mögulegt er
að komast hér af og safna þó nokkru fé, ef
ve! er á haldið. — Þorgils sál. var hinn
mesti vaskleikamaður og fylginn sér, gleði-
maður, gestrisinn mjög og sífellt reiðubúinn
að rétta þeim hjálparhönd, er þess þurftu.
Er hans því að verðugu sárt saknað sem
hins nýtasta manns og bezta drengs. —
Einn af vinum hins hitna.
Heimsins vöndiiðustn og ódýrustu
Orgel og Fortepiano
fást rneð verksmiðjuverði beina leið frá
Beethoven Piano & Organ Co og frá Com-
ish & Co, Washington, N. J. U. S. A.
Orgel úr hnottré með 5 áttundum, 13
tónfjölgunum, 2 hnéspöðum, með vönduð-
um orgelstól og skóla, kostar I umbúðum
ca. 125 krónur. (Orgel með sarna hljóð-
magni og líkri gerð kostar I hnottréskassa
minnst 244 krónur I umbúðum hjá Peter-
sen & Steenstrup). Flutningskostnaður frá
Amerfku til Kaupmannahafnar er frá 26—
40 krónur eptir verði og stærð orgelsins.
Öll fullkomnari orgel og fortepiano til-
tölulega jafn ódýr og öll með 25 ára á-
byrgð.
Allir væntanlegir kaupendur eiga að
snúa sér til undirritaðs. Einkafulltrúi fé-
laganna hér á landi:
Þorsteinn Arnljótsson.
Sauðanesi.
Tll leigu eitt herbergi lítið fyrir ein-
hleypan mann ( Grettisgötu 3.