Þjóðólfur - 19.09.1902, Blaðsíða 1

ÞJOÐOLFUR.
54. árg.
Reykjavík, föstudaginn 19. september 1902.
Jú 38.
Biðjið ætíð u m
OTTO M0NSTED S
DANSKA SMJÖRLlKl,
sem er alveg eins bragðgott og notadrjúgt og smjör.
Verksmlðjan er liín elzta 0? stærsta í Danmörkn, 0g býr til óefað liina bc/.tn
vöru og- ódýrnstn í samanburði við græðin.
Fæst hja kaupmönnum.
Útlendar fréttir.
—o---
Kanpmnnnahöfn 4. september.
Aptur koma voðafréttir frá Martin-
ique. Síðan í miðjum ágústmán. hef-
ur Mont Pelée við og við gosið; kvað
þó ekki að því til muna fyr en 21.
f. m., var þá þétt öskuhríð. En að-
faranótt hins 31. ág. keyrði moldrykið
úr hófi. — Bærinn Morne Rouge ger-
eyddist á svipstundu af sjóðandi hraun-
leðju, er kæfði allt lifandi Af öðrum
bæjum, er gosið að miklu leyti lagði
í auðn, eru nefndir: Ajouba Bouillon,
Morne London, Le Carbet og Grand
Riviere. Það er talið víst, að yfir 1000
manns hafi beðið bana í þessu eld-
gosi og að minnst 1500 manns hafi
hafi meiðst og særzt, sumir til ólífis.
Umbrotunum í jörðinni fylgdi voðalegt
hafrót; sjónum skolaði f bylgjum inn
yfir landið og fjöldi fólks drukknaði,
einkum í Le Carbet; þegar ósköpun-
um létti, var sjö mílna löng landspilda
á austanverðri eynni sokkin í sjó. —
— Stjórnin kvað nú fastráðin í að láta
fólk flytja frá norðurhluta eyjarinnar.
Hraðfréttirnar, er fært hafa þessi tíð-
indi, bæta því við, að hitinn á Mar-
tinique sé nær því óþolandi.
Eldgosin í Martinique eru svo gífur-
leg, að menn taka varla eptir því, þótt
fréttir komi annarstaðar frá um jarð-
skjálfta og önnur náttúruumbrot, sem
þó annars mundu þykja umtalsverð.
Frétzt hefur þannig, að um 50—60
manns hafi farizt í jarðskjálftum í Man-
illa, og að íbúarnir á eynni Torishima
í Japan — um 150 manns — hafi farizt
í eldgosi.
í lífshættu staddur var Roosewelt
Bandaríkjaforseti í gær milli Pittsfield
og Lenox, rakst vagn hans á rafmagns-
vagn, er molaði vagn forseta, drap
hestana og lögregluþjón einn, er sat
í vagninum. R. slapp þar á móti með
nokkrar skeinur, sömuleiðis prívatskrif-
ari forseta, er fylgdi honum.
í Agram, höfuðbænum í Króatíu, eru
mestu óeirðir þessa dagana. Það eru
Serbar — mest kaupmenn — þar í
bæ, er verða fyrir skakkafallinu. Bæj-
arbúar ræna og brenna búðir þeirra
og gera ýms spillvirki. í stympingun-
um hafa margir fengið slæma útreið
af skrílnum. Bærinn verður nú frið-
aður af hermönnum.
Armeningar hafa, eins og kunnugt
er, ekki átt upp á pallborðið hjá Tyrkja-
soldáni. Því meiri furðu þykir það
gegna, að soldán — án sýnilegrar á-
stæðu — hefur tilkynnt þeim, að hann
ætli að fara betur með þá eptirleiðis.
Soldán er annars ekki vanur að sýna
neina tilhliðrunarsemi, nema þegar stór-
veldin hóta honum hörðu.
Eptir rimmurnar í Bretagne fyrir
nokkru, — þarsem bændalýðurinn bauð
lögreglunni byrgin með sálmasöng og
logandi hálmvöndum — hefur ekkert
sögulegt gerzt í skólastríðinu i Frakk-
landi.
