Þjóðólfur - 27.06.1902, Blaðsíða 1

54. árg.
Reykjavík, föstudaginn 27. júní 1902.
M 26.
Bidjið æ t í 5 um
OTTO M0NSTED S
DANSKA SMJÖRLÍKl ~
sem er alveg eins bragðgott og notadrjúgt og smjör.
Yerksmiðjan cr hin elzta og stærsta í Danmörku, og býr til óefad hina beztn
vörii og’ ódýrnstn í sainanbnrði rið gæðin.
^ Fæst hjá kaupmönnum. u*
nota fyrir stofnunina. Þinginu blandaðist
Menn kunna að segja, að það sé nokk-
Alþingiskosningar.
IV.
(Síðasti kafli).
í Sudur-Þingeyjarsýslu endurkosinn:
Pétur Jónsson.
Atkvæðatala ekki frétt.
í Norchir-Þingeyjarsýslu kosinn :
Árni prófastur Jónsson
á Skútustöðum, með 56 atkvæðum.
Friðrik Guðmundsson á Þórshöfn fékk
9 atkvæði.
í Norður-Múlasýslu kosnir:
Ólafur Davíðsson
verzlunarstjóri á Vopnafirði, með 149
atkvæðum og
Jón Jónsson
(fyr á Sleðbrjót) með 140 atkvæðum.
Jóhannes Jóhannesson sýslumaður fékk
134 atkvæði.
í Suður-Múlasýslu kosnir:
Guttormur Vigfússon
í Geitagerði og
Ari Brynjólfsson
á Þverhamri, með um 1 50 atkv. hvor.
Axel Tulinius sýslum. fékk 67 atkv.
í Austur-Skaptafellssýslu kosinn:
Þorgrímur Þórðarson
læknir á Borgum með 57 atkv.
Séra Jón Jónsson á Stafafelli fékk
35 atkv.
*
* *
Er þá frétt um allar kosningar á land-
inu. Hafa heimastjórnarmenn orðið í al-
gerðum meiri hluta, einsog vænta mátti,
því að hinir höfðu unnið sér svo mjög
til óhelgi í fyrra sumar, að það var
barnaskapur einn að ímynda sér, að þeir
gætu komið liðfleiri á þetta þing. Hlut-
fallið er nú þannig, að heimastj'órnar-
menn hafa 18 þjóðkjörna úr sínum
jlokki, þá er þeir séra Þórhallur og Jón
á Sleðbrjót eru taldir með. Hinn síð-
arnefndi er af kunnugum talinn alger-
lega viss í heimastjórnarflokknum, og
hinn fyrnefndi má teljast það einnig,
þótt oss sé kunnugt um, að hann vilji
helzt láta teija sig »milli flokka«. Val-
týingur vill hann fyrir engan mun kall-
ast, og því hefur hann lýst skýrt yfir
í »ísafold«. Hinsvegar hafa Valtýing-
ar ekki nú nema 10 þingmenn, réttan
þriðjung hinna þjóðkjörnu, og 2 telj-
ast milli flokka (J. M. og E. B.).
En þótt þessirmilliflokkamenn og 1 — 2
aðrir hölluðu sér að valtýska minni
hlutanum, sem ekki þarf að gera ráð
fyrir, þá hefðu heimastjórnarmenn yfir-
tökin samt. Meiri eða minni hluti nú
veltur ekki á I atkv., eins og síðast.
Af þessum 30 nýkosnu þingmönn-
um hafa 19 átt sæti á síðasta þingi, þ.
e. verið endurkosnir (11 heirriastjórnar-
menn, 8 Valtýingar), en fallið hafa 6
Valtýingar, er á síðasta þingi voru, þar
á meðal foringinn sjálfur og 3 sýslu-
menn. Hins vegar hafa ekki falhð nema
2 heimastjórnarmenn, er sæti áttu á sfð-
asta þingi (H. Hafst., Björn í Gröf).
Auk þessara 6 valtýsku þingmanna, er
fallið hafa, hafa 5 úr þeirra flokki, er
fyrrum hafa setið á þingi fallið (Björn
Sigf., Jens Pálss., Jón Jenss., Jón Þór-
arinss., Páll Briem) en að eins 1 úr
hinna flokki fj. Jak.). Mannfallið hef-
ur því nær eingöngu verið í valtýska
flokknum, því að 11, segi og skrifa ell-
efU gamlir og nýir þingmenn úrþeirra
liði hafa hnigið í valinn, og flestir
þeirra nokkuð breiðir fyrir fetann að
minnsta kosti í sínum eigin augum.
