Þjóðólfur - 22.08.1902, Side 2

134
einhverju sé gleymt, að eitthvað verði eptir.
Svo v í ð t æ k a stefnuskrá sem hér er á
vikið, hefurheimastjórnarflokkurinn. H ann
er einhuga í því, eins og hverjum
sönnum ættjarðarvinum sæmir,
að styðja hvert það mál til sigurs,
er vitrustu og beztu mönnum
þjóðarinnar kemur saman um, að
sé sannarlegt velferðar- og fram-
faramál fyrir þjóðina.
Það liggur í hlutarins eðli, að engin
flokkaskipting getur myndazt út af þeirri
»stefnuskrá«, er þessi nýskírði »framsókn-
arflokkur« þykist hafa helgað sér, að
minnsta kosti ekki af hálfu heimastjórnar-
flokksins, sem fyrstur hefur, eins og
sanna má, hvenær sem vill, flutt inn
á þing, og barizt fyrir mestum
hluta þeirra mála, er þessir 13
menn lofa nú að sty ðja af fremsta
m egn i. Það eröðrunær,en að heimastjórn-
arflokkurinn hafi nokkuð á móti því, að
fá þennan liðsatika í þessu, þótt lítill sé,
því að munar um mannsliðið. En öll
þessi margþætta »málaskrá« er í raun-
inni ekkert annaðen veiðibrellu-»humbug«,
fremur barnaleg kosningabeita íyrir þjóð-
ina til næstu kosninga, samin án vit-
undar alls þorra þingsins, til þess að
láta líta svo út, eins og þessir 13 menn
einir beri velferð lands og lýðs á herðum
sér, að þeir einir hafi bæði viljann og
máttinn til að endurskapa þjóðina, og
þeirra leiðsögu sé óhætt að treysta.
Menn muna vlst eptir ávarpinu sæla, sem
út var gefið í þinglok 1897, þá er 16 þing-
menn hétu á þjóðina til fylgis við val-
týskuna, eins og bún var þá fallega til
reika, eða hitt þó heldur. Nær helm-
ingur þessa nýja »framsóknarflokks«, er
nú hefur samið þetta nýja »ávarp«, eru
sömu mennirnir, sem rituðu undir ávarpið
1897. En nú eru tímarnir dálítið breytt-
ir, svo er heimastjórnarflokknum fyrir að
þakka. Nú tjáir ekki að bjóða þjóðinni
annað eins hneyksli, eins og 16-menning-
arnir gerðu 1897. En það hefur kostað
mikla fyrirhöfn, mikinn ófrið og fádæma
harða styrjöld, að koma ófögnuðinum frá
1897 á kné, og kveða niður tilfullsþann
draug, er 16 fulltrúar þjóðarinnar vöktu
upp og mögnuðu í þinglok 1897. En nú
er það hefur loks tekizt að mestu eða
öllu leyti, af því að gæfa landsins var
meiri en forsjá og viturleiki meginþorra
fulltrúa hennar, þá er einsætt að láta nú
gras gróa yfir jafnógeðslegan vígvöll. Og
ekkert er jafnfjarri sigurvegurunum, en að
hælast um, þótt leikslokin yrðu þessi, og
þeir lytu í lægra haldi, sem svo höllum
fæti stóðu þegar í ttpphafi bardagans.
Úrslitin eru gleðilegri en svo. En til þess
má þó ætlast af þeim, er miður veitti, að
þeir fari ekki að hnupla neinu af herfangi
hinna, eða skreyta sig þeim fjöðrum, er
þeir eiga enga heimtingu á að bera, að
minnsta kosti ekki fremur en hinir, en
heldur miklu síður. Hinir sigruðu ættu
fremur að hyllast til þess, að draga nú
svart stryk yfir fortíðina, láta sér enga
lægingu þykja, að ganga í flokk meiri hlut-
ans, og vinna með alúð og einlægni að
þvl að byggja upp með honum það, sem
bramlað hefur verið og brotið í stímabraki
síðustu ára. En að því stuðlar minni
hlutinn ekki, með því að eigna sér ein-
um það, sem bæði er og hlýtur að vera
sameiginleg eign, sameiginleg áhugamál
og sameiginlegur vilji allra: að efla fram-
farir og velgengni ættjarðar sinnar í öll-
um greinum. Hitt vekur ávallt illan grun,
þá er örfáir menn taka sig út úr, eru
ávallt með einhver laumuspil, launungar-
mál og launráð á bak við tjöldin. Það
gildir ekki síður í pólitík en öðru, að þar
verður jafnan að vera »ærlegt spil«, ef
vel á að fara.