Þar á móti hefur hermálaráðgjafan-
um André nýlega tekizt að vekja at-
hygli á sér í öðru máli. Hann hefur
hingað til þótt skynsamur maður —
svarinn mótstöðumaður „þjóðvinanna"
(nationalistanna), er m. a. lifa á draum-
um um nýja herferð, sigur yfir Þjóð-
verjum o. þ. 1. — En við afhjúpun
minnisvarða í Villefrance 15. f. m. til
minningar um stríðið 1870 hélt A. ræðu,
sem öldungis var í anda „þjóðvina" og
hlaut að vekja því meiri eptirtekt —
ekki sízt hjá Þjóðverjum — sem ræðu-
maður situr í ráðaneytinu. Hann sagði
meðal annars þessi orð: Hermaður sá,
er minnisvarðinn sýnir, er framtíðar-
hermaðurinn, sem á að endurvinna
Frakklands fornu frægð; hann á að
hefna Frakklands! Það eru óneitan-
lega skýr orð og skilmerkileg.
ÝmÍSlegt. Þeir Botha, De Wet og
Delarey eru nú komnir hingað norður.
Þegar þeir komu til Englands, var þeim
fagnað næstum því eins vel og þeim
Róberts og Kitchener. Þeir heimsóttu
Edward konung og fannst mikið til um
viðtökur hans.
Rússakeisara, sem á 3 dætur, vant-
ar einn ríkiserfingja. Til skamms tíma
hafði hann þó góða von, því að drottn
ing var með barni. En barnið kom
fyrir tíinann og fæddist andvana.
Sendiherra Rússa hér í Höfn, Buch-
endorfif greifi, er orðinn sendiherra í
Lundúnum (miklu hærra embætti), og
sendiherra Frakka, Jusserand, á að fara
til Washington.
Borgarastríðið í Venezuela enn óút-
kljáð.
Kóleran í Egiptalandi og Kína bít-
ur ekki á okkur hér nyrðra; verra er
það, að Færeyingar hafa fengið bólu-
sótt — borin þangað með sjómönnum
— yfirlæknir Jastrau meðal hinna sjúku.
Danir hafa eptir beiðni amtmanns sent
þangað tvo lækna og tvær hjúkrunar-
konur.
Viðauki. Rvík. 19. sept.
Eptir því sem segir í blaðinu „Dimma-
lætting" 6. þ. m. hafði engin sýkzt af
bólusótt í Færeyjum síðan 16. ágúst,
svo að líkindum nær veiki þessi ekki
neinni útbreiðslu þar í eyjunum.
Látinn er 5. þ. m. hinn heimsfrægi
læknir og náttúrufræðingur Rudolf
Virchov í Berlín, rúmlega áttræður.
Starf aukaþingsins.
111.
(Síðasti kafli).
í fjáraukal'ögum þeim, er þingið sam-
þykkti, er það ákvæði merkast, er veit-
ir stjórninni heimild til að verja svo
miklu sem nauðsyn krefur af 35,000 kr,
hvort árið (1902 og 1903) til að koma
á loptrita1) (aérograf) milli Reykjavík-
ur og útlanda og milli hennar og 3
annara stöðva á íslandi, einnar í hverj-
um landsfjórðingi. Eins og menn muna
hleyptu Valtýingar því inn á fjárlög
síðustu þinga, að veittar væru 35,000
kr. á ári til að getá fengið sæþrað til
Austfjarða. Þá mátti ekki heyra Mar-
conisuppfundninguna nefnda á nafn. En
stjórnin var það vitrari en þessir val-
týsku leiðtogar þjóðarinnar, að hún
skipti sér ekkert af þessari flónsku, er
þjóðinni hefði orðið til stórtjóns og
ófarnaðar, rétt áður en miklu ódýrari
og hagkvæmari aðferð hefði rutt sér
braut. Hún sá nfl. fram á, að það gat
eklci liðið á löngu, áður en Marconis-
uppfundningin kæmi einnig íslandi til
nota, og því hefði verið frámunaleg
heimska og vítaverð óforsjálni. að demba
á fámenna, fátæka þjóð ókleyfum kostn-
aði af fréttaþráðarlagningu um land allt,
og viðhaldi allra þeirra tækja. En
þetta vildu valtýsku leiðtogarnir, og fór
betur, að það tókst ekki, meðfram fyr-
ir alvarlega mótspyrnu heimastjórnar-
manna, er sáu, hvflík fásinna þetta var
á þeim tíma. Það er þessum flokki
(heimastjórnarmönnum) því mikið að
þakka, að vér nú höfum hér um bil
vissu fyrir, að loptriti Marconi’s kemst
hér á innan skamms, alveg á sama þátt
og það er þeim flokk að þakka, að
ráðherrann verður búsettur hér á landi,
og að landsbankinn varð ekki útlend-
um auðmönnum að herfangi Svona
vel hefur tekizt að firra þjóð vora vand-
ræðum og voða í þeim 3 aðalmálum,
er Valtýingar höfðu hugsað sérað leiða
til lykta í öfuga átt.
