Þjóðólfur - 12.12.1902, Blaðsíða 1

54. árg.
Reykjavík, föstudaginn 12. desember 1902.
M 50.
Útlendar fréttir.
--o-
Kaiipmannahöfn 25. nóvember.
í Frakklandi lítur út fyrir, að klofn-
ingur ætli að koma f lið stjórnarinnar út
af samningum við Sfam. Formaður íjár-
laganefndarinnar, Doumer, sem ávallthef-
ur borið kápuna á báðum öxlum, heldur
þvl fram, að hagsmuna Frakklands sé þar
ekki nægilega gætt, og hefur hann fengið
ýmsa á sitt mál, svo að skorað hefur verið á
Delcassé utanrfkisráðherra, að leggja ekki
samninginn fram fyrir þingið til fullnaðar-
samþykktar, en hann hefur færst undan
að hlíta áskoruninni. Ef hvorugir láta
undan er hætt við, að svo geti farið, að
Delcassé verði að fara frá, en þá hyggja
menn, að ráðaneytið Combes fari að
verða valt á fótunum.
Á S p á n i hefur Sagasta myndað nýtt,
frjálslynt ráðaneyti; hefur það örlítinn
meiri hluta í fulltrúaþinginu að styðja sig
við, en svo er óánægjan megn meðal ar.d-
stæðinganna, að þá er hann kom inn á
þingið um daginn, hélst hann þar ekki
við og varð að fara út aptur, en formað-
urinn varð að slíta fundi vegna óhljóð-
anna.
Englendingar hafa um nokkra hríð
átt í ófriði suður f Sómalíulandi í Afriku
við innlendan höfðingja, sem Mullah er
kallaður, og farið hefur með ránum yfir
svæði það, sem Englendingar hafa tekið
undir vernd sína. í f. m. vann Mullah
sigur á Englendingum f orustu; margir
féllu eða særðust, og foringinn, Swayne
ofursti, varð að láta undan sfga. Nú bú-
ast Englendingar til að jafna á Mullah
aptur.
Fallbyssukongurinn Krupp í Essen, er
dauður af slagi. Hann var eigandi hinnar
stærstu og frægustu morðtólaverksmiðju í
heimi, er stofnuð var af föður hans, gamla
Krupp. Skömmu fyrir dauða hans gerði
■»Vorwárts«, sósfalistablað í Berlfn, ákafa
árás á hann, og bar á hann, að hann hefði
gert sig sekan í megnri ósiðsemi á utan-
landsför, er hann var nýkominn úr, og
ætla menn, að það hafi ef til vill verið
orsök í dauða hans, að hann hafi tekið
sér það svo nærri.
I Columbfa er friður saminn milli
foringja uppreistarmanna (Herrera) og
stjórnarinnar. Uppreistarmenn urðu að
láta af hendi flota sinn og hergögn.
Vitnisburður
um íslendinga 1 þýzkum
blöðum.
II.
(Síðari kafli).
Hinn Þjóðverjinn, sem ferðaðist hér
um í sumar, hét Karl Eugen
Schmidt. Hefur hann ritað alllang-
ar greinar í tvö Berlínarblöð („Local-
Anzeiger" og „Der Tag"). í grein-
inni í „Local-Anzeiger" 10. ágúst skýr-
ir hann fyrst frá því, er hann hitti við
Geysi þingmenn þá, er fóru suðurKjöl í
sumar til þings (Klemens Jónsson, St.
Stef. kennara, S. St. Fagraskógi og Ól.
Br.). Þá er þeir komu var Þjóðverjinn og
samferðamaður hans seztir að sinn í
hvorum klefa í „Geysihótelinu" og
hugðu gott til næturhvílríarinnar. En
sú ánægja fór öll út um þúfur. Og
tökum vér hér orðrétt dálítinn kafla
úr greininni um þetta, því að hann er
dálítið kýmilegur.
„Eg var kominn úr öðru stígvélinu"
segir Schmidt þessi, „og ætlaði ein-
mitt að fara að halla mér út af á hið
harða flet mitt, þá er eg heyrði jódyn
í fjarlægð. Við gengum þá fram í
dyrnar og sáum allstóran ferðamanna-
hóp stefna að hinu rólega hæli oklcar.
Flotann bar brátt að og mennirnir
hlupu af hestum sínum og gengu inn.
Risavaxinn maður í feikilega stórum
vatnsstígvélum, skálmaði fyrstur inn,
svo að glumdi í húsinu, ranghvolfdi
voðalega augunum, og ávarpaði hinn
hægláta fylgdarmann vorn með yf-
irboðararóm. En við, sem skild-
um ekkert í íslenzku, hrukkum saman,
hnipruðum okkur út í horn, og þok-
uðum undir eins úr öðrum svefnklef-
anum, þá er fyigdarmaðurinn sagði
okkur, að þessir 6 aðkomumenn yrðu
að hafa þrjá, og við báðir yrðum því
að láta okkur nægja með einn. Skil-
rúmin millum klefanna eru að eins úr
þunnum borðum, og voru fingurbreið-
ar glufur á millum þeirra. Eg lá í
fleti mínu öðru meginn við slíkt skil-
rúm, en hinu meginn hraut hinn risa-
vaxni foringi flokksins. Þá er rúmin
voru að eins 6 fet a lengd, en mað-
urinn að minnsta kosti 4 þumlungum
lengri, hlýtur hann að hafa átt óró-
lega nótt. Eg heyrði og fann hverja
hreyfingu hans, en þorði ekki að bæra
á mér af hræðslu við, að hann kynni
að brjótast gegnum þilið og varpa
mér í Geysi. Við hugðum, að hann
væri einskonar ræningjaforingi, og
styrktumst í þeirri ætlun okkar morg-
uninn eptir, þá er drukkið var kaffi
— ó hvílíkt kaffi 1 — því að þá sáum
við, að einn fylgdarmanna hans beit
sundur með tönnunum sykurmola, er
honum þótti ofstór, og fleygði því næst
hinum helmingnum aptur í skálina.
Mér datt þá í hug sagan um bónd-
ann, er heimsótti konung og tók óvart
mola úr skál hans, en tók hann aptur
út úr sér og lagði hann í skálina, þá
er honum var gert aðvart um, að hon-
um hefði yfirsést".
Svo fer höf. að lýsa því síðar, hversu
hissa hann hefði orðið, er hann hefði
séð „ræningjaforingjann" aptur í Reykja-
vík við setningu alþingis með korða
við hlið og þríhyrning á höfðinu, og
leizt honum þa vel á hann. Hann
kveðst og hafa þekkt aptur í flokki
þingmannanna að minnsta kosti tvo
förunauta hans, (en „ræningjaforinginn"
var Klemens), en þess kveðst hann
verða að geta, að sykurbítinn hefði
hann ekki séð í þingmannahópnum.
Hann hefði þvf sjálfsagt verið undir-
tylla eða fylgdarmáðtnv þeirra þing-
mannanna.
Höf. lýsir alþingi allrækilega, en á
þeirri frásögn er ekkert að græða.
Hann minnist og á Jörund „hunda-
dagakong" og „batteríið". Ennfremur
segir hann, að „hin almenna menntun
í landinu sé yfirleitt á hærra stigi, en
nokkursstaðar annarsstaðar í heimin-
um“. Og mun mörgum þykja þar
tekið fulldjúpt f árinni.
í greinum sínum f blaðinu „der Tag“
lætur hann lítið yfir fylgdarmönnunum,
og Islendingum ber hann þann vitnis-
burð, að þeir séu vandaðir menn,
að því er virðist, en latir eins og
Lazzarónar í Neapel, og treysti miklu
meir tilviljun einni, en dugnaði sínum
og þekkingu. Hann kvartar og sár-
an yfir því, hve dýrt sé að ferðast hér
og lítt mögulegt að fá neitt ætilegt
að borða. Ferðamenn verði því nær
eingöngu að lifa á niðursoðnum mat.
Á bæ nokkrum, er hann nefnir þó
ekki, segizt hann hafa fengið hér um
bil D/2 pott af mjólk og konan hafi
heimtað fyrir það 1 krónu, er sé að
minnsta kosti 10 sinnum meira, en
ætti að vera. Bóndinn, sem ferjaði
hann yfir Hvítá, segir hann, að hafi
tekið fyrir þetta „lítilræði" 6 krónur,
og hafi verið svo sem V2 klukkustund
að heiman. Hann segir og, að 10
ára gamall drengur,- er hafi fylgt þeim
dálítinn spotta hafi fengið 1 kr. fyrir
þeijinan greiða, er kostað hefði á Þýzka-
landi 25 aura. Og loks segir höf.
þessi: „Utlendir ferðamenn hafa ger-
spillt íslenzku bændunum, og þá er
maður ferðast ekki um héruð, þar sem
ferðamenn sjaldan eða aldrei fara um,
verður maður að borga öldungis óhæfi-
lega mikið fyrir hvert viðvik, hversu
illt og lítið sem það er“.
Um óþrifnaðinn á sveitabæjunum
fer hann og allmörgum orðum, og
segir, að íslendingar séu „vatnsfælnir",
bændurnir hafi auðsjáanlega rótgróna
andstyggð á, að þvo sér í framan og
um hendurnar, og sveitastúlkurnar séu
ekki hót betri, þær líkist í þvf frænk-
um sfnum í Bretagne á Frakklandi,
er séu orðlagðar fyrir óþrifnað, eins
og írskar sveitakonur. Þessi sameig-
inlega „vatnsfælni" írskra, bretónskra
og íslenzkra sveitamanna, bendi greini-
lega á skyldleik þeirra o. s. frv.
Um næturgistingu á Galtalæk á Landi
verður höf. þessum allskrafdrjúgt, og
hefur þar margt að athuga, en af því
að það snertir einstakan nafngreindan
bæ, verður því hér sleppt. Að lok-
um segist hann þó vilja geta þess, að
hann hafi hvergi fengið lús á sig, þótt
ýmislegt annað væri ekki eins og það
ætti að vera.
Vér höfum tekið þetta örstutta ágrip
afgreinum þessara tveggja ferðamanaa,
til að sýna, hvernig sumir þessir ná-
ungar, sem hér eru að ferðast, rita um
oss f útlend blöð. Því er nú ver og
miður, að sumt er t. d. á nokkrum
rökum byggt, þótt ýkt sé. Það gæti
t. d. víða verið meira hreinlæti en er,
því þótt það hafi lagazt mikið á síð-
ustu árum, er almennum þrifnaði samt
enn mjög ábótavant, og veldur því
ekki eingöngu fátæktin, heldur gamall
vani. En vonandi lagast það ár frá
ári. Einkum er nauðsynlegt, að gæta
þHfhaðay á öllum þeim stöðum, sem
fjölsðttastir eru af útlendum ferðamönn-
um, þvfv að þelr mæla alla þjóðina
eptir þeimApælikvarða, er fyrir þeim
verður, ályktá. fri hinu einstaka til
hins almenna. En eitt dæmi kemur
óorði á þjóð vora í heild sinni ann-
arstaðar
Það er ekki spánnýtt, að útlending-
ar kvarti um, að þeir séu féflettir, ó-
hæfilega há borgun heimtuð af þeim.
Þessar kvartanir eru sjaldnast á
neinum rökum byggðar, og að eins
sprottnar af því, að mennirnir þekkja
ekki, hvernig hér hagar til, að tafir t.
d. um sláttinn eru meira virði, en þeir
geta ímyndað sér o. s. frv.
Girðingar.
„Garðar eru
granna sættir".
Eitt af vorum landbúnaðarmeinum er
girðingaleysið.
Á fyrri öldum hefur verið miklu meira
um girðingar hér en nú. Víða sér þess
menjar, bæði túna- engja- og hagagarða.
Örnefni mörg bera vott um girðingar, og
til þess bendir nafnið: Garðlagsmánuður.
Ennfremur sanna fornsögumar þetta. En
þetta var á »b!ómaöld« þjóðfélags vors.
Síðar hefur þessi manndáðarvottur horfið
að mestu.
Tún og engi eru nú víðast ógirt. Af
því leiðir, að þatt eru undirorpin ágangi
búpenings, þeim til stórskemmda, og að
dagleg vörn eykur mönnum og skepnum
mikið ónæði, og kostar mikið, þótt hún
eigi til fulls varni skemmdunttm.
Værti túnin nægilega girt, sparaðist
varnarkostnaðurinn og ónæði það (rekst-
urinn), er varzlan gerir búpeningnum. Þá
þyrfti eigi að hafa sérstakar (fastar) girð-
ingar urn matjurtareitina (nema þá til
skýlis), heldur mætti sá (rófttm, kartöflum
o. s. frv.), í bletti víðsvegar innan tún-
girðingarinnar, í nýræktanir o. s. frv.
Beitarlöndin eru ógirt. Af því leiðir
sifelldan milligang búpenings og flæking
úr einnar jarðar landi í annað, hinn óvin-
sæla ágang, örðugar smalamennskur, leitir
og ótal tafir, opt málnytutap o. fl. o. fl.
Væru beitarlöndin girt, losnuðu bænd-
ur við flestan þenna kostnað, óþægindi
og annmarka. Og væru þau stikuð sund-
ur með girðingum, svo hafa mætti hvað
út af fyrir sig: kýr, hesta, ær, lömb o. s.
frv., að nokkru eða öllu, og til skiptis, —
það hagræði er auðveldara að gera sér
hugmynd um, en að reikna með tölum.
Þar sem útheysslægjur eru á víð og dreif
um beitarlöndin, væri þá og auðveldara
að verja þær. Nægilegar girðingar eru á
flestum jörðum svo mikils virði, að þær
megateljast aðalskilyrði fyrir fram-
förum í landbúnaði.
Þetta hafa aðrar landbúnaðarþjóðir
fundið og sýnt í verkinu. Girðingar eru
hjá þeim taldar jafn-sjálfsagðar eins og
t. d. húsakynnin. Löndin eru algirt og