Alþingi
m.
Kennsla í lærða skólanum. Sig.
Jensson og Kr. Jónsson báru framþgsál.-
till. um að skora á stjórnina að hlutast
til um, að gríska verði aftekin sem skyldu-
námsgrein í lærða skólanum og latlnu-
kennsla minnkuð að mun, en tíma þeim,
sem vinnist, verði varið til aukinnar kennslu
í móðurmálinu (einkanl. ritg.), í nýju mál-
unum (einkum dönsku og ensku), og í
eðlisfræði og náttúrufræði. Varhúnsamþ.
í e. d. Þórhallur Bjarnarson breytti henni
nokkuð og var hún svo samþykkt 1 n. d. líka.
Eptirlaun. Nefndin í eptirlauna-
málinu í e. d. klofnaði í tvennt. Meiri
hl. Guðjón Guðlaugsson (skrif., frsm.),
Hallgr. Sveinsson, Eiríkur Briem ogjósa-
fat Jónatansson ræður til • að samþykkja
frv. með þeirri breyt., að eptirlaunin verði
af launaupphæðinni og 20 kr. fyrir
hvert þjónustuár, í stað J/5 + 20 kr. eins
og farið var fram á í frv., en minni hl.
Júl. Havsteen (form. nefnd.) réð til að
fella það. Nefndin kom líka fram með
frumv. um, að embættismenn skuli skyldir
að safna sér ellistyrk eða kaupa sér geymd-
an lífeyri og verja til þess 2% af laun-
um sínum, sem haldið sje eptir af þeim.
Yfirsetukvennalög. Sighvatur
Arnason og Ari Brynjólfsson fluttu frv.
um, að laun yfirsetukvenna skuli greidd
úr landsjóði, en það féll í n. d.
Lífsábyrgðarnefndin (Þórður
Thoroddsen, Hannes Þorsteinsson (skrif.,
frsm.), Ólafur Briem (form.), Stefán Stef-
ánsson kennari og Þorgr. Þórðarson) hef-
ur nú látið uppi álit sitt. Hún lagði fyr-
ir deildina frv. um viðauka við lög 8.
nóv. 1895 um hagfræðisskýrslur. Er þar
forstöðumönnum og aðalumboðsmönnum,
lífsábyrgðarfélaga og vátryggingafélaga gert
að skyldu, að senda landshöfðingja ár-
legar skýrslur urn starfsemi félaganna og
ágrip af reikningum þeirra. Einnig flutti
nefnd þessi tillögu til þingsályktunar, sem
samþykkt er af báðum deildum, um,
að skora á stjórnina að láta rannsaka hvort
tiltækilegt sé, að stofna innlent lffsábyrgð-
arfélag og leggja fyrir alþing 1903 frv. um
það, ef hún kemst að þeirri niðurstöðu.
Leynilegar kosningar. Nefndin
í e. d. (Eirfkur Briem (form.), Hallgr.
Sveinsson (skrif., frsm.), Guðjón Guðlaugs-
son, Jósafat Jónatansson og J. Jónassen)
hafa komið fram með álit sitt og lögðu
einungis til, að gera smávægilegar breyt-
ingar á frv., en við 3. umræðu í gær bar
nefndin upp allvíðtæka breytingu á frv.
í þá átt, að atkvæðakassarnir skuli ekki
opnaðir af undirkjörstjórninni í hverjum
hreppi, heldur sendir yfirkjörstjórninni,
er opnar þá alla í senn og telur saman
atkvæðin. Verður það meiri trygg-
ing fyrir leynilegri atkvæðagreiðslu. Þess-
ar breytingar samþ. í e. d. og eflaust einn-
ig í n. d. á morgun.
1 n. d. bar Sig. Stefánss. tipp þgsál.till. um,
að skora á stjórnina að leggja fyrir næsta
þing frv. um nýja skipun á kjördæmum
hér á landi, er sérstaklega fari í þá átt,
að gera kjördæmin sem jöfnust að auðið
er, bæði að kjósendatölu og víðáttu, og
að ekki sé kosinn nema einn þingm. fyr-
ir hvert kjördæmi. Tillaga þessi féll í
n. d., en í hennar stað var samþ. svolát-
andi tillaga:
»Neðri deild alþingis ályktar að skora
á stjórnina, að leita álits allra sýslunefnda
og bæjarstjórna um það, hvernig kjör-
dæmaskipan mtindi haganlegast komið á
í hverju umdæmi, svo og að leggja, að því
búnu, fyrir næsta þing þar á’eptir, frum-
varp til laga um nýja kjórdæmaskipan«.
Berklaveiki. Magnús Andrésson
flutti þgsál.till. um að skipa 5 manna
nefnd til að íhuga ráðstafanir gegn út-
breiðslu berklaveikinnar. I nefndina voru
kosnir: Magnús Andrésson (form.), Þórð-
ur Thoroddsen (skrif., frsm.), Lárus Bjarna-
son, Þorgr. Þórðarson og Pétur Jónsson.
Nefnd þessi hefur nú birt álit sittogbor-
ið fram svohljóðandi þingsályktunartillögu:
Neðri deild alþingis ályktar að skora
á landstjórnina að sjá u.m :
1. Að samin sé og prentuð á landsjóðs
kostnað lýsing á berklaveikinni og
varúðarreglur gegn henni, er svo sé
útbýtt meðal almennings ókeypis. Enn-
fremur að prentaðar séu helztu var-
úðarreglur gegn berklaveikinni til þess
að festa á spjöld, er svo séu hengd
upp á sem flestum opinberum stöðum.
2. Að héraðslæknar grenslist eptir út-
breiðslu berklaveikinnar í umdæmum
sfnum og sendi landlækni skýrslu fyr-
ir 1. júní 1903 um, hve margir berkla-
veikir, sérstaklega í lungum, séu í um-
dæminu, og á hve háu stigi.
3. Að héraðslæknum sé skipað að hafa
eptirlit með skólum í umdæmum sín-
um og framkvæma skoðanir á nem-
endum að minnsta kosti einu sinni á
hverju kennslutímabili. Þeim sé og
boðið að hafa vakandi auga á því, að
varúðarreglum þeim, sem settar kunna
að verða um varnir gegn útbreiðslu
berklaveik'innar, sé fylgt í héruðum.
4. Að leggja fyrir næsta alþingi frumvarp
til laga um varnir gegn útbreiðslu
berklaveikinnar hér á lantíi.
Tillagan er samþ. í n. d. Samhljóða þings-
ályktunartillögu hefur Kristján Jónsson bor-
ið upp í e.’ d. og er hún lfka samþ. þar,
nema stafl. 3., er var felldur.
G agn fræ ð a sk ó 1 i á Akureyri
þgsál.till. frá Stefáni kennara o. fl. um,
að skora á stjórnina, að hlutast til um
að hinn væntanl. gagnfræðaskóli á Akur-
eyri rúmi 80—100 nemendur, að skólinn
verði jafnt fyrir karla og konur, að náms-
tíminn verði 3 vetur og að heimavistir
verði í skólanum, að minnsta kosti fyrir
3/4 nemenda. Samþ. f n. d.
Landbúnaðarmál. Nefndin í því
máli í n. d. hefur borið upp tillögu um,
að skora á landstjórnina, að útvega fyrir
næsta þing sem rækilegastar upplýsingar
um leiguliða-ábúðina í landinu til undir-
búnings væntanlegri endurskoðtin á ábúð-
arlöggjöfinni. Samþ. í n. d.
Landbúnaðarnefndin hafði Ilka kláða-
málið til meðferðar. Nú hefur hún einn-
ig komið með álit sitt á því máli, og
flytur svolátandi þingsályktun um ráðstaf-
anir gegn fjárkláðanum :
Neðri deild alþingis ályktar, að skora
á stjórnina að hlutast til um, að verkleg
kennsla komist á svo fljótt sem auðið er,
helzt í tveim stöðum á landinu, í því skyni
að undirbúa öfluga tilraun til algerðrar
útrýmingar fjárkláðans.
Verzlunarmálanefndin (Magnús
Andrésson (form.), Þórh. Bjarnarson (skrif.,
frsm.), Herm. Jónasson, Eggert Benedikts-
son og Tr. Gunnarsson) hefur nú komið
fram með álit sitt og stakk upp á þings-
ályktunartillögu, sem samþ. er nú afbáð-
um deildum, um að skora á stjórnina:
A ð gera nauðsynlegan undirbúning til
að koma upp efnarannsóknastofu 1 Reykja-
vík, og taka upp í næsta fjárlagafrumvarp
fjárveiting til að koma henni á og reka
hana.
A 5 leggja fyrir næsta þing frumvarp
tii vörumerkjalaga og firmalaga.
S t j órn a r v a ld a-au glýsin gar. Guð-
jón Guðlaugsson o. fl. flytja í efri deild,
en Björn Bjarnarson o. fl. í neðri deild
þingsályktun um, að skora á land-
stjórnina að hlutast til um, að einka-
réttur til þess að birta stjórnarvalda-aug-
lýsingar næstu 2 ár frá nýjári 1903 að
telja, verði veittur þeim útgefanda hinna
þriggja elztu þjóðblaða í Reykjavík, er
bjóða kynni hæst árlegt gjald til lands-
sjóðs fyrir þennan rétt, að þvl tilskildu,
að hver þumlungur dálkslengdar (2*/*
þuml. breiður) kosti ekki meira en 1 kr.
20 aura með venjulegu meginmálsletri
(Corpus)».
Botnvörpumálið
fræga, eða hneykslunarfrumvarpið, sem
Guðl. Guðmundsson bar upp á síðasta
þingi hefur hann haft þrek til að bera
núupp íneðri deild, að eins með þeirri
breytingu, að sýslunefndir yfirleitt gæti
veitt útlendu botnvörpufélagi (með inn-
lendum stimpli!) leyfi til veiða í landhelgi,
en auðvitað var það orðað svo til blekk-
ingar, með því að flutningsm. hafði Skapta-
fellssýslur einar í huga, eins og sfðar
kom fram, þá er nefndarkosning marðist
fram í máliuu, því að þá breytti meiri
hlutinn (Guðl., Þorgr. Þórðarson ogPétur
Jónsson) frumvarpinu í líkt form og það
hafði 1901, þannig að um veiðileyfi fyrir
Skaptafellssýslum einum væri að ræða.
En af því að meiri hlutinn sá fyrir, að
að þessi frumvarpsherfa mundi fljótt lögð
niður við trogið í neðri deild, er sagt að
að hann hafi ákveðið að láta það ekki
koma á dagskrá í þetta sinn, og fengið
hjálp annara manna, til þess að láta það
heldur deyja kerlingardauða, heldur en
en vekja ófriðarstorm og illindl í deild-
inni, eins og það mundi eflaust gert hafa.
En til þess að menn fái nokkurn veginn
glögga hugmynd um, hver óskapnaður
frumvarp þetta er, birtist hér álit minni
hluta nefndarinnar, Lárusar Bjarnason
(form. nefndarinnar) og Hannesar Þor-
steinsspnar. Það er svo látandi:
„Okkur er ekki kunnugt um, að Skapt-
fellingar hafi óskað eptir slíkum heimild-
arlögum. I þingmálafundargerðum Vestur-
Skaptfellinga 12. og 18. júní 1901 segir svo:
„Fundurinn mótmælir því, að leyfi verði
veitt til botnvörpuveiða í landhelgi hér
fyrir ströndum, nema því að eins að hér-
aðið fái fullkomið endurgjald fyrir skaða
allan, er af því leiðir, og að fyrirsjáanlegt
sé, að gerð verði í héraðinu t.rygg höfn
eða lending innan skamms tíma". Og
líkar voru undirtektirnar á þingmálafund-
unum í Austur-Skaptafellssýslu 22. og 27.
aprfl s. á.
A þingmálafundunum í vor, hefur mál-
inu ekki verið hreyft, að því séð verður á
fundargerðunum, og má því ætla, að Skapt-
fellingar séu á sömu skoðun enn.
Okkur er heldur ekki kunnugt um, að
nokkur maður, innlendur eða útlendur,
hafi falað leyfi til að veiða rneð botnvörp-
um í landhelgi, og mætti því segja, að
þingið byði landsréttindi sín fram að fyrra
bragði, ef það samþykkti frumvarpið.
Það er alkunnugt, að botnverpingar eru
skoðaðir sem vargar í véum í öllum sið-
uðum löndum, og okkur þykir ekki sitja
á Islendingum, jafn-reynslulitlir, sem þeir
eru í þessu efni, að fara hér að brjóta upp
á nýrrí reglu. Og við teljum það því óvið-
feldnara að gera það á þessu þingi, sem
vér einmittnú erum að setja harðari ákvæði
til að verjast yfirgangi botnverpinga. Við
erum og þeirrar skoðunar, að botnvörpu-
veiðar fynr landi Skaptafellssýslna mundu
spilla bæði veiði Skaptfellinga og veiði
annara landsmanna, sérstaklega nágrenn-
isins að vestanverðu. Að minnsta kosti
er það víst, að fækkað hefur bátaútvegi í
Skaptafellssýslum síðustu árin. 1897 voru
þar samkv. Landhagsskýrslunum 51 bátur,
en 1898 ekki nema 44 og 1899 að eins 27,
enda hefur aðalflutningsmaður þessa frum-
varps verið á þeirri skoðun sumarið 1899,
að botnvörpuveiðar væru hættulegar, bæði
Skaptfellingum og öðrum. Hann segir þá á
þingi, sbr. Alþt. 1899, B. 1428: „Eg sé ekki
betur en að h. flutnm. (E. J.) vilji ofur-
selja þau héruð, sem um er að ræðá, til
eyðileggingar", og bætir svo við: „Það má
búast við, að einmitt á svæðinu frá Vest-
urhorni til Hjörleifshöfða verði krökt at
botnverpingum, þegar göngur koma, og
að sú þvaga rnundi stemma stigu fyrir
göngunni vestur með landi, og mundi það
geta komið víða niður“. Til hins sama
bendir áskorun frá 24 skipstjórum til þings-
ins í fyrra, dags. 5. ágúst 1901. Þar segir
meðal annars: „Það mundi skaða fiski-
veiðar á svæðinu frá Vestmannaeyjum og
vestur með landi". Þessi ótti mun eiga
við góð rök að styðjast. Það er sem sé
trú manna, að fiskurinn leiti einmitt fyrst
upp að Skaptafellssýslunum og færi sig
síðan smátt og smátt vestur eptir. Og víst
er það, að minnsta kosti, að útlendingar
byrja þar fyrst veiðar sínar á vetrum, og
færa sig þaðan vestur, eptir því, sem á
líður, eins og hitt er víst, að vertíð byrj-
ar fyr þar eystra, en vestar. En af þessu
er það dregið, að fiskur muni fyrst koma
þar að landi, og væri svo, er einsýntj að
botnvörpuþvaga á þeim slóðum mundi
ónáða fiskinn og spilla göngu hans. Það
er nú að vísu svo, að þetta mun ekki
vera vísindalega sannað, en hitt erþó þvf
síður sannað, að botnvörpuveiðar séu mein-
lausar, og ættu þeir, er bieyta vilja gild-
andi lögum, þ. e. lögum nr. 8, frá 6. apríl
1898, þó einmitt að sanna, að nýbreytni
sú, sem þeir fara fram á, sé að minnsta
kosti meinlaus.
Svo sem allir vita, þykir íslenzkur fisk-
ur góð vara, en fiskur botnverpinga