Annað ákvæði í fjáraukalögum síð-
asta þings, er merkast mátelja og land-
búnað vorn varðar allmiklu er allt að
20,000 kr. fjárveiting til tilraunar til að
flytja kjöt í kældu skipi til útlanda
haustið 1903, og á fé þetta að vera
að eins sem uppbót fyrir hvert það pund
af þessu kjöti, er selst lægra verði en
’svo, að seljandi fái fyrir það 18 aura
1) Þetta heiti á „aérograf“ er óðum að
ryðja sér til rúms og mun ryðja burtunafn-
inu „firðrita“ og líkum firrum. „Loptskeyti",
þ. e. fregn, sem berst í loptinu, er jafnframt
hárrétt þýðing á „aérogram", og fellir „ísa-
fold“ sig mætavel við þetta hvorttveggja,
og segir, að þetta verði líklega nöfnin, sem
festist við Marconisuppfundninguna. Hún
hefur líklega ekkimunað eptir því þá í svipinn,
að það var Þjóðólfur, sem fyrst hreyfði
því (20. júní þ. á.) að þessi nöfn ætti að taka.
Annars mundi hún ekki hafa mælt með þeim.
í kroppum undir 45 pd. en 20 aura í
þyngri kroppum að frá dregnum kostn-
aði. Skal þá greiða seljanda það, sem
á vantar í 18 eða 20 aura, þó ekki
meira en 5 aura á hvert pund. Fjár-
veiting þessi er til þess stofnuð að fá
menn hér til að reyna þennan markað
í útlöndum, ef vera kynni að svona
lagaður kjötflutningur héðan af landi
gæti orðið almennur eptirleiðis. Kunn-
ugir menn segja, að kælt kjöt seljist
vel t. d. í Englandi, en af því að menn
mundu verða tregir í fyrstu að gera
þessa tilraun á eigin ábyrgð, þótti rétt-
ast, að landsjóður ábyrgðist seljendum,
að þeir biðu engan hall^ af henni í
þetta sinn. En auðvitað getur ekki
komið til greina, að landsjóður taki opt
að sér svona lagaða ábýrgð. Takist
þessi fyrsta tilraun illa, og engum óvenju-
legum óhöppum sé um að kenna, þá
verður það naumast reynt aptur, en
takist hún vel, sem vonandi er, munu
seljendur þora að senda kjötið út á
þennan hátt upp á eigin spýtur án þess
að hafa landsjóð að bakhjalli. Gert er
ráð fyrir, að þessi fyrsta tilraun með
svona lagaðan kjötflutning verði gerð
frá Austurlandi. Mundi það verða mik-
ið hagræði fyrir landsmenn, ef vér gæt-
um fengið eptirleiðis öruggan markað
a Englandi fyrir kælt kjöt.
Merkust stjórnarfrumvarpanna auk
stjórnarskrárinnar voru sóttvarnarlögin,
aukning veðdeildarinnar (200,000 kr.
viðbót) og botnvörpulaga viðbótin, þar
sem reistar eru skorður við því, að hér-
lendir menn geti haft nokkur óviður-
kvæmileg viðskipti eða mök við botn-
vörpuskip, og að skipstjóra á botn-
vörpuskipum megi setja í fangelsi, ef
þeir gera sig seka í ítrekuðu broti á
fiskiveiðalöggjöfunni.
Þingsályktunartillögur þær, er þing-
ið afgreiddi, 11 að tölu, voru flestar
að vísu þýðingarlitlar og hafa naumast
mikinn árangur, en þó ef til vill betri
en ekki. Það mátti t. d. ganga að því
vísu, að nefnd í landbúnaðarmálinu
mundi ekki nein afrek vinna á þessu
aukaþingi. Hún hefur ekki gert það
á aðalþingi, hvað þá heldur nú, þá er
tími þingsins var svo takmarkaður. Það
var því meir til að sýna einhvern lit
á því, að þetta þing hefði ekki gleymt
landbúnaðinum, að nefnd var skipuð í
það mál nú, heldur en menn vonuðust
eptir því, að hún mundi geta gert nokk-