Þjóðólfur - 03.10.1902, Blaðsíða 3

159
íslenzkar sagnir.
Frá Bjarna presti í Möðrudal.
(Eptir handriti Gísla Konráðssonar).
Að bænhúsinu eða kirkjunni (því gröpt-
ur er að henni) að Möðrudal á Fjöllum,
er keypt þjónusta af Hofspresti í Vopna-
firði1). — Prestur einn var vígður þangað
ungur, er sumir ætla Narfi hafi heitið2 *);
átti hann sauðfé margt. Húskarl hans hét
Bjarni, ungur maður, og gættu þeir báðir
sauðfé prests á vetrum, því allmargt var
sauðfé prests. Vildi það þá til, er prest-
ur hafði allskamma hríð verið í Möðru-
dal, að forráðshríð rak á þá prest og hús-
karlinn. Kom svo, að prestur dó í hríð-
inni, en Bjarni lifði af, og er upp stytti,
tók hann bragð það, að hann klæddi sig
fötum prests, kom heim og sagði lát hans.
Eigi er getið, að annað fólk væri á bæn-
um, en kona prests ung, er Rannveig hét,
og er talið þeim kæmi það saman, að
hann giptisthenni ogteldi sig prest vera.
Ejórir eru bæir á Möðrudalsfjöllum, er
þá hétu svo: Möðrudalur og Sótastaðir,
en síðar var byggður Víðidalur úr Sóta-
stöðum og annari jörðu, og þá var hinn
fjórði Kjólfell. Prestur var heim fluttur
og söng húskarl yfir honum, er sóknar-
menn ætluðu aðkominn prest vera, —
þekktu og lftið til prests — ogsönghann
uú tíðir og sýslaði um önnur prestsverk
og kom sér vel og liðu svo 5 vetur, þar
til biskup kom þar á kirkjuskoðunarför
að sunnan; tjaldaði hann við tún í Möðru-
dal og bauð presti að senda í sókn slna
að boða fólki til kirkju að koma,.en að
morgni bauð prestur biskupi til bæjar og
varð þeim þá reikað um kirkjugarð. Bisk-
up spyrndi fæti við leiðum og spurði prest
á latfnu, hverjir þar og þar væru grafnir,
en fyrir því prestur var með öllu ólærður
i latínumáli fékk hann engu svarað. Furð-
aði biskup það næsta, hve mjög hann
hefði niðurtýnt, kallaði hann inn í kirkju
og fór að yfirheyra hann.' Varð Bjarna
þá lítið fyrir, og kom svo að hann sagði
biskupi allt, hversu við vissi um prests-
skap sinn. Lét biskup þó enn kyrt vera.
Kom messufólk og lét biskup prest stíga
i stólinn, og ruglaði hann um daginn að
þvf er hann mátti bezt, hafði hann og
fundið ýms blöð eptir hinn fyrra prestinn
og neytti þeirra á stundum, en orð það
hafði álagzt, að optar færi hann með hinn
mesta þvætting á stól. Er það til dæma
talið, að svo sagði hann eina hvítasunnu,
þá hart var og hræfuglar lögðust mjög á
lömb hans: »Allt sækir að mér, elsku-
leg guðsbörn !, hrafninn, örnin og helvízk-
ur kjóinn«. Honum varð og illt til hjóna,
fyrir því að opt felldi hann fénað úr hor,
þó land væri afar kostugt; var og Rann-
veig kona hans hinn mesti svarri. Sagði
hann svo með öðru eitt sinn: »Hörmu-
legt er að vita, að fala vinnukindur, þær
una ei við annað, en skyr og rjóma, en
eigi til að hugsa að bjóða þeim grasa-
grautinn úr tærasta og bezta vatninu; en
sú kemur tíð, að það fær skít, já, það
fær ekki skít, já, það fær aldeilis ekki
skít; herti hann þá á ræðunni og greiddi
ærið hnefahögg stólnum að sýna með þvf
röksemd sína. — En eptir messu þá bisk-
up var við, sagði hann sóknarmönnum,
hversu við vissi allt um prest þeirra og
spyr, hvort þeir vildu eigi kjósa sér ann-
•an, en eigi kváðu þeir sér skipti falla, er
hann hvorki felldi [niður] messur né van-
þakkaði þeim gjöld, væri hann og að öðru
siðsamur. Lét biskup hann þá halda
prestsskapnum og fór á brott síðan. —
Það er og sagt, að kerling ein frá Gríms-
stöðum á Hólsfjöllum sótti að Möðrudal
1) Möðrudal var lengi þjónað af nágranna-
prestum, einkum frá Hofi f Vopnafirði. 1851
var ákveðið, að þar skyldi vera útkirkja
frá Hofteigi, en nú eru Möðrudals- og Víði-
hólssóknir sérstakt prestakall („Fjallaþing").
2) Narfi Guðmundsson varð presturíMöðru-
dal 1672, að þvf er talið er, næst á undan
séra Bjarna, en eigi var hann vígður þang-
að, því að hann hafði áður verið lengi prest-
ur í Berufirði. Hann var sagður undarleg-
ur og forn í skapi.
til að taka sakramenti, þótti henni það
skemmra en að Skinnastað í Axarfirði;
kom hún kveldinu áður og sá drottins-
dagsmorguninn, að prestur mokaði flór
berum höndum. Sagði hún þá, að mikið
væri að þiggja sakramenti afþeirri skepnu.
Prestur heyrði, hvað hún mælti og svaraði:
»Samur er maðurinn kona, hverju sem
hann klæðist«.
Þau Rannveig kona hans áttu börn
nokkur og einnar dóttur þeirrar fékk sá
maður, er Önundur hét. Var þeirra son
Bjarni, er menn héldu fjölkunnugan, sem
Bjarna prest móðurafa hans. Rannveig
dó af barnsförum, kona Bjarna prests, um
fimmtugt, en er hún lá nær að bana kom-
in, bað hún mann sinn að minnast við
sig síðasta sinni; gerði hann það, faðm-
aði hún hann þá að sér, og bað hann að
gera þá hinnstu bæn sína að giptast eigi
aptur fyrir því, að engri kvaðst hún unna
þess að eiga hann, en svo hafði hún fast
knýtt um hann örmum sínum og haldið
dauðahaldi, að aðrir urðu að losa hann
úr örmum hennar dauðrar. Eptir það var
Bjarni prestur lengi ógiptur, en þó kom
svo, að hann kvongaðist. Leið þá eigi
lengi áður Rannveig tók aptur að ganga,
magnaðist hún jafnan meira og meira,
drap hún mjög kvikfénað prests, svo ná-
lega varð hann sauðlaus. Dó þá og kona
hans skyndilega og fleiri menn; var það
allt eignað apturgöngu Rannveigar. Flosn-
aði Bjarni upp að lyktum og fór um á
á Jökuldal, en Möðrudalur eyddist ai
mönnum með öllu og lá síðan í eyði nær
50 vetrum. Gekk Rannveig þar lengi um
híbýli, meðan uppi voru. En þau urðu
lok Bjarna, er hann var mjög gamall, að
hann dó af hesti á milli bæja á Jökuldal
og fannst litlu síðar, en hestur hans eigi.
— Um þær mundir fór maður af Jökul-
dal Möðrudalsöræfi til Möðrudals, eru
þau hálf önnur þingmannaleið millum
byggða. Kom hann að Möðrudal, er þá var
í eyði kominn. Þar sá hann hest með
reiðtýgjum bíta í hlaðvarpa, en Rann-
veigu sitja í bæjardyrum og prjóna dugg-
arabandssokk sinn. Maðurinn hugði það
lifandi konu og spyr, hver hestinn eigi.
»Hann Bjarni minn átti hann« kvað hún,
»eg var að syngja yfir hausamótunum á
honum, og sletti eg mér svo upp á klárinn
þegar eg var búin«. Sýndist honum þá
sem æði ferleg tæki hún að verða, og
og hélt burt leiðar sinnar hið hvatasta.
Bjarni Önundarson, dótturson þeirra
Bjarna prests og Rannveigar, sagði sögu
þessa 1 Reykjahlíð og víðar, þá Halldór
var þar ungur með foreldrum sínum. Hafa
og fleiri menn frá henni sagt. Eigi er
getið, að Bjarni Önundarson ætti barna.
Varð hann líkþrár að lyktum.
[Sögn þessi, eins og hér er skýrt frá henni,
er að mörgu Ieyti einkennileg, og sjálfsagt
réttari en í Þjóðsögunum I. 293—95. Hall-
dór sá, sem hér er nefndur heimildarmaður
Gísla, var son Jóns Einarssonar í Reykjahlíð,
og bjó f Borgarseli í Skagafirði, er hann
sagði Gfsla söguna eptir Bjarna Önundarsyni,
svo að hún hefur ekki farið margra á milli.
í Þjóðsögunum er séra Bjarni sagður þrí-
kvæntur, og hin fyrsta kona hans nefnd
Margrét (Möðrudals-Manga) en hin síðasta
Ragnhildur(?), en hér mun hermt réttar
frá. í prestatali er sagt, að séra Bjarni
hafi orðið prestur í Möðrudal 1685, en dáið
1716. Hann var vígður til heimilisprests að
Skriðuklaustri 17. sept. 1679, og er svo að
sjá, sem hann hafi verið lftt lærður. Nefnir
Þórður biskup;hann „heiðarlegan og vel skikk-
aðan dándissvein" (ekki „studiosum"). Mun
hann hafa þjónað Möðrudal til 1712 eða um
það leyti, því að ef trúa má sögunni í Þjóð-
sögunum var Möðrudalur f eyði 1714, og
apturgangan þar í almætti sfnu, þá er séra
Gísli Gíslason vígðist að Desjarmýri. Það
mun því áreiðanlegt, að séra Bjarni hafi
hröklast fra Möðrudal nokkru fyrir andlát
sitt, enda er það beinlínis sagt í þessari sögn.
Um það ber sögnum saman, að hann hafi
verið lítt, lærður og lítilla manna, pokaprest-
ur, en þó fjölkunnugur. Ætternis Bjarna
Önundarsonar er hvergi getið í ættatölum, en
sennilegt er að það sé rétt hermt, að hann
hafi verið dótturson séra Bjarna. Séð hef
eg þess getið í óprentuðum skjölum, að
Bjarni önundarson hafi verið Iærður f lögum
og stundað nám ytra, enda hef eg síðar
frétt með sanni, að hann tæki próf í iögum,
þótt ekki sé hann talinn í Lögfræðingatali
M. Stephensens. Annars er mjög lítið kunn-
ugt- um æfiferil hans. H. P.}
Brunl.
Hinn 27. f. m. kl. 2—3 um nóttina brann
hér í bænum skúr, er Ásgeir kaupm. Sig-
urðsson átti, og stóð niður við sjó inn
undir Rauðará. Var þar skrifstofa og
smiðja, og þar var ennfremur geymt ýmis-
legt, er heyrir til þilskipaútgerðar verzl-
unarinnar, dálítið af peningum í járnskáp,
reikningsbækur verzlunarmanna og önnur
skjöl. Skápurinn skemmdist allmjög við
brunann, svo að þar skemmdist eða ónýtt-
ist sumt er f honum var, en ekki kvað
samt mikið að því að sögn. Lausaféð var
vátryggt fyrir 8000 kr., en húsið fyrir 2—
3000 kr. Það var mannlaust á nóttum
og hefur ekkert vitnazt um, hvernig í því
hafi kviknáð.
,,Hólar“
komu austan um land 28. f. m. með
fjölda kaupafólks af Austfjörðum. Með
þeim komu og Halldór Jónsson banka-
gjaldkeri úr hringferð kringum land; hafði
farið að líta eptir bankaútibúinu á Akur-
eyri. Ennfremur kom frk. Guðrún Gud-
johnsen frá Húsavík. — Fiskilaust svo að
segja var fyrir Norður- og Austurlandi,
er »Hólar« fóru þar um.
Mjög góður afli
í net hefur verið að undanförnu í Faxa-
flóa. Fyrir rúmri viku var einn útvegsbóndi
í Garði (Finnbogi kaupm. Lárusson í Gerð-
um) búinn að fá um 400 í hlut af vænsta
netafiski. Hér á Innesjum hefur og aflazt
vel 1 net hjá þeim, sem hafa þau, en þeir
eru því miður harla fáir.
460 hvali
hefur Ellefsen hvalveiðamaður fengið
í sumar, flesta fyrir Austurlandi. Hann
hefur nú stöð á Asknesi í Mjóafirði. Ann-
ar hvalveiðamaður, Bull, er í Hellisfirði
og hefur einnig aflað vel.
Dálnn
er vísindamaðurinn og Islandsvinurinn
Konráð Maurer prófessor í Miinchen,
hartnær áttræður (f. 1823). Rit hans 1
germanskri og norrænni (forníslenzkri) rétt-
arfarssögu eru framúrskarandi að lærdóm
og glöggskyggni.
GufuskipiO „Riberhus**
aukaskip frá sameinaða gufuskipafélag-
inu kom hingað í gær. Með því kom
Thor Jensen kaupm. og Chr. Schierbeck
læknir.
Yeðuráttufar í Rvík í ágúst 1902.
Meðalhiti á hádegi. + tT^ C.
—„ nóttu . + 3.5 „
Mestur hiti „ hádegi. + 13 „ (h. 27.).
—kuldi „ —„—•.+ 5 „ (h. 14.).
Mestur hiti „ nóttu . + 7 „
—„—knldi „ „ . -+ 2 „ (aðfn.h.17.).
Mesta veðurhægð allan mánuðinn; nokk-
ur rigning við og við síðari partinn. Má
heita einmuna góð tíð um þetta leyti.
*/x° y. Jónassen.
fæst keyptur í
Mjóstræti 2.
Helga Proppé.
Notið Jl'ækifærið.
Jörðin BJARNARHÖFN í Helga-
fellssveit 1 Snæfellsnessýslu með hjáleigun-
um Efrakoti og Neðrakoti og Ámýrum og
eyðijörðunum Guðnýjarstöðum, Hrútey og
Hafnareyjum (sjá nákvæmari lýsingu i 36.
tbl. Þjóðólfs þ. á.), sem er alþekkt ágætis-
jörð, er til sölu með góðum kjörum. Menn
snúi sér til hr. faktors Richters í Stykkis-
hólmi eða cand. juris Hannesar Thor-
steinsson í Reykjavík.
Ljósmyndaverkstofa
Péturs Brynjólfssonar
var opnuð fimmtudag 2. október í
Bankastræti 14.
300krónur
í peningum borgar undirritaður hverj-
um þeim, sem kemur því upp, hver
valdið hefur brunanum á Sjávarborg
nóttina milli þess 26. og 27. f. m.
Ásgeir Sigurðsson.
Kennsla í hannyrðum.
Undirrituð veitir börnum kennslu
í munnlegum námsgreinum og handa-
vinnu.
Lysthafendur gefi sig fram fyir 10.
okt.
Lækjargötu 6.
Kristín Jönsdóttir.
og tilbúnir
karlmanns-
f a t n a ð i r;
Buxur 2,95 ogjakkar 2,95. Einn-
ig Nærfatnaður í verzlun
STURLU JÓNSSONAR.
Leiðarvísir til lífsábyrgðar
fæst ókeypis hjá ritstjórunum og hjá dr J.
Jónassen, sem einnig gefur þeim, sem vilja
tryggja líf sitt, allar nauðsynlegar upplýs-
ingar.
WATERPROOFKÁPUR
nýkomnar í verzlun
Sturlu Jónssonar.
undirrituö tek að mér að kenna
stúlkum allskonar hannyrðir.
Hallfriður Proppé.
2 Mjóstræti 2.
Duglegur og reglusamur piltur,
sem er vanur kennslustörfum, óskar eptir
atvinnu nú þegar við kennslu í prívathúsi
hér í bænum. Ritstj. vísar á.
Margarine
og
Ísl. SMJÖR
í verzlun
STURLU JÓNSSONAR.
HADSTULL,
vel góða, kaupi eg nú gegn vörum
og peningum.
Jón Helgason, Aðalstræti 14.
J>að mun bopga sig
að koma til knnpm. Jóns Helgasonar og
líta á sýnishorn af fallegum og hald-
góðum fataefnnm, Sjölnm, Skyrtuin og
Teppnin, nnnið úr ísl. nll í góðri verksmiðjn.
DC Allir sem til þekkja, koma þang-
að með sínar nllarsemlingar.
Virðingarfyllst
Jón Helgason.
Aðalstræti 14 (fyrverandi Sturlu-búð).
VATRYGGINGARFÉLAGIÐ
,SUN4
í Lundúnum (stofnað 1710) tekur að
sér með sanngjörnum kjörum ábyrgð
á húsum, allskonar áhöldum og inn-
anstokksmunum, fénaði, er inni brenn-
ur og skipum, sem í höfn eru eða á
land eru sett.
Aðalnmboðsmaður á íslandi
Dr. Jón Þorkelsson yngri
í Reykjavik.
Eigandi og ábyrgðarmaður:
Hannes Þorsteinsson, cand. tfieol.
Prentsmiðja Þjóðólfs.