Jafnmikið »slátur« úr sama flokk er
öldungis óheyrt við kosningar hér á
landi áður, enda hafa þær aldrei verið
sóttar með jafnmiklu kappi. En nú
tók þjóðin einnig duglega af skarið og
hratt heiðarlega af sér hinu geisimikla
og harða áhlaupi valtýsku stórfiskanna,
er nú ætluðu allt undir sig að brjóta,
en fóru hinar háðulegustu hrakfarir all-
ur þorrinn.
Af hinum 11 þingmönnum, er nú
hafa verið kosnir og ekki áttu sæti á
síðasta þingi, hafa 5 setið áður á þingi
(Arnijónss., Jón(Sleðbrj.) Sighv. Arnas.,
Sig. Stef. og Þórh. Bj.), en að eins 6
eru alveg spánnýir, menn, sem ekki
hafa fyr á þingi verið (Ari Brynjólfss.,
Eggert Ben,, Eggert Pálss., Jón Magn.,
Ol. Dav. og Þorgr. Þórðarson). Þeir
eru því ekki nema J/s hluti þjóðkjör-
inna þingmanna. Hinir 4/5 eru allir
fyrverandi þingmenn um lengri eða
skemmri tíma. Hér er því ekki um
neitt nýgræðingaþing að ræða í orðs-
ins eiginlegu merkingu. Meðal hinna
6 spánnýju þingmanna eru 3 heima-
stjórnarmenn, 1 Valtýingur og 2 milli-
flokkamenn, en af hinum 5, er áður
hafa verið þingmenn, en sátu ekki á
síðasta þingi eru 3—4 heimastjórnar-
menn, en að eins 1 Valtýingur.
Þetta örstutta yfirlit verður látið
nægja í bráð til að sýna afstöðu flokk-
anna á þingi í sumar. Með þvi að
Valtýingar hafa lamazt svo mjög, gcta
þeir ekki ráðið forlögum stjórnarskrár-
málsins eða annara mála á þingi, og
munu því sjá sér þann kost vænstan,
að hafa sig sem minnst uppi og leita
nú samkomulags við hinn flokkinn,
sem ætla má að takist að einhverju
eða miklu leyti, þá er deildaskipunin
og embættismanna-skipunin í þinginu
er um garð gengin. Fyr getur ekki
orðið um neina miðlun að ræða.
Um geðveikrastofnun
Sehierbecks o. fl.
Kæruleysi íslenzka ráðaneytlsins.
Eins og kunnugt er, sainþykkti síðasta
alþingi frumvarp til laga um geðveikra-
stofnun hérálandi. Hafði hr. Chr. Schier-
beck læknir, sem dvalið hefur alllengi hér
á landi og kynnt sig hvarvetna vel, gert
það göfugmannlega tilboð, að kosta bygg-
ingu spítalans og stjórna honum, er hann
væri kominn á fót, gegn því að fá eina
af jarðeignum landsjóðs til leigulausra af-
ekki hugur um, að hér væri um mikið
nauðsynja- og kærleiksverk að ræða, og
gekk því einróma að hinu veglynda boði hr.
Schierbecks í öllum aðalatriðum. Þó breytti
fjárlaganefndin í n. d. nokkuð frumvarpi
því, er hann lagði fyrir hana, bæði með
því að ákveða tölu sjúklinganna hærri, er
stofnunin veitti viðtöku o. fl. Jafnframt
er ákveðið í frv. alþingis, að þa er stofn-
unin sé komin á fót, skuli greiða úr land-
sjóði kostnað við rekstur hennar eptir reikn-
ingi eiganda, en þó ekki meira en 10,000
kr. á ári.
Hr. Schierbeck, sem sýnt hefur mjög
mikinn áhuga á þessu máli, lýsti yfirþvf,
að hann mundi sætta sig við frumvarp
þingsins, þótt honum llkaði það ekki alls
kostar vel, og bjóst svo við, að allt væri
klappað og klárt, og engin fyrirstaða mundi
verða á staðfestingu frumvarpsins hjá stjórn-
inni, svo hagfellt sem þetta virtist vera
fyrir landsjóðs hönd, með því að ætla mátti,
að jafngóð boð mundu honum aldrei bjóð-
ast, en nauðsyn hins vegar mikil að koma
upp slíkri stofnun í landinu. En þessi
von hr. Schierbecks og annara hefur brugð-
izt. Frumvarpið er óstaðfest, að því er
menn vita enn í dag, eitf meðal hinna
fáu frumvarpa síðasta þings, sem enn hafa
ekki öðlazt konunglega staðfertingu.
Hverju eða hverjum er þetta að kenna?
Engu öðru en íslenzka ráðaneytinu eða
einhverjum utanaðkomandi áhrifum á það.
Með því að hr. Schierbeck er þessu máli
vitanlega allra manna kunnugastur, þykir
oss réttast að láta hann sjálfan skýra frá
því. Hefur hann léð oss til athugunar
skýrslu þá, er hann ætlar að senda dönsk-
um blöðum um þetta efni. Með því að
hún er mjög fróðleg á margan hátt, veiða
hér tekin upp öll helztu atriði hennar.
Hr- Schierbeck segir meðal annars:
»Eg hlýt að gera grein fyrir þvf, hvers
vegna landar niínir, Islendingar, hafa svo
lengi ekkert heyrt um hina fyrirhuguðu
geðveikrastofnan mína hér. Eg hafði vakið
vonir 1 margra brjóstum, og margar sann-
anir hef eg í höndum fyrir þvf, hversu
nauðsynleg slík stofnun sé, því að
eg hef fengið mörg auðmjúk bónarbréf,
þar sem eg er grátbændur um að taka
að mér nánustu vandamenn beiðenda,
systur — eiginmann — móður — barn
o. s. frv. Hin fyrirhugaða stofnun hefði
þurft að vera 3—4 sinnum stærri en ráð-
gert var, til þess að geta veitt viðtöku öll-
um þeim sjúklingum, er vandamenn þeirra
hafa beðið mig fyrir í barnslegu trausti
eða von um meinabót þessara veslinga
undir minni hendi.--------—
uð seint, að þessi skilagrein komi frá mér.
— En eg hef sjálfur verið að bíða og
blða eptir svari íslenzka ráðaneytisins upp
á lagafrumvarp alþingis, er samþykkt var
f einuhljóði af báðum deildum, frumvarp,
sem reyndar var ekki nema að nokkru
leyti byggt á uppástungum mfnum. En
mánuður líður eptir mánuð, og önnur
samþykkt lög eru staðfest, en þetta ekki.
Þá fór mér að skiljast, að hið háa ráða-
neyti væri málinu ekki hlynnt, og ætlaði
að láta það lognast út af, sofna til fulls
og alls. Þetta hryggði mig mjög, og þess-
vegna reit eg hans »excellence«, ráðgjaf-
anum fyrir ísland á þá leið, að mér virt-
ist ráðaneytið að minnsta kosti vera skuld-
bundið að svara manni, er býðst til að
reisa af eigin efnum hæli fyrir
hér um bil lógeðveikaíslend-
inga, útbúa það að ölluleytimeð
áhöldum, og stjórna því sem
læknir án nokkurra launa, ef ósk-
að væri.
Með því að eg hef ekkert svar fengið,
get eg auðvitað ekki skoðað það öðru-
vísi en synjun. Menn hafa ekki vilj-
að láta ókeypis grunn með hæfi-
lega miklu óbyggðu landi og held-
ur ekki greiða hinn árlegakostn-
að við rekstur stofnunarinnarí
sameiningu við sveitarfélögin, eins og skil-
yrðin voru fyrir því, að eg með aðstoð
tengdamóður minnar jústisráðsfrú
Hostrup-Schultz og konu minnar
skyldi annast byggingarkostnaðinn o. s. frv.
Með öðrum orðum: það verður ekk-
ert af þessari stofnun hér á landi,
og það sker, sem hún strandaði
á, var ráðaneytið, þar sem svo mörg
góð íslenzk frumvörp samþykkt af þing-
inu hafa strandað. Þetta frumvarp mitt
hefur liðið sameiginlegt skipbrot með svo
mörgum öðrum.
Eg verð því sjálfur að slökkva þær vonir,
er eg hef vakið til lífs, og það er þungt
og hart. Eg hefði svo innilega óskað að
geta hjálpað hinum ógæfusömu löndum
mínum, er nú sitja innilokaðir í klefum
með járnlásutn fyrir, innan um saurindi
og fataræfla, hæddir og ertir gegnum riml-
ana eins og óarga dýr (eg t a 1 a a f
reynslu um það, sem eghetséð
sjá lfur), eða fjötraðir eins og apar með
reiptagl um mittið, fest við krók í lopt-
inu í rökum kjöllurum. Eg hef sjálfur
séð geðveikan mann, er dó af voðalegum
skurði þvers yfir hálsinn, sjálfsmorðingja
í óráði 1 Sá sem ekki hefur séð, hvernig
farið er með geðveika menn víðsvegar á
bóndabæjum hér á landi, mundi ekki trúa
því, að slíkt ætti sér stað á þessum mann-
úðar tímum. Það er einkennilegt, að á
íslenzku er sérstakt orð haft